Επίκειται κραχ και πότε;

Του Κώστα Στούπα

1) Επίκειται κραχ και πότε;

Τον τελευταίο καιρό ρωτάνε πολλοί αν επίκειται σύντομα κάποιο κραχ που θα ρίξει την οικονομία σε ύφεση. Η απάντηση δεν είναι ιδιαίτερα εύκολη, καθώς τις περισσότερες φορές στο παρελθόν τα κραχ και οι υφέσεις δεν προβλέφθηκαν και έγιναν αντιληπτά όταν προέκυψαν ή και εκ των υστέρων...

Αν κοιτάξουμε πίσω δεν υπάρχει χρονιά που κάποιος δεν προβλέπει κάποιο κραχ ή κάποια ύφεση στην παγκόσμια οικονομία. Μοιραία κατά τακτά διαστήματα κάποιοι δικαιώνονται και προβάλλονται σαν προφήτες.

Σπάνια το ίδιο πρόσωπο δικαιώνεται δύο συνεχόμενες φορές ή δικαιώνεται να έχει προβλέψει και το κραχ και την ανάκαμψη που θα ακολουθήσει.

Ένας γενικός κανόνας που ισχύει είναι πως τα κραχ στις αγορές συνήθως δεν προαναγγέλλονται και συνήθως λαμβάνουν χώρα όταν κανένας (ή έστω η συντριπτική πλειοψηφία) δεν τα περιμένει.

Επιπλέον, το ελληνικό χρηματιστήριο δεν αποτελεί καλό δείκτη για να υπολογίσει κάποιος με βάση τις συμπεριφορές που αναπτύσσονται σε αυτό πως επίκειται κάποιο κραχ...

Το ελληνικό χρηματιστήριο είναι μια μικρή περιφερειακή, ρηχή αγορά με την πλειοψηφία των μετοχών να είναι εύκολα χειραγωγήσιμη από τους βασικούς μετόχους.  

Οι εταιρείες που πληρούν στοιχειώδη κριτήρια εταιρικής διακυβέρνησης και έχουν επαρκή διασπορά  δεν είναι πολύ περισσότερες των 15-20 και 15-20 εταιρείες δεν συνιστούν αγορά...

Η ελληνική αγορά είναι κυρίως μια ετερόφωτη αγορά όπως π.χ. η σελήνη και οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος είναι ετερόφωτα και όχι αυτόφωτα σώματα...

Δεν υπάρχει ούτε μια φορά στην ύπαρξη του ελληνικού χρηματιστηρίου που οι ξένες αγορές να διορθώνουν και αυτή να κινείται αντίστροφα επί μακρόν...

Τούτο συμβαίνει γιατί η ρευστότητα που ανεβάζει και κατεβάζει τις αγορές ρέει σε όλο το σύστημα των συγκοινωνούντων δοχείων των διεθνών αγορών. Βέβαια, δεν ρέει ταυτόχρονα και με την ίδια ένταση σε όλες τις αγορές.

Εκτός από ένα σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων το σύστημα των διεθνών αγορών μοιάζει και με μια πυραμίδα ποτηριών, όπου τα μεγαλύτερα βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας και τα μικρότερα στη βάση.

Ρέει η ρευστότητα στο μεγαλύτερο που βρίσκεται στην κορυφή και όταν αυτό γεμίσει ένα μέρος ρέει στη δεύτερη σειρά ποτηριών, στην τρίτη και ούτω καθεξής...

Τα μικρά ποτήρια της βάσης γεμίζουν τελευταία και συνήθως όταν τα πάνω αρχίζουν να αδειάζουν.

Τα κραχ στις χρηματιστηριακές αγορές συνήθως συνοδεύονται από υφέσεις στην οικονομία καθώς μεταξύ τους υπάρχει μια σχέση αλληλεξάρτησης. Μια ύφεση προκαλεί μείωση στη ζήτηση και άρα μείωση των κερδών των εισηγμένων και άρα πτώση των μετοχών. Ένα κραχ προκαλεί αρνητικό wealth effect και αυτό μείωση στη ζήτηση... Δηλαδή, κάποιος που έχει ένα χαρτοφυλάκιο μετοχών 100.000 με απόδοση 20% φέτος, ξοδεύει με άλλη ψυχολογία σε σχέση με την περίπτωση το χαρτοφυλάκιο των 100 να έχει πέσει στα 50...

Πέραν αυτού η πιθανότητα μιας ύφεσης είναι αυξημένη γιατί:

α) Διανύουμε μια περίοδο αύξησης των επιτοκίων. Όταν συμβαίνει αυτό οι υφέσεις είναι συχνές...

β) Διανύουμε μια περίοδο που οι τιμές των μετοχών διεθνώς σε σχέση με τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας είναι υψηλές. Ο S&P το 2009 ήταν στις 700 μονάδες και  στις αρχές του 2022 ήταν στις 4.800 μονάδες. Η μέση τιμή είναι κοντά στις 2.700-2.800. Τώρα μετά από ένα χρόνο διόρθωση είναι πάλι κοντά στις 4.000 μονάδες.  Αυτό ενισχύει το σενάριο η διόρθωση να ξεκίνησε στις αρχές του 2022 και να βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτό που συμβαίνει στο ΧΑ μπορεί να ερμηνευτεί με το παράδειγμα της πυραμίδας των ποτηριών που αναφέραμε...

