"Γιουσουφάκια" και "τουρκοφάγοι"...

Του Κώστα Στούπα

"Γιουσουφάκια" και "τουρκοφάγοι"...

Η είδηση που μετέδωσαν τα πρακτορεία προχθές ήταν σαφής: "Η τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 7,4% σε ετήσια βάση στο γ΄ τρίμηνο, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία Turkstat...".

Αυτό που δεν μας λέει η Turkstat βέβαια είναι ποια θα ήταν η μεταβολή του εθνικού εισοδήματος στην Τουρκία στο τρίτο τρίμηνο αν αφαιρεθεί η πτώση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας από τις 7,5 λίρες ανά δολάριο στο γ’ τρίμηνο του 2020 στις 13 λίρες που βρισκόταν χθες (πτώση πάνω από 40%).

Δεν μας λέει επίσης ποια είναι η αντίστοιχη ανάπτυξη με επίσημο πληθωρισμό περί το 20% και ανεπίσημο περί το 40%; Ως "κοινός παρονομαστής" το 40% και στα δύο μεγέθη δεν είναι καθόλου τυχαίος.

Αυτό που θέλουμε να υποστηρίξουμε είναι πως επί της ουσίας αυτό που παρουσιάζεται ως ανάπτυξη είναι μείωση του εθνικού εισοδήματος και στην πράξη τούτο το αποδεικνύουν οι εικόνες φτώχειας που παρακολουθούμε καθημερινά από την Τουρκία.

Τον τελευταίο χρόνο μόνο ο βασικός μισθός στην Τουρκία έχει μειωθεί από τα 300 δολ. περίπου περί τα 200, υποστηρίζουν όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις στη γείτονα...

Ναι, αλλά δεν πρέπει να μετράμε το κόστος ζωής στην Τουρκία σε δολάρια ή ευρώ, υποστηρίζουν οι θαυμαστές του Ερντογανικού οικονομικού θαύματος, ιδού: "...ότι η τουρκική αγοραστική δύναμη μετριέται σε PPP και όχι σε σκληρό νόμισμα, ότι ο τουρκικός λαός πεινάει σε μια οικονομία που παράγει τα πάντα τοπικά με κόστος τιμολογημένο σε εθνικό νόμισμα.

Θα πρότεινα μάλιστα στον τουρκοφάγο οικονομολόγο να μας αναλύσει και τα υπόλοιπα μακροοικονομικά στοιχεία της "καταρρέουσας τουρκικής οικονομίας" για να μας πείσει για την ορθότητα της άποψής του. Αν μπορεί να τα καταλάβει βέβαια…". 

Υπολογίζοντας την αγοραστική δύναμη του τουρκικού νοικοκυριού σε προσαρμοσμένες τιμές (ΡΡΡ) οι τιμές όντως διαμορφώνονται κατά τι καλύτερες. Αλλά η διαφορά αυτή προκύπτει κυρίως από τη μείωση του εργατικού κόστους αφού οι πρώτες ύλες διαπραγματεύονται σε δολάρια.

Π.χ. ένα καρβέλι ψωμί κοστίζει 2 δολάρια, δηλαδή 26 λίρες Τουρκίας σήμερα έναντι 15 λιρών πέρυσι.  Το κόστος παραγωγής του καρβελιού περιλαμβάνει το κόστος εργασίας του φούρναρη, του μυλωνά, του γεωργού και το κόστος του σιταριού που περιλαμβάνει κόστος γεωργικών μηχανημάτων, φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων, καυσίμων κλπ. Τα  περισσότερα από αυτά  ακόμη και αν παράγονται στην Τουρκία έχουν σαν βάση το πετρέλαιο και εισάγονται αποτιμώμενα σε διεθνείς ισοτιμίες σκληρού συναλλάγματος.

Αν δηλ. οι προσαρμοσμένες τιμές της αγοραστικής δύναμης είναι φθηνότερες είναι γιατί οι Τούρκοι αμείβονται με λιγότερα και όχι γιατί η Τουρκία αγοράζει πετρέλαιο και λιπάσματα  σε φθηνότερες από τις διεθνείς τιμές...

