Οι μετοχές του επόμενου καπιταλισμού…

Του Κώστα Στούπα 

Οι μετοχές του επόμενου καπιταλισμού...

_{I follow the Moskva}

_{Down to Gorky Park}

_{Listening to the wind of change}

_{An August summer night}

_{Soldiers passing by}

_{Listening to the wind of change…}

_{The Wind Of Change – Scorpions}

Δεν υπάρχει πλέον συμπυκνωμένη αποτύπωση των ανατροπών που έλαβαν τα τελευταία τριάντα χρόνια από αυτή που περιέχεται στους στίχους και το ύφος της μπαλάντας των Scorpions, The Wind Of Change (Ο άνεμος της αλλαγής).

Ο ερμηνευτής και στιχουργός της δημοφιλούς  μπάντας Klaus Meine, έγραψε τους στίχους, περπατώντας δίπλα στον ποταμό Μόσχοβα, όταν επισκέφθηκε με τους Scorpions  την  ΕΣΣΔ κατά την περίοδο της Περεστρόικα, του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ το 1990.

Ήταν η εποχή που η εχθρότητα του ψυχρού πολέμου υποχωρούσε, το κομμουνιστικό οικοδόμημα έτριζε και ο Γκορμπατσώφ προσπαθούσε να το διασώσει με ριζικές μεταρρυθμίσεις.

Σύμφωνα με τη Wikipedia το "Wind of Change" κυκλοφόρησε ως το τρίτο single του άλμπουμ τον Ιανουάριο του 1991 και έγινε παγκόσμια επιτυχία, αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα που τελικά θα οδηγούσε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Το τραγούδι διακρίθηκε στα  charts στη Γερμανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη ενώ έφτασε στο νούμερο 4 στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 31 Αυγούστου 1991.

Με εκτιμώμενες πωλήσεις 14 εκατομμύρια αντίτυπα που πουλήθηκαν παγκοσμίως, το "Wind of Change" είναι ένα από τα single με τις μεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών.

Κατέχει το ρεκόρ για το single με τις καλύτερες πωλήσεις από Γερμανό καλλιτέχνη.

Το συγκρότημα προσέφερε περί τις 70.000 δολ. από δικαιώματα  του single στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1991.

Λίγο αργότερα αλλά την ίδια εποχή στις αρχές του 1992 ο Φράνσις Φουκουγιάμα εκδίδει στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες το βιβλίο του με τίτλο "Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος".

Το βιβλίο ήταν η συμπύκνωση ενός κύκλου διαλέξεων που έδωσε ο νεαρός ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Σικάγο. Η κεντρική ιδέα αυτών των διαλέξεων ήταν πως η διαλεκτική που έθρεψε τους πολέμους και τις επαναστάσεις σταματά ελλείψει αντιπάλων.

Πώς το  δημοκρατικό μοντέλο κέρδισε και η Ιστορία τελείωσε

Αμφότεροι ο στιχουργός των Scorpions και ο νεαρός πολιτικός ερευνητής και φιλόσοφος είχαν πιάσει τον σφυγμό της εποχής.

Τα τριάντα χρόνια που προηγήθηκαν του ’90 και ειδικά τις δεκαετίες του ’60 και ’70 ο χαρακτηρισμός φιλελεύθερος δημοκράτης υποστηρικτής της ελεύθερης αγοράς αποτελούσε βρισιά στα περισσότερα πανεπιστήμια της Δύσης. Στα ελληνικά πανεπιστήμια και το ελληνικό δημόσιο αυτό ισχύει μέχρι σήμερα αλλά η Ελλάδα μοιάζει να διαβιεί σε μια χρονοκάψουλα με χρονική καθυστέρηση το εκάστοτε παρόν…

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 π.χ. υπήρχαν στον κόσμο περί τα 130 κράτη και μόνο 30 από αυτά λογίζονταν σαν φιλελεύθερες δημοκρατίες με τις περισσότερες από αυτές στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Περί τα 20 χρόνια αργότερα είχαν σχεδόν διπλασιαστεί.

