Είμαστε έτοιμοι για τα χειρότερα;

Του Κώστα Στούπα

1) Είμαστε έτοιμοι για τα χειρότερα;

Αυτά που συμβαίνουν  τις τελευταίες εβδομάδες δεν είναι παρά τα πρώτα δείγματα των συνεπειών  της επιδημίας "covid-19" στην οικονομία και την κοινωνία.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών το πιθανότερο σενάριο είναι πως οι συνέπειες αυτές θα συνεχιστούν κατά κύματα έξαρσης και ύφεσης για περισσότερο από ένα χρόνο μέχρι να υπάρξουν ενδείξεις φυσικής ανοσίας του πληθυσμού ή ελέγχου της εξάπλωσης μέσω κάποιου εμβολίου...

Η αλήθεια είναι επίσης πως ακόμη βαδίζουμε στα τυφλά σε σχέση με τις ιδιότητες του "κορονοϊού", τις συνέπειες στα άτομα και τον πληθυσμό και κυρίως τα τρωτά του σημεία. Η επιδημία εξαπλώνεται εδώ και λίγους μήνες και θα χρειαστούν αρκετοί ακόμη μέχρι να προκύψει μια πληρέστερη εικόνα γι' αυτήν.

Δεν γνωρίζουμε π.χ. αν σε όσους έχει μεταδοθεί ο ιός αναπτύσσουν ανοσία απέναντί του και για πόσο καιρό. Άλλο είναι να προκύπτει ανοσία για πάντα, για δέκα χρόνια, για δέκα μήνες ή για δέκα μέρες.

Ακόμη και αν προκύπτει ανοσία δια βίου στον βαθμό που τα μέτρα καραντίνας πετύχουν να περιορίσουν την εξάπλωση,  τον επόμενο χειμώνα θα έχουμε έναν πληθυσμό ευάλωτο απέναντι σε μια πιθανή αναζωπύρωση όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.

Το πλέον αισιόδοξο  σενάριο σε σχέση με τη δημιουργία κάποιου εμβολίου αφορά το επόμενο Καλοκαίρι.

Αν δεν προκύψει εν τω μεταξύ κάποιο "θαύμα" όλα αυτά σημαίνουν πως για 1 με 1,5 χρόνο μεγάλα τμήματα της παγκόσμιας οικονομίας θα είναι "νεκρά" ή θα υπολειτουργούν. Για την Ελλάδα τα πράγματα προβλέπονται χειρότερα.

Η πτώση των μετοχών, η εκτίναξη των χρεών σε πρωτοφανή επίπεδα είναι το λιγότερο απ’ όσα μπορούμε να περιμένουμε. Στο κάδρο των πιθανών συνεπειών μπαίνουν οι χρεοκοπίες, οι έλεγχοι κεφαλαίων αλλά και  οι ελλείψεις βασικών αγαθών... Στα μονόστηλα των εφημερίδων υπάρχουν ήδη ειδήσεις που ενημερώνουν πως κάποιες χώρες απαγορεύουν τις εξαγωγές βασικών αγαθών και υγειονομικού υλικού. Πολλές αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού έχουν σπάσει και αυτό προμηνύει ελλείψεις.

Δηλαδή, μιλάμε για συνθήκες ανάλογες με αυτές  ενός παγκοσμίου πολέμου.

Καθώς η χώρα (όπως και πολλές άλλες) έχει "νεκρώσει", η κυβέρνηση πολύ σωστά μοιράζει 800άρια σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που έχουν χάσει το εισόδημα το οποίο για τους περισσότερους ήταν η μοναδική πηγή εξασφάλισης της επιβίωσης.

Το γεγονός πως κάποιοι το συγκρίνουν με τις μονιμότερου χαρακτήρα επιδοματικές πολιτικές που δημιουργούν νοοτροπία παρασιτισμού και κρατικοδιαιτισμού είναι ανοησία. Οι συνθήκες είναι έκτακτες μοιάζουν με αυτές πολέμου όπου οι αλυσίδες εφοδιασμού διαλύονται και οι πόροι μιας χώρας προσανατολίζονται προς την άμυνα. Τα επιδόματα της επιδημίας είναι κάτι ανάλογο με τα δελτία τροφίμων σε συνθήκες πολέμου.

Αν κάπου κάνει λάθος η κυβέρνηση είναι πως τις συνέπειες της απώλειας εισοδήματος τις υπόκειται μέχρι στιγμής μόνο ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας, σαν να πλήττεται μόνο αυτός από την επιδημία και τα μέτρα ανάσχεσής της.

