Είναι κάτι περισσότερο από μια γρίπη και ένα κραχ σαν του ’29...

Του Κώστα Στούπα 

Η αλήθεια είναι πως βρισκόμαστε κοντά στο τέλος της πρώτης φάσης της επιδημίας χωρίς όμως να είμαστε βέβαιοι, αν θα είναι η πρώτη φάση που θα επιφέρει το ισχυρότερο πλήγμα ή η δεύτερη ή η τρίτη...

Παρά το γεγονός πως η ανάλωση από τα "έτοιμα" (μέσω των επιδομάτων ή της εκτύπωσης χρήματος) έχει αμβλύνει τις  οικονομικές επιπτώσεις της επιδημίας στα νοικοκυριά, οι συνέπειες σε ορισμένες πτυχές, όπως η διεθνής αγορά πετρελαίου, δεν μπορούν να "αποσιωπηθούν" από την αθρόα εκτύπωση χρήματος.

Την εικόνα της καταστροφής θα την αποκτήσουμε σταδιακά τους επόμενους μήνες.

Ορισμένοι υποστηρίζουν πως οι συνέπειες της επιδημίας του κορονοϊού θα είναι ανάλογων διαστάσεων με γεγονότα όπως η πτώση του "Τείχους του Βερολίνου" ή η κατάρρευση της Lehman Brothers κλπ.

Το πιθανότερο είναι πως οι συνέπειες θα είναι καταλυτικότερες και ως εκ τούτου σημαντικότερες και θα διαμορφώσουν τις συμπεριφορές και τη βαθύτερη πεποίθηση του κόσμου μας για τον εαυτό του για τις επόμενες δεκαετίες.

Η πτώση του "Τείχους του Βερολίνου" συμβόλιζε την πολιτική και οικονομική κατάρρευση ενός πολιτικού προτάγματος που εμφανιζόταν σαν εναλλακτικό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας τουλάχιστον από το 1847 που δημοσιεύτηκε το "Κομμουνιστικό μανιφέστο" και μετά. Μετά την πτώση του "Τείχους" η πρόταση αυτή τελείωσε έστω και αν κάποιοι γραφικοί δεν το έχουν αντιληφθεί ή από δόλο παριστάνουν πως δεν το έχουν αντιληφθεί προκειμένου να συνεχίζουν να βιοπορίζονται πουλώντας "φύκια"…

Η "Πτώση του Τείχους" συνδυάζεται με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού στη Δύση και την έξοδο της Κίνας από τον Μαοϊκό μεσαίωνα. Αυτά ήταν τα συστατικά που οδήγησαν στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, μια περίοδο εκρηκτικής ευημερίας για όλον τον πλανήτη και ιδίως τις πιο φτωχές περιοχές του και διαρκών τεχνολογικών εκρήξεων (η μόνη επανάσταση που είχε διάρκεια τον τελευταίο αιώνα εν αντιθέσει με τα φληναφήματα του Λέοντος Τρότσκι).

Η Lehman Brothers

Η κατάρρευση της Lehman Brothers σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της περιόδου της παγκοσμιοποίησης καθώς οι δημοκρατίες αποδείχτηκαν αδύναμες να μεταρρυθμίσουν τις οικονομίες προκειμένου να προσαρμοστούν στις εξελίξεις και κυρίως αυτή της προσαρμογής του κοινωνικού κράτους στα δεδομένα της δημογραφικής γήρανσης.

Το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο του κράτους "πατέρα" μπόρεσε να λειτουργήσει υποδειγματικά κυρίως σε πειθαρχημένες προτεσταντικές κοινωνίες όταν οι εργαζόμενοι εισφέροντες ήταν πολλαπλάσιοι αυτών που δέχονταν προστασία.  

Στη συνέχεια το μοντέλο προσπάθησε να παρατείνει τη διάρκεια ζωής του αυξάνοντας το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος ακόμη και για οικονομίες όπως των ΗΠΑ που είχαν το προνόμιο ενός διεθνούς αποθεματικού νομίσματος.

Οι οικονομικές συνέπειες της επιδημίας έρχονται σε μια κρίσιμη καμπή της παγκόσμιας ιστορίας όπως αποτυπώνεται από την άνοδο του λαϊκισμού και την αμφισβήτηση των κανόνων της δημοκρατίας, των ελεύθερων αγορών, του διεθνούς εμπορίου και γεωπολιτικών προκλήσεων όπως η άνοδος της Κίνας και η επάνοδος της Ρωσίας.

Εν αντιθέσει με ιστορικές καμπές όπως η "Πτώση του Τείχους" και η κατάρρευση της "Lehman Brothers” που έφεραν σεισμικές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις,  η επιδημία του κορονοϊού έχει περισσότερο θεμελιώδη υπαρξιακά χαρακτηριστικά.  

Τούτο συμβαίνει γιατί εκτός από τις πιθανές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες που θα δρομολογήσει φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με θεμελιώδη στοιχεία της ύπαρξης όπως είναι ο θάνατος και η κοινωνικότητα (υπό την έννοια της κοινής διαβίωσης με άλλους).

Για όσους γνωρίζουν ιστορία είναι κατανοητό πως στο παρελθόν συχνά μεγάλες επιδημίες επίδρασαν καταλυτικά σε τεκτονικές αλλαγές όπως το τέλος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας σε σχέση με τον "λοιμό" του 430 π.Χ., και το τέλος της φεουδαρχίας σε σχέση με την επιδημία του "Μαύρου Θανάτου"  μεταξύ 1.348-53.