Στις 17 Απριλίου του ’75 η πρωτεύουσα της Καμπότζης έπεφτε στα χέρια των Ερυθρών Χμερ που επέβαλαν μια από τις πλέον στυγνές δικτατορίες στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Δύο βδομάδες αργότερα, η ανθρωπότητα και ιδίως οι λαοί των λιγοστών δημοκρατιών της Δύσης παρακολουθούσαν έντρομοι τους τελευταίους Αμερικάνους να εκκενώνουν την αμερικανική πρεσβεία στη Σαϊγκόν.

Ο κομμουνιστικός ολοκληρωτισμός επέλαυνε σε όλα τα μέτωπα και οι δημοκρατίες αναγκάζονταν να στηρίζουν δικτάτορες για να τον ανακόψουν.

Οι ΗΠΑ εμφάνιζαν τον εαυτό τους σαν τον ηγέτη του ελεύθερου κόσμου αλλά οι περισσότεροι σύμμαχοι που διέθεταν ήταν δικτάτορες σαν τους Παττακό και Παπαδόπουλο, τον Βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, τον Σάχη της Περσίας, τον Πινοσέτ και τον Βιντέλα, τον στρατηγό Παρκ της Νότιας Κορέας, τον Τσανκ Κάι Σεκ στην Ταϊβάν κλπ.

Τη δεκαετία του ’80 το κλίμα άρχισε να αλλάζει σταδιακά, με αποκορύφωμα τα τέλη της δεκαετίας που χρεοκόπησε το σοβιετικό μπλοκ και οι διάφορες εκδοχές της δημοκρατίας κυριάρχησαν στις περισσότερες χώρες της υφηλίου.

Τις τελευταίες δυο δεκαετίες ζούμε την αντιστροφή αυτού του ρεύματος με διάφορους αρχικά δημοκρατικά εκλεγμένους ολιγάρχες να μεθοδεύουν τρόπους να "εκλέγονται" διαρκώς και να αναστέλλουν τους βασικούς κανόνες που ξεχωρίζουν ένα δημοκρατικό πολίτευμα από ένα δικτατορικό καθεστώς (Ρωσία, Κίνα, Ουγγαρία και Τουρκία είναι μερικά παραδείγματα).

Θαυμαστής αυτού του ρεύματος είναι και ο πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος ήρθε αρκετές φορές σε σύγκρουση με δημοκρατικούς θεσμούς χωρίς να επικρατήσει καθώς στις ΗΠΑ οι θεσμοί παραμένουν ισχυροί ακόμη.

Τη δεκαετία μετά το 2010 παρατηρείται μια αντίστροφη κίνηση του εκκρεμούς σε σχέση με την τροχιά της δεκαετίας του ’90.

Το κραχ του 2008 δρομολόγησε μια πολιτική μετάθεσης της λύσης δύσκολων οικονομικών προβλημάτων στο μέλλον. Αυτό συσσωρεύει τα προβλήματα βασικότερο από τα οποία είναι το χρέος και η διάβρωση της εμπιστοσύνης στο νομισματικό σύστημα με την επιβολή μηδενικών και αρνητικών επιτοκίων.

Το διογκούμενο χρέος σε συνδυασμό με τη δημογραφική γήρανση των δημοκρατιών της Δύσης απειλούν με ανεξέλεγκτες ανατροπές.

Οι πληθυσμοί της Δύσης εθισμένοι στη συνεχή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου τις τελευταίες δεκαετίες αρνούνται προσαρμογές ανάλογα με τις διακυμάνσεις της παραγωγικότητας ή των οικονομικών κύκλων. 

Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει σε μια οικονομική και χρηματιστηριακή "φούσκα" άνευ προηγουμένου η οποία ευνοεί τις πιο εύπορες μεγαλύτερες ηλικίες σε σχέση με τους εργαζόμενους νέους.

Το κλείδωμα της οικονομίας που επέβαλε η επιδημία του "Κορονοϊού" λειτουργεί σαν την "καρφίτσα" που ακούμπησε την "φούσκα".