Αν για την ίδια εργασία ένας Γερμανός  λαμβάνει αμοιβή με την οποία μπορεί να αγοράσει τριπλάσια  π.χ. ποσότητα πετρελαίου και των παραγώγων σε σχέση με έναν Έλληνα, δεν είναι κάτι που αποτελεί πλεονέκτημα για τον Έλληνα. Το ίδιο ισχύει αντίστοιχα για έναν εργαζόμενο στην Ελλάδα και έναν στην Τουρκία.

Ο νέο-ραγιαδισμός...

Τι είναι εκείνο όμως  για το οποίο κάποιος μπορεί να θαυμάζει την Τουρκία, ακόμη και σήμερα, τόσο ώστε να μην βλέπει την οικονομική κατάρρευση (π.χ.  τις ουρές έξω από τους φούρνους που (όταν έχουν) πουλάνε ψωμί) και την καταστροφική γεωπολιτική απομόνωση μιας χώρας που άνετα θα μπορούσε να παίζει τον ρόλο διεθνούς ισχυρού παράγοντα...

Όσοι επαινούν την Τουρκία και το οικονομικοπολιτικό μοντέλο της, κυρίως το κάνουν γιατί θαυμάζουν το ολοκληρωτικό αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης του Ερντογάν.  Οι οπαδοί του ολοκληρωτισμού (είναι άσχετο αν είναι δεξιός ή αριστερός) θεωρούν πως οι οικονομίες, οι κοινωνίες και εν τέλει τα έθνη διαθέτουν καλύτερες προϋποθέσεις ευημερίας όταν κυβερνούνται αυταρχικά και όσοι έχουν διαφορετικές απόψεις βρίσκονται στις φυλακές ή σιωπούν από φόβο.

Δεν προβληματίζονται π.χ. τι μπορεί να σημαίνει το γεγονός πως το μεγαλύτερο οικονομικό και τεχνολογικό επίτευγμα της τουρκικής βιομηχανικής και τεχνολογικής επανάστασης, το Drone Bayraktar, το αναπτύσσει και το παράγει η εταιρεία του γαμπρού του Ερντογάν...

Αντιθέτως, η στήλη είναι εγγύτερα στην άποψη πως τα ολοκληρωτικά καθεστώτα επιτυγχάνουν δυναμικούς ρυθμούς ανάπτυξης και τεχνολογικής εξέλιξης στην αρχή, επειδή ο κεντρικός σχεδιασμός και η αυταρχική διοίκηση συγκεντρώνουν πολλούς πόρους σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς που ενδιαφέρουν το καθεστώς αλλά δεν μακροημερεύουν καθώς μετά από λίγα χρόνια καταρρέουν...

Τούτο συμβαίνει γιατί αποκλείουν την επαναστατική δημιουργική καταστροφή της ελεύθερης αγοράς στην οικονομία και στην πολιτική αποκλείουν τη διαρκή ανανέωση της άρχουσας ελίτ που διαχειρίζεται την  εξουσία διαρκώς με νέα πρόσωπα τα οποία αναδεικνύονται αξιοκρατικά.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως  μετά από λίγα χρόνια δυναμικής πορείας, μόλις προκύψουν τα πρώτα σημάδια της παρακμής, τα αυταρχικά καθεστώτα αναδεικνύουν εσωτερικούς και ανταγωνιστές σε εθνικές απειλές και συχνά καταφεύγουν σε πολέμους προκειμένου να κρατήσουν  την εσωτερική δυσαρέσκεια υπό έλεγχο...

Η πραγματική διάσταση...

Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν πως η Τουρκία της οποίας η οικονομία αυτή την περίοδο βρίσκεται υπό κατάρρευση θα εξαφανιστεί ή ενδέχεται στο ορατό μέλλον να καταστεί μια χώρα οικονομικά και στρατιωτικά λιγότερο ισχυρή από γειτονικές χώρες όπως η Ελλάδα.

Η διαφορά των μεγεθών είναι τεράστια...

Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια διανύει μια περίοδο ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης, κάτι που αποδεικνύεται από τις υψηλές εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων. Τηρουμένων των αναλογιών η Τουρκία διανύει το στάδιο που η Ελλάδα διάνυσε την περίοδο του ΄60 και ’70 περίπου όταν παρήγαμε ψυγεία, πλυντήρια, ελαστικά αυτοκινήτων και αυτοκίνητα...