γ) Το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος στην παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Τούτο σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα, γιατί αυξάνει το κόστος εξυπηρέτησης... Αυτή είναι μια επικίνδυνη κατάσταση γιατί καθιστά την ένταση και τη διάρκεια της επόμενης ύφεσης στην οικονομία και διόρθωσης στις αγορές ισχυρότερες από προγενέστερες...

δ) Αν προσέξουμε τα τελευταία 20-30 χρόνια θα δούμε πως τουλάχιστον μια φορά σε κάθε δεκαετία έχουμε μια ύφεση και ένα μεγάλο κραχ. Τη δεκαετία που μας πέρασε δεν είχαμε κανένα και αυτό που πήγε να προκληθεί από την πανδημία το 2020 δεν μπορεί να υπολογιστεί αφού κράτησε πολύ λίγο επειδή παρενέβησαν μαζικά Κεντρικές Τράπεζες και κυβερνήσεις εκτοξεύοντας το χρέος.  Πριν το 1990 είχαμε περισσότερες της μίας ύφεσης κάθε δεκαετία γιατί τα επιτόκια ήταν σε υψηλότερα επίπεδα. Αν ξανασυμβεί αυτό γιατί και αυτά μακροπρόθεσμα ακολουθούν κυκλικές τροχιές, στα επόμενα χρόνια θα έχουμε συχνότερες και βαθύτερες υφέσεις.

Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τον ακριβή χρόνο μιας ύφεσης και πολύ περισσότερο ενός κραχ, αλλά μπορούμε να διαμορφώσουμε εκτίμηση αν οι πιθανότητες είναι αυξημένες ή μειωμένες...

Σε μια περίοδο με τα χαρακτηριστικά αυτά που περιγράψαμε παραπάνω είναι σαν να κυκλοφορούμε με ένα τσιγάρο αναμμένο σε χώρο που κινούνται αρκετά μπαλόνια φουσκωμένα με κάποιο εύφλεκτο αέριο... Και το μικρότερο από αυτά να εκραγεί θα μπορούσε να τινάξει το κτήριο στον αέρα.  

2) Το επόμενο κραχ...

Αγαπητέ Κύριε Στούπα,

Ονομάζομαι Βούρλος Παναγιώτης, είμαι νέος επιχειρηματίας στον τομέα της λιανικής πώλησης ενδυμάτων. Δραστηριοποιούμαι στον κλάδο εδώ και 5 έτη περίπου.

Παρακολουθώ μέσω του Capital.gr τη στήλη σας και μπορώ να πω ότι με βρίσκεται σύμφωνο με τις απόψεις σας περί επικείμενου κραχ.

Ήθελα να σας ρωτήσω εάν αυτό πρόκειται να συμβεί στο επόμενο διάστημα (εντός του 2023) σύμφωνα με τις προβλέψεις σας;

Να ετοιμαζόμαστε για τα χειρότερα σενάρια εντός της ελληνικής ζώνης ή προβλέπεται τα πράγματα να πάρουν μια ομαλή πορεία;

Σας ερωτώ μόνο και μόνο γιατί μέσω των άρθρων σας νιώθω ότι έχετε ορθή άποψη για επικείμενες καταστάσεις.

Με εκτίμηση.

Β. Παναγιώτης.

Απάντηση: Αγαπητέ Παναγιώτη, σαν επιχειρηματίας στην ένδυση είστε πιο κατάλληλος να απαντήσετε.

Ένας από τους πλέον αξιόπιστους δείκτες που χρησιμοποιούσε  ο πρώην πρόεδρος της FED Άλαν Γκρίνσπαν προκειμένου να αντιληφθεί την κατάσταση της οικονομίας και να λάβει τις αποφάσεις για την επιτοκιακή πολιτική, ήταν η κατάσταση της αγοράς των ανδρικών εσωρούχων...

Το εσώρουχο είναι κάτι που φοριέται εσωτερικά και λίγοι μπορούν να το δουν σε ποια κατάσταση είναι. Αν είναι καινούργιο, παλιό, ακριβό επώνυμο ή φθηνό από τα καλάθια...

Τα εσώρουχα λοιπόν, κατά τον άλλοτε πρόεδρο της μεγαλύτερης Κεντρικής Τράπεζας, έχουν υψηλή αξία χρήσης και  μικρή αξία επίδειξης εν αντιθέσει με τα πουκάμισα, τα κοστούμια ή τα παπούτσια που φοράει κάποιος.

Τούτο σημαίνει πως όταν τα εισοδήματα αρχίζουν να περιορίζονται και κυοφορείται μια ύφεση το πρώτο πράγμα στο οποίο κάποιος περικόπτει δαπάνες στην ένδυση είναι τα εσώρουχα.

Όταν τα επώνυμα εσώρουχα μένουν στα ράφια και οι εταιρείες αρχίζουν τις εκπτώσεις και τις προσφορές σημαίνει πως υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να πλησιάζει μια ύφεση.

Όταν τα ράφια με τα ακριβά εσώρουχα αδειάζουν και οι τιμές ανεβαίνουν σημαίνει πως τα πράγματα πάνε καλά και αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί είναι ο πληθωρισμός και το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων...

kostas.stoupas@capital.gr