Οι απόγονοι των φοβισμένων

Του Άγη Βερούτη

Χτες το απόγευμα είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, με τον γνωστό φίλο μου Αμερικανό επενδυτή από τα χρόνια της Νέας Υόρκης. Ο συγκεκριμένος μετά το ΜΙΤ πήγε και πήρε το διδακτορικό του στην Θεωρία Αποφάσεων (Decision Theory) στο Carnegie Mellon University, από τους πρωτοπόρους παγκοσμίως στην Τεχνητή Νοημοσύνη.

Εξηγώντας μου τους θεμελιώδεις μηχανισμούς λήψης αποφάσεων του Ανθρώπου, τους οποίους μελέτησε στα χρόνια του διδακτορικού του και μετά στην JP Morgan, χρησιμοποίησε επανειλημμένα τους όρους "fear” και "greed” δηλαδή Φόβος και απληστία. Του ζήτησα εξηγήσεις για το πώς λειτουργούν αυτά τα δύο αλλά επικεντρώθηκε μόνο στο πρώτο, καθώς για το δεύτερο δεν είχε χρόνο, καθώς εκεί θα γιόρταζαν το Θενκσγκίβινγκ με την οικογένειά του.

Μου είπε λοιπόν ότι είμαστε οι απόγονοι των φοβικών πρωτο-ανθρώπων. 

Ο homo-sapiens δεν ήταν πάντοτε ο κορυφαίος θηρευτής (apex predator) του πλανήτη.

Για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, ο homo sapiens ήταν μέρος της τροφικής αλυσίδας του λιονταριού, της αρκούδας, του λύκου, της τίγρης, του Neanderthal και πολλών άλλων apex predators, αναλόγως της περιοχής που βρισκόταν ο κάθε πληθυσμός.

Αυτό φυσικά άλλαξε πολύ αργότερα, όταν ο homo sapiens έμαθε να συνεργάζεται σε πολυπληθείς ομάδες-χωριά-κοινωνίες, όπου η διαφορετική εξειδίκευση κάθε μέλους της ομάδας και η συνεργασία μεταξύ όλων, έδινε στην ομάδα-κοινωνία σκληρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι όλων των υπολοίπων. Η ομαδοποίηση αρκετών δεκάδων homo sapiens σε έναν οικισμό είχαν καλύτερες πιθανότητες να αποτρέπουν οποιονδήποτε θηρευτή να τους επιτεθεί, ή αν τολμούσε θα έβρισκε το τέλος του. Τόσο μάλιστα ώσπου πιθανόν να ήταν ο Homo sapiens η αιτία που έσπρωξε σχεδόν στην εξαφάνιση, όσα είδη (πρώην κορυφαίους θηρευτές) απειλούσαν την επιβίωσή του.

Αυτοί που απετέλεσαν μετέπειτα τα μέλη των πολυπληθών ομάδων-κοινωνιών των homo sapiens, σίγουρα δεν ήταν οι απόγονοι των ατρόμητων και θαρραλέων αρχικών homo sapiens. Όσοι έμπαιναν μπροστά και προσπαθούσαν να πολεμήσουν και να σκοτώσουν το ζώο που απειλούσε την μικρή ομάδα, όταν το βράδυ έμπαινε στη σπηλιά μια αρκούδα, ένα λιοντάρι ή αργότερα μια ομάδα κυνηγών Neanderthal, κατά κανόνα γίνονταν τροφή των θηρευτών, και ως εκ τούτου ΔΕΝ άφησαν απογόνους.

Οι σημερινοί άνθρωποι είμαστε οι απόγονοι εκείνων των homo sapiens, που στα αρχικά εξελικτικά βήματα του Ανθρώπου, όταν άκουγαν θόρυβο μέσα στη νύχτα (ή τη μέρα) πετάγονταν και έψαχναν θάμνο να κρυφτούν. Αυτοί οι φοβικοί ήταν οι επιζώντες εκείνων των εκατοντάδων χιλιετιών που ο άνθρωπος ήταν θήραμα, και που διαμόρφωσαν τα θεμελιώδη ένστικτα του σημερινού ανθρώπου.

Σε κάθε απόφαση του σημερινού ανθρώπου λοιπόν, το πρώτο φίλτρο είναι ο φόβος. Η αντίδρασή του είναι πρώτα να προστατευτεί από τον διαφαινόμενο κίνδυνο, και μετά οποιοδήποτε άλλο κίνητρο.

