Ο "καλός", ο "κακός" και ο Ερντογάν...

Του Κώστα Στούπα

Κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ,  ο πρόεδρος Τραμπ δεν έχασε την ευκαιρία να εκθειάσει την εκτίμησή του στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αντίθετα με τον πρόεδρο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν έχασε την ευκαιρία να υποστηρίξει την ελληνική πλευρά στις διαφορές που έχουν προκύψει με την Τουρκία.

Μετά την επίσκεψη μάλιστα, στα μέσα Ιανουαρίου το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έβγαλε ανακοίνωση όπου χαρακτήριζε τη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης "προκλητική" και "αντιπαραγωγική", αναγνωρίζοντας ότι οι τουρκικοί ισχυρισμοί αντίκεινται προς το διεθνές δίκαιο, το οποίο προβλέπει ότι τα νησιά έχουν ίδια δικαιώματα με τις ηπειρωτικές περιοχές όσον αφορά την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα.

Βλέπε: Στέιτ Ντιπάρτμεντ: Προκλητικό και αντιπαραγωγικό το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης…

Την ίδια στάση περίπου απέναντι στην ελληνοτουρκική διένεξη κρατάει και η Ε.Ε. με τη Γερμανία να μην χάνει ευκαιρία να επιδείξει την αφοσίωση στις γερμανοτουρκικές καλές σχέσεις και τη Γαλλία να υποστηρίζει ανοιχτά τις ελληνικές θέσεις, χωρίς να διστάζει να στείλει και στρατιωτικές δυνάμεις για στρατιωτικά γυμνάσια με ελληνικές μονάδες ακόμη και  στις αμφισβητούμενες περιοχές.

Γερμανία και Γαλλία συνθέτουν τον άξονα της Ε.Ε. και έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους πως θα κρατούν κοινή στάση στα μεγάλα ζητήματα που αφορούν τις εσωτερικές και εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε.

Κατά μια άποψη είναι προφανές πως η  τακτική που ακολουθούν οι μεγάλες δυνάμεις, οι  εταίροι στην Ε.Ε. και σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ εντάσσεται σε μια στρατηγική κατευνασμού των ελληνοτουρκικών διαφορών και διατήρησης της Τουρκίας πάση θυσία στη δυτική στρατιωτική συμμαχία...

Η Δύση και ειδικότερα η Ευρώπη έχει ανάγκη την Τουρκία για μια σειρά από λόγους οι κυριότεροι από τους οποίους είναι:

α) Η Τουρκία αποτελεί την πλέον ισχυρή δυτική στρατιωτική δύναμη στην περιοχή και συμπληρώνει τη δυνατότητα της Δύσης να παρεμβαίνει στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου.

Η περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Περσικού αποτελούν μια από τις βασικές ενεργειακές πηγές του πλανήτη από την οποία εξαρτώνται κυρίως οι οικονομίες της Ευρώπης και της Κίνας. Άρα, η επιρροή στις εξελίξεις της περιοχής σημαίνει εξασφάλιση απρόσκοπτου εφοδιασμού της Ευρώπης αλλά και ελέγχου του εφοδιασμού της Κίνας.

Οι βασικές χώρες που επηρεάζει η Δύση στην περιοχή είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ και η Ελλάδα σαν τελευταία γραμμή πίσω από την Τουρκία.

β) Η Τουρκία δεν έχει ενεργειακές πηγές δικές της αλλά λόγω της θέσης της αποτελεί τον ιδανικότερο ενεργειακό κόμβο μεταφοράς ενέργειας από τον Περσικό, τη Μέση Ανατολή και την Κασπία προς τις αγορές της Ευρώπης.

Κατ’ αυτήν την έννοια αποτελεί τη βασικότερη εναλλακτική ενεργειακή διαδρομή απεξάρτησης της Ευρώπης από τα ρωσικά ενεργειακά δίκτυα. Ο EastMed αν και όταν γίνει θα έχει πολύ μικρή ικανότητα μεταφοράς για να μπορεί να χαρακτηριστεί σαν εναλλακτική λύση. Αντιθέτως οι ναυτιλιακές μεταφορές πετρελαίου και LNG αν και ανεβάζουν το κόστος, θα έχουν καλύτερες προοπτικές.

γ) Η Τουρκία φιλοξενεί περί τα 3 εκατ. πρόσφυγες και μετανάστες οι περισσότεροι από τους οποίους θέλουν να περάσουν και να εγκατασταθούν στην Ευρώπη.  Η Τουρκία εκμεταλλεύεται τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη και επιδιώκει συνεχώς οικονομικά και πολιτικά ανταλλάγματα.

Προς το παρόν η αποσπασματική  πολιτική της Ευρώπης είναι να ελέγξει τις ροές με τη συνεργασία χωρών εκτός Ευρώπης όπως η Τουρκία. Αν π.χ. στην Ευρώπη επικρατήσουν τα κόμματα του "εθνολαϊκιστικού" μετώπου είναι πιθανό να προσανατολιστούν στο κλείσιμο και φύλαξη των συνόρων...

δ) Η Τουρκία μέχρι την άνοδο των ισλαμιστών του Ερντογάν στην εξουσία αποτελούσε ένα επιτυχημένο παράδειγμα μουσουλμανικής χώρας με δυτικό μοντέλο διακυβέρνησης. Ήταν ένα μοντέλο που η Δύση προσπαθούσε να εξάγει και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής.

ε) Η Τουρκία εξελίσσεται σε βιομηχανική δύναμη της περιοχής με πλεονέκτημα το φθηνό εργατικό κόστος και τη γεωγραφική εγγύτητα προς την Ε.Ε. Απέναντι στις φθηνές  εισαγωγές από την Κίνα και την Ασία η Τουρκία φιλοδοξεί να παίξει τον ρόλο που έπαιξε τα τελευταία χρόνια το Μεξικό και σε σχέση με την Κίνα και τις ΗΠΑ.