Επειδή η Τουρκία είναι μια χώρα 80 εκατ. και όχι 10 αυτό το επιτυγχάνει με καλύτερες οικονομίες κλίμακας και σε πολλαπλάσια μεγέθη.  Όπως και η Ελλάδα την περίοδο της βιομηχανικής ακμής της, η Τουρκία για τον μέσο εργαζόμενο παραμένει μια ιδιαίτερα φτωχή χώρα.

Τούτο συμβαίνει γιατί οι οικονομίες των δυο χωρών είχαν σαν πλεονέκτημα το φθηνό εργατικό δυναμικό.

Το στοίχημα για την Τουρκία είναι αν από χώρα φθηνού εργατικού δυναμικού, όπου οι δυτικές βιομηχανίες μεταφέρουν τις βρώμικες και χαμηλής προστιθέμενης αξίας  παραγωγικές δραστηριότητας, θα καταφέρει να αποκτήσει τεχνογνωσία και να αναπτύξει δική της τεχνολογία, όπως κατάφερε π.χ. η Κίνα τα τελευταία χρόνια...

Τούτο δεν το έχει πετύχει ακόμη και οι πολιτικές εξελίξεις κυρίως με το εύρος του διχασμού της κοινωνίας και τις πολιτικές αναταράξεις που συνεπάγεται αυτός δυσκολεύουν το ενδεχόμενο να το πετύχει...

Κάποιοι οικτίρουν την Ελλάδα γιατί δεν μπορεί να πετύχει αυτό που έχει πετύχει η Τουρκία, να γίνει δηλαδή μια χώρα μεταποίησης χάρη στο φθηνό εργατικό κόστος. Τούτο η Ελλάδα δεν μπορεί να το πετύχει γιατί είναι μια χώρα δημογραφικά γερασμένη με μέσο εισόδημα πολύ υψηλότερο από χώρες όπως η Τουρκία ή το Βιετνάμ.

Αντ΄ αυτού η Ελλάδα θα μπορούσε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την προσέλκυση επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας, προσθέτοντας έναν  στρατηγικό τομέα δίπλα σε ισχυρούς οικονομικούς τομείς όπως η ναυτιλία και ο τουρισμός.

Το ζητούμενο δεν είναι να παράγει η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια τα φθηνά μοντέλα των γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών αλλά πώς θα αποκτήσει άλλες 50-100 επιχειρήσεις  όπως η ελληνική εταιρεία αμυντικού εξοπλισμού EFA Group που έσπασε το φράγμα των 600 εκατ. σε εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.

Βλέπε: Ο Ελληνικός Όμιλος Αμυντικών Εταιρειών EFA Group, "έσπασε” το φράγμα των 600 εκατ. ευρώ σε εξαγωγές!

Ο νέο-ραγιαδισμός απέναντι στην Τουρκία δεν είναι φαινόμενο της τελευταίας περιόδου των νέο-οθωμανικών ονειρώξεων του Ερντογάν. Για δεκαετίες τώρα ακούμε και διαβάζουμε συνεχώς για την τουρκική διπλωματία και τις προόδους της γείτονος.

Τα πράγματα είναι απλούστερα. Η Ελλάδα πριν από 200 χρόνια ήταν από τις φτωχότερες επαρχίες της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σήμερα παρά τη χρεοκοπία του 2010 παραμένει  με διαφορά η πλουσιότερη χώρα της περιοχής. Τα τελευταία 200 χρόνια η Ελλάδα εδαφικά δεν έχει σταματήσει να  επεκτείνεται καταφέρνοντας μέσω των κατάλληλων συμμαχιών να κερδίζει σε βάρος πολύ ισχυρότερων της ιδίας γειτόνων...

Αν κάποια χώρα στην περιοχή, παρά τα σκαμπανεβάσματα, είναι αξιοθαύμαστη για την πορεία της είναι η Ελλάδα... Τούτο βέβαια δεν σημαίνει πως δεν έχει αδυναμίες και πως δεν πρέπει διαρκώς να προσπαθεί να αναβαθμίσει τη θέση της στη διεθνή κοινότητα πολιτικά και κυρίως οικονομικά...

kostas.stoupas@capital.gr