Ο ελληνικός λαός λέγει χαρακτηριστικά: "του φευγάτου η μάνα δεν έκλαψε ποτέ”, και "αν δεις ξύλο φύγε, αν δεις φαΐ κάτσε”.

__________

Χτες το πρωί με πήρε ο φίλος μου ο Τάκης στο τηλέφωνο, και παραπονιόταν ότι του αφαίρεσαν το δίπλωμα για 20 μέρες επειδή το λάστιχο του αυτοκινήτου του πατούσε στο πεζοδρόμιο όταν σταμάτησε δίπλα σε ένα περίπτερο για να πάρει κάτι και να φύγει. Εκτός από το πρόστιμο των €70 ευρώ που ήδη πλήρωσε, για τις επόμενες 20 ημέρες δεν θα μπορει να οδηγήσει καθώς χωρίς δίπλωμα θα θεωρείται ανασφάλιστος, και δεν θα μπορεί ούτε στη δουλειά του να πηγαίνει στον Ταύρο, ούτε καν στο σουπερμάρκετ που βρίσκεται αρκετά μακριά από το σπίτι του.

Μου είπε ότι θεωρεί ακραία τιμωρία την αφαίρεση του διπλώματος, ενώ τα €70 ευρώ μάλλον τα θεωρούσε λιγότερο ακραία.

Ο σχολιαστής "chrisv” έγραψε στα σχόλια του φόρουμ του Capital, κάτω από το χθεσινό άρθρο μου From Russia with Love:

"είμαι από τους κοψοχέρηδες του 41% που δεν θα ξαναψηφίσει νουδού... και όχι, δεν με επηρέασαν τα "τρολ" είτε εγχώρια είτε διεθνή... με "επηρέασε" η ύπουλη, αντιδημοκρατική, άδικη, αλαζονική, δεσποτική πολιτική [σσ: της κυβέρνησης]...

Ο οποίος - μεταξύ άλλων- [ΜΕΤΑΞΥ ΠΟΛΛΩΝ ΑΛΛΩΝ] θεσπίζει ΜΟΝΙΜΩΣ πρόστιμα κατ' ελάχιστο €1500 ευρώ για αυτές που ονομάζει "παραβάσεις" (δεν δήλωσες το ασανσέρ, δεν καθάρισες τον κήπο, δεν ενεργοποίησες το ΙΡΙΣ. κλπ κλπ) διότι αυτός είναι "αριστος" που έχει καταλάβει ότι δυστυχώς κυβερνά "ζώα" τα οποία καταλαβαίνουν μόνο βούρδουλα και αυτός ως πεφωτισμένος δεσπότης θα μας βάλει με το στανιό στον ίδιο δρόμο. [...]

Έτσι λοιπόν, ενώ οι μηχανισμοί του μοιράζουν εκατομμύρια, ο ίδιος όχι απλώς προστιμάρει τα πάντα αλλά περιφρονεί το €100άρικο ή το €200άρι... €1500 κατ' ελάχιστο για να μάθεις ΖΩΟ! έχει και το ύψος του προστίμου τη σημασία του, για τον ψυχισμό του κάθε δικτάτορα...”

Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επανειλημμένα στηλιτεύσει την Ελλάδα για την μη-αναλογικότητα των διοικητικών προστίμων και των δυσανάλογων τιμωριών που επιβάλλει στους πολίτες της, όταν δεν ακολουθούν κάποια εντολή των αρχών.

Μοιάζει ότι τα διοικητικά πρόστιμα κρίνονται ως δρακόντεια από τις Βρυξέλλες. 

(Ο τύραννος Δράκων είχε νομοθετήσει θανατική ποινή ή δουλεία στην αρχαιότητα σχεδόν για όλες τις παραβάσεις. Οι νόμοι του καταργήθηκαν όταν οι Αθηναίοι ανέθεσαν στον ποιητή Σόλωνα να ξαναφτιάξει ένα πλέγμα από πιο αναλογικές τιμωρίες προς τις παραβάσεις. Ο Δράκων δολοφονήθηκε βίαια από αντιφρονούντα Αθηναίο στα 56 του χρόνια.)

__________

Το 2013 ο Αντώνης Σαμαράς αποδέχθηκε τη θέσπιση της αυτόφωρης διαδικασίας, για οφειλέτες άνω των €5000 ευρών προς το ΤΕΒΕ, ελεύθερους επαγγελματίες. Το αρχικό αποτέλεσμα ήταν ότι πολλοί συνελήφθησαν μετά από στοχευμένους ελέγχους πινακίδων που έκανε η Αστυνομία για να συλλάβει τους οφειλέτες, και να φοβίσει τους υπόλοιπους να πληρώσουν ασχέτως αν είχαν ή όχι τα χρήματα που χρώσταγαν.