Μια πτυχή της καταλυτικής επίδρασης του "Λοιμού των Αθηνών" στον συνειδητό και ασυνείδητο αυτοπροσδιορισμό της κοινωνίας μπορεί να εντοπιστεί στην τέχνη μέσω της παρουσίας σε ένα από τα σημαντικότερα έργα του Δυτικού Πολιτισμού (του πιο διακεκριμένου από αυτούς που έχει παρουσιάσει η πλανητική μας ιστορία) του "Οιδίποδα Τυράννου". 

Η τραγωδία "Οιδίπους Τύραννος" είναι έργο του Σοφοκλή.

Εικάζεται ότι παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 428 π.Χ. δηλαδή λίγο μετά τον "Λοιμό των Αθηνών". Πολλοί κριτικοί, συμπεριλαμβανομένου και του Αριστοτέλη, θεωρούν τον Οιδίποδα Τύραννο ως την κορυφαία τραγωδία που έχει γραφεί ποτέ...

Η τραγωδία ξεκινάει με αναζήτηση των αιτιών ενός λοιμού που έχει προκύψει στη Θήβα και η Κεντρική Ιδέα του έργου έχει να κάνει με την θέση πως ο άνθρωπος που εκλαμβάνει συνεχώς λανθασμένες πληροφορίες για σωστές,  δεν μπορεί ποτέ να ξεφύγει από το πεπρωμένο του.

Οιδίπους Τύραννος

"Ο Λάιος, βασιλιάς της Θήβας, είχε πάρει χρησμό πως το παιδί που θα γεννούσε με την Ιοκάστη θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του.

Έτσι, όταν ο γιος τους γεννήθηκε, τρύπησαν τα πόδια του και τον άφησαν έκθετο στον Κιθαιρώνα. Κάποιος βοσκός βρήκε το βρέφος, το έσωσε και το έδωσε σε άλλο βοσκό, που το παρέδωσε στον αφέντη του, τον βασιλιά της Κορίνθου. Αυτός το μεγάλωσε σαν παιδί του.

Όταν ο Οιδίπους μεγάλωσε, αμφιβάλλοντας για την καταγωγή του, πήγε στο μαντείο των Δελφών, όπου πληροφορήθηκε πως υπήρχε χρησμός σύμφωνα με τον οποίο έμελλε να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί τη μητέρα του.

Θέλοντας να αποφύγει την πραγματοποίηση του φοβερού αυτού χρησμού, δεν επέστρεψε στην Κόρινθο και σ' εκείνους που θεωρούσε γονείς του. Στον δρόμο του όμως συνάντησε και αμυνόμενος σκότωσε τον Λάιο, αγνοώντας πως είναι πατέρας του.

 Όταν έφτασε στην Θήβα, έλυσε το αίνιγμα της Σφίγγας και κέρδισε την βασιλεία της πόλεως, παίρνοντας την Ιοκάστη γυναίκα του και αποκτώντας μαζί της τέσσερα παιδιά.

Την Θήβα έπληξε όμως φοβερός λοιμός, υπεύθυνος για τον οποίο είναι ο δολοφόνος του Λαΐου. Ο Οιδίπους αναλαμβάνει να τον βρει και να σώσει την πόλη. Στην πορεία αναζήτησης του δολοφόνου, ο ήρωας ανακαλύπτει ποιος είναι πραγματικά ο ίδιος. Όχι μόνο είναι ο φονέας του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Ύστερα από την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται, εκλιπαρώντας για εξορία και ανησυχώντας για την τύχη των παιδιών του…"

H τραγωδία ξεκινά με τον Οιδίποδα να εμφανίζεται και να απευθύνεται στους πολίτες: "γιατί γέμισε η πόλη θυμιατήρια και μοιρολόγια;" τους ρωτά. "Βγήκα να ακούσω από το στόμα σας κι όχι από αγγελιαφόρους, πείτε μου, πείτε στον ένδοξο, όπως όλοι με λένε Οιδίποδα, τι θέλετε".

Η τραγωδία ξεκινά με την ειρωνεία ο Οιδίποδας να εμφανίζεται καμαρώνοντας δικαιολογημένα για την δόξα του, την οποία τονώνουν στην συνέχεια και οι ιερείς που παίρνουν το λόγο για να εξηγήσουν την αιτία του ερχομού τους:

"Ο τόπος μας έχει βουλιάξει σε ωκεανό θανάτου και δεν μπορεί να πάρει ανάσα... πεθαίνουν τα ζώα, οι γυναίκες γεννούν νεκρά παιδιά, ερημώνεται η πόλη του Κάδμου και ο μαύρος Άδης πλουτίζει με στεναγμούς και θρήνους και ήρθαμε σε σένα που μας έσωσες μια φορά από τη σκληρή αοιδό (ενν. τη Σφίγγα) για να μας ξανασώσεις, εσύ ο άριστος των θνητών, ο σωτήρας μας, γιατί καλύτερα να εξουσιάζεις τη χώρα μας με ανθρώπους παρά έρημη ανδρών -ὡς οὐδέν ἐστιν οὔτε πύργος οὔτε ναῦς ἔρημος ἀνδρῶν μὴ ξυνοικούντων ἔσω": τίποτα δεν αξίζει, ούτε το κάστρο ούτε το καράβι αν δεν έχει μέσα άνδρες ".

Πηγή:Wikipedia

Ενίοτε η ιστορία, η αρχαία γραμματεία και δη η τέχνη κρύβουν περισσότερες απαντήσεις απ’ όσες νομίζουμε...

kostas.stoupas@capital.gr