Οι εντάσεως εργασίας και ρύπανσης παραγωγικές επενδύσεις των ευρωπαϊκών εταιρειών συμφέρει να είναι σε χώρες όπως η Τουρκία. Αυτό αναδεικνύει την Τουρκία σε κρίκο των αλυσίδων παραγωγής των ευρωπαϊκών πολυεθνικών. Η Τουρκία, σε συνδυασμό με χώρες όπως η Αίγυπτος, η Αλγερία η Τυνησία θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν μέρος των εισαγωγών από την Ασία, ιδίως αν υπάρξει ένταση των εμπορικών πολέμων μεταξύ Δύσης - Κίνας.  Παράλληλα η οικονομική ανάπτυξη αυτών των χωρών θα συμβάλει στον έλεγχο και την εκτόνωση των μεταναστευτικών ροών.

Η Τουρκία λοιπόν παίζει ένα πολύτιμο ρόλο για την ασφάλεια της Ευρώπης και τα σχέδιά της για το μέλλον. Ως εκ τούτου η Ευρώπη και η Δύση θα κάνουν ό,τι μπορούν για να την κρατήσουν εντός του δυτικού μπλοκ.

Τα σχέδια αυτά όμως τα έχει θέσει σε κίνδυνο η στροφή της τουρκικής κοινωνίας τα τελευταία χρόνια προς το ισλάμ και οι φιλοδοξίες του Ερντογάν για ανάδειξη της Τουρκίας σε μια περιφερειακή δύναμη όπως η Ρωσία η οποία συναλλάσσεται επί ίσοις όροις με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ.

Είναι προφανές πως μια Τουρκία με "κεμαλικές" κυβερνήσεις θα διευκόλυνε τα σχέδια της Δύσης. Επιπλέον, οι φιλοδοξίες της Τουρκίας να καταστεί περιφερειακή δύναμη την έχουν φέρει σε ρήξη με όλες τις ισχυρές και μη φιλοδυτικές χώρες της περιοχής (Αίγυπτο, Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Ελλάδα κλπ). Τούτο απειλεί τη Δύση να χάσει όλα τα άλλα στηρίγματα προκειμένου να διατηρήσει την Τουρκία. Αυτό ενδεχομένως θα αποτελούσε μεγαλύτερη ζημιά από το να χάσει την Τουρκία.

Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα με την οποία η Τουρκία έχει διαφορές, είναι μια χώρα μέλος της Ευρωζώνης, της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ και παραδοσιακή φίλη των ΗΠΑ με ισχυρή ελληνική κοινότητα εκεί.

Αν η Δύση αφήσει την Ελλάδα στην τύχη της κανένας στο μέλλον δεν θα αισθάνεται ασφαλής με τις εγγυήσεις όλων των παραπάνω ισχυρών θεσμών και συμμαχιών. Αν η Δύση αφήσει την Ελλάδα στην τύχη της θα έχει σημαντικό ηθικό και πολιτικό κόστος.

Η Δύση θα προσπαθήσει να κρατήσει την Τουρκία σε τροχιά κοντά της μέχρι οι κεμαλιστές να επανέρθουν στην εξουσία. Θα προσπαθήσει όμως όσο  μπορεί να προφυλάξει και την Ελλάδα.

Το πιθανότερο είναι πως η Δύση θα πιέσει Ελλάδα και Τουρκία να λύσουν τις διαφορές με προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο με βάση το διεθνές δίκαιο.

Αν συμβεί αυτό που είναι και το πιθανότερο σενάριο, είναι βέβαιο πως κάποια πράγματα από αυτά που είναι αμφισβητούμενα θα τα κερδίσουμε και κάποια θα τα χάσουμε. Είναι απίθανο σε μια χώρα με την έκταση της ηπειρωτικής ενδοχώρας που διαθέτει η Τουρκία να μην δοθεί  έξοδος στη θάλασσα  και μερίδιο στις ενεργειακές πηγές της περιοχής.

Καλό είναι λοιπόν να προετοιμαζόμαστε σαν κοινή γνώμη στην  ιδέα πως επειδή ο Αλέξανδρος έφτασε μέχρι τον Ινδό αυτό δεν θεμελιώνει ανάλογες διεκδικήσεις. Πολύ περισσότερο όταν δεν υπάρχει η οικονομική, στρατιωτική και κυρίως δημογραφική δυναμική να τις στηρίξει. Ο σύγχρονος κόσμος των εθνών κρατών προήλθε από τη διάλυση των αυτοκρατοριών πριν περίπου 100 χρόνια. Οι συνθήκες που ακολούθησαν τους πολέμους της εποχής είναι αυτές που ορίζουν τα όρια. Με βάση αυτές θα αποσαφηνιστούν και οι ζώνες εκμετάλλευσης που είχαν μείνει ασαφείς.

Ριζικές ανατροπές θα μπορούσαν να προκύψουν εκ νέου μόνο με τα όπλα. Οι πόλεμοι όμως είναι κάτι που εύκολα ξεκινάνε αυτοί που νιώθουν ισχυροί αλλά ενίοτε δυσκολεύονται να τους  κερδίσουν και σίγουρα να τους τελειώσουν.

Το βασικό σενάριο λοιπόν δεν προβλέπει σύρραξη, αυτό προεξοφλούν και οι αγορές άλλωστε, αλλά δεν αποκλείουν προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο...

Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ένα ατύχημα, γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε πάντα έτοιμοι με ικανή αποτρεπτική στρατιωτική  ισχύ...

kostas.stoupas@capital.gr