Πριν χρόνια, ένας αστυνομικός μου είχε παραπονεθεί έντονα ότι μια φορά αναγκάστηκε να συλλάβει έναν άνδρα που βρισκόταν με τη γυναίκα του και τα παιδιά του μέσα στο αυτοκίνητό του, και να τον πάει στο αυτόφωρο.

Για όσους δεν γνωρίζουν, το αυτόφωρο περιλαμβάνει λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων του συλληφθέντα ως εγκληματία, φωτογράφιση ως καταζητούμενου, άνοιγμα φακέλου στην ασφάλεια ως παραβατικού, διανυκτέρευση στο κρατητήριο μαζί με ποινικούς, σε ό,τι συνθήκες είναι, και την επόμενη ημέρα μεταγωγή στο δικαστήριο με χειροπέδες για εκδίκαση μετά το τέλος της διαδικασίας των τακτικών δικών.

Φυσικά για κάποιον που διέπραξε ένα βίαιο έγκλημα, η διαδικασία αυτή είναι παιχνιδάκι.

Για κάποιον που είχε βγει βόλτα με την οικογένειά του, ήταν τραυματική εμπειρία ζωής.

Ο Σαμαράς φυσικά έχασε στις πρώτες εκλογές που εμφανίστηκαν μετά από αυτό, είτε ήταν εκείνος υπεύθυνος για το μέτρο αυτό είτε ο τότε ΥΠΟΙΚ Γ. Στουρνάρας, ενώ η κατάργηση του μέτρου ήταν το πρώτο που έγινε μετά τις εκλογές από τον Τσίπρα. Ακόμα και σήμερα η δημοτικότητά του είναι αμφίβολο αν επαρκεί για να μπει στη βουλή, εάν και εφόσον κάνει δικό του κόμμα.

__________

Πρόσφατα, γνωστός μου μικρομεσαίος επιχειρηματίας, με λιγότερους από 7 υπαλλήλους που όμως έχει μαζί του χρόνια, μου δήλωσε ότι αποφάσισε να κλείσει την επιχείρησή του ή τουλάχιστον να την τρέχει χωρίς υπαλλήλους, από φόβο για τα πρόστιμα των €10.000 ευρώ που θα πέφτουν καμπάνα αν ένας υπάλληλος αργήσει ή ξεχάσει να χτυπήσει την κάρτα, και δεν έχει το περιθώριο να προσλάβει ξεχωριστό υπάλληλο για να χτυπάει τις κάρτες. 

Εναλλακτικά, και ώσπου να καταφέρει να κλείσει την επιχείρηση, σκέφτεται να απολύει συνοπτικά και αυθημερόν όποιον υπάλληλο κάνει λάθος χτύπημα κάρτας 2 φορές μέσα στον ίδιο μήνα, καθώς την τρίτη φορά θα πρέπει αυτομάτως να πληρώσει η επιχείρηση πρόστιμο €10.600 ευρώ δηλαδή πολύ παραπάνω από την αποζημίωση απόλυσης του υπαλλήλου.

__________

Η προστιμολαγνεία και οι δυσανάλογες (κατά την ΕΕ) τιμωρίες του Ελληνικού Κρατικού Μηχανισμού προς τους Έλληνες υπηκόους, δημιουργούν φόβο και απειλούν την επιβίωση για τον απλό άνθρωπο.

Η μη-αναλογικότητα της τιμωρίας και της παράβασης ή του κανόνα που δεν συμμορφώνεται ηθελημένα ή αθέλητα, προκαλεί φόβο.

Και όπως υποστηρίζει ο Αμερικανός φίλος μου που μελέτησε αυτά τα πράγματα, ο φόβος είναι το κυρίαρχο και θεμελιώδες συναίσθημα που καθορίζει τις αποφάσεις.

Τροφή για σκέψη, καθώς του χρόνου είναι πιθανότατα χρονιά εκλογών, και φοβάμαι ότι ο chrisv δεν θα είναι ο μόνος που θα ψηφίσει με τον τρόπο αυτό, εκτός αν όλες οι εναλλακτικές είναι τρομακτικότερες για τον απλό πολίτη.

agissilaos@gmail.com