Μερικά ερωτήματα που προκύπτουν από τη συγκυρία είναι π.χ. ποια θα είναι τα έσοδα του κράτους αυτόν και τον επόμενο μήνα και ποιες οι δαπάνες;  Ποια θα είναι τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων με το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας σε καραντίνα;

Το καλοκαίρι που αναμένεται να υποχωρήσει η επιδημία η οικονομική δραστηριότητα θα επανέλθει στο 100% της ισχύος που είχε πριν από αυτήν;

Υπό αυτές τις συνθήκες μέχρι πότε θα μπορούν να καταβάλλονται μισθοί και συντάξεις;

Αν δεν είναι εφικτό να καταβάλλονται σε ορίζοντα 12μηνου ή 24μήνου μήπως είναι σωστό τα έκτακτα μέτρα που πάρθηκαν για τον ιδιωτικό τομέα να αφορούν και ένα μέρος του δημοσίου που ουσιαστικά έχει τεθεί σε αργία;

Η ΕΚΤ βέβαια έχει ανοίξει τις κάνουλες και το κράτος θα μπορεί να δανείζεται μέσω των τραπεζών ενώ διαθέτει και το μαξιλάρι των 30 δισ. ευρώ περίπου. Μήπως αντί να καλύπτουμε τις έκτακτες "τρύπες" που προκύπτουν οι πόροι αυτοί  θα πρέπει να αξιοποιηθούν  με μια στρατηγική πως η κρίση στην οικονομία μπορεί να έχει διάρκεια 1 με 1,5 χρόνο και όχι 1-1,5 μήνα;

Εμείς ως πολίτες και οικονομικά δρώντα υποκείμενα πρέπει να αναδιατάξουμε τις προτεραιότητες και τις στρατηγικές σύμφωνα με τα νέα δεδομένα.

Στην περίπτωση αυτή ασφαλέστερο είναι να προσανατολιστούμε με βάση το χειρότερο πιθανό σενάριο και όχι το καλύτερο. Στις μεγάλες κρίσεις το πλέον κρίσιμο για κάποιο βιολογικό ή οικονομικό υποκείμενο είναι να επιβιώσει πρώτα και μετά να επωφεληθεί.

2) Το μαχαίρι που πέφτει...

Οι "ταύροι" σκαρφαλώνουν τον τοίχο της αγωνίας λέει μια παλιά χρηματιστηριακή παροιμία και αυτό σημαίνει πως αναπηδήσεις 5 και 6% σε μια καθοδική αγορά είναι αντιδράσεις οι οποίες ενισχύουν τα καθοδικά σενάρια και όχι τα σενάρια αναστροφής.

Η στήλη συμφωνεί με την εκτίμηση πως το κραχ που έχει ξεκινήσει με αφορμή την ύφεση που θα προκαλέσει η επιδημία του "κορονοϊού", επειδή λαμβάνει χώρα κοντά στο τέλος ενός μακροπρόθεσμου πιστωτικού κύκλου (κύκλου υπερχρέωσης), θα δρομολογήσει μια κατάσταση από αυτές που συμβαίνουν  κάθε 50 με 100 χρόνια και όχι με τις κυκλικές κρίσεις που λαμβάνουν χώρα κάθε δεκαετία.

Συνήθως στα κραχ που συμβαίνουν μια φορά κάθε αιώνα κράτη και επιχειρήσεις χρεοκοπούν σε μεγάλους αριθμούς και οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων κινητών και ακίνητων ισοπεδώνονται.

Βραχυπρόθεσμα τούτο σημαίνει πως στα χρηματιστήρια το 2020 είναι πιθανότερο να δούμε νέα χαμηλά παρά τα υψηλά ή νέα υψηλά.

Τα τεράστια προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης μάλλον μόνο πρόσκαιρες αναπηδήσεις μπορεί  να προκαλέσουν καθώς το πρόβλημα στην οικονομία δεν έχει προκύψει από μείωση της ζήτησης λόγω κορεσμού ή αρνητικής ψυχολογίας.

Στην ελληνική αγορά προκύπτουν κάποια ερωτήματα όπως: Οι τράπεζες π.χ. είχαν ένα σχέδιο μείωσης των "κόκκινων" δανείων από 70 σε 20 δισ. ευρώ. Η στήλη ήταν μεταξύ αυτών που εξέφραζαν επιφυλάξεις για την επιτυχία του σχεδίου.

Μετά τις τελευταίες εξελίξεις το πιθανότερο είναι πως θα έχουμε αύξηση των επισφαλειών, γεγονός που φέρνει πιο κοντά άλλα πιο ριζικά σενάρια.

Η κρίση του 2020 στην οικονομία φαίνεται πως μπορεί να ξεπεράσει σε ένταση και εκείνη της περιόδου 2010-14 (μεταβολής του θηριώδους ελλείμματος σε πλεόνασμα) τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τις επισφαλείς απαιτήσεις ακόμη και ισχυρών μονοπωλίων όπως η ΕΥΔΑΠ, η ΔΕΗ κ.λπ.;

Την περίοδο 2010-2015 (τα χρόνια της σκληρής προσαρμογής) πολλές εισηγμένες κατάφεραν να αναπληρώσουν τις απώλειες της εσωτερικής αγοράς με αύξηση των εξαγωγών. Σήμερα οι χώρες των εξαγωγών αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα...

Οι συνθήκες μοιάζουν με συνθήκες πολέμου, αν κρατήσουν πάνω από 2-3 μήνες και οι συνέπειες θα μοιάζουν με συνέπειες πολέμου.  

Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται προσοχή καθώς όποιος προσπαθήσει να πιάσει ένα μαχαίρι που πέφτει μπορεί και να πληγωθεί... και δεν είναι καιρός να τριγυρνάει στα νοσοκομεία...

kostas.stoupas@capital.gr