Τούτος είναι ένας λόγος που δικαιολογεί την υπερβολική αντίδραση κυβερνήσεων και Κεντρικών Τραπεζών που δημιούργησαν έναν ωκεανό ρευστότητας προκειμένου να εξορκίσουν τις συνέπειες ενός κραχ και μιας ύφεσης. Με τον τρόπο αυτό όμως μάλλον διογκώνουν το πρόβλημα δεν το λύνουν…

Το "κλείδωμα" της οικονομίας δημιουργεί ένα κύμα χρεοκοπιών και οι κυβερνήσεις με τις κεντρικές τράπεζες σώζουν όσους ήταν να χρεοκοπήσουν, ουσιαστικά κρατικοποιώντας τους…

Η ουσιαστική κρατικοποίηση χρεοκοπημένων νοικοκυριών και επιχειρήσεων όμως μοιραία οδηγεί στη χρεοκοπία των κρατών.

Η άνοδος των Ρίγκαν και Θάτσερ τη δεκαετία του ’80 στην εξουσία οδήγησε στην κατάρρευση της σοβιετίας, τις αποκρατικοποιήσεις, την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και του εμπορίου. Την ίδια περίοδο ο Τενγκ Σιάο Πινγκ άνοιγε την οικονομία της Κίνας στη Δύση. Πριν δυο χρόνια ο Σι Τσιπίνγκ καταργούσε το όριο της δυνατότητας κάποιου να ηγηθεί μόνο δυο τετραετίες της Κίνας. Οι ελπίδες για ομαλή φιλελευθεροποίηση της Κίνας "εξατμίστηκαν"…

Μετά το κραχ της κρίσης που έχει ξεκινήσει το πιθανότερο είναι πως θα αλλάξει το οικονομικό υπόδειγμα, όπως έγινε μετά το ’90 και μετά το τέλος του Β.Π.Π.

Η αισιοδοξία που αποπνέουν ύμνοι όπως το "Wind of Change" έχουν αντικατασταθεί από την αδιέξοδη επιθετικότητα των στίχων των ράπερ  που εμφανισιακά ενσαρκώνουν κυρίως την εικόνα νεαρών 2^ης και 3^ης γενιάς μεταναστών στους δρόμους των μητροπόλεων της Δύσης.

Τυχαίο δεν είναι πως από τη ροκ σκηνή επιβιώνουν δημιουργικά καλλιτέχνες όπως o Nick Cave, η μουσική του οποίου χαρακτηρίζεται από μελαγχολική συναισθηματική ένταση, και λυρικές εμμονές με τη θρησκεία, τον θάνατο και τη βία...

To παγκόσμιο σοκ της επιδημίας είναι λογικό να διευρύνει την επιρροή καλλιτεχνικών ρευμάτων όπως το biopunk και πολιτικών ακτιβισμών όπως οι biohackers...

Μεγάλοι κερδοσκόποι και επενδυτές όπως ο Ray Dalio ή ο George Soros θεωρούν πως έχουμε εισέλθει σε μια κρίση σαν αυτές που συμβαίνουν  μια φορά κάθε αιώνα, ενώ ο συνήθως αισιόδοξος εδώ και δεκαετίες Warren Buffet στα τέλη του 2019 είχε πάνω από 130 δισ. δολ. ρευστότητα αντί να αγοράσει μετοχές κατά την πτώση του Μαρτίου, πούλησε και άλλες...

Οι διακυμάνσεις των μετοχών όπως και αυτές των καλλιτεχνικών ρευμάτων αποτελούν τρόπους για να παρακολουθεί κάποιος τις στροφές της ιστορίας, της πολιτικής και της οικονομίας όπως τις προσλαμβάνουν οι εμπνευσμένοι άνθρωποι κάθε εποχής και όχι οι πολιτικοί και οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι που συνήθως φλυαρούν χωρίς ψήγματα ουσίας.

Διανύουμε μια μεταβατική εποχή κρίσης που θα αλλάξει τόσο το πολιτικό όσο και το οικονομικό υπόδειγμα που κυριάρχησαν τις τελευταίες δεκαετίες στη Δύση. Εξ ου και ο φιλοπαίγμων τίτλος "Οι μετοχές του τελευταίου καπιταλισμού" ο οποίος, όταν η κρίση φτάσει περίπου στο μέσον θα μεταλλαχτεί σε "Οι μετοχές του επόμενου καπιταλισμού"….

kostas.stoupas@capital.gr