Το ελληνικό χρέος έως το 2040

Του Άγη Βερούτη

Η χρεοκοπία του 2010 σημάδεψε την ελληνική κοινωνία με τα Μνημόνια και τις περικοπές, αλλά κυρίως με τον κοινωνικό διχασμό που προκάλεσε η νοοτροπία "να τα πληρώσουν οι άλλοι, όχι εγώ!”.

Πράγματι, ακόμη και σήμερα, μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού δεν ξέρει ότι στο δημόσιο οι ονομαστικές περικοπές των μισθών αντισταθμίστηκαν άμεσα με εικονικές προαγωγές και εικονικές "υπερωρίες” που δίδονταν εξαρχής και ακόμη και σήμερα δίδονται ανεξαρτήτως πραγματικής εργασίας, στους δήμους και στις δημόσιες υπηρεσίες.

Εν προκειμένω, σε ένα δήμο των χιλίων δημοτικών υπαλλήλων, οι μηνιαίες υπερωρίες μπορούν να αθροίζουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ το μήνα, παρά το γεγονός ότι οι μισθοί έχουν ανέβει, οι προαγωγές δίδονται όπως ορίζει ο νόμος με τα χρόνια, ανεξαρτήτως εργασιακών επιδόσεων, ενώ το εργασιακό περιβάλλον είναι πολύ ελαστικότερο από όσο της παραγωγικής οικονομίας.

Από τη χρεοκοπία ως σήμερα, όμως, η χώρα μας έχει προχωρήσει σε μια αργή αλλά σταθερή πορεία εξυγίανσης των δημόσιων οικονομικών της. Ένα από τα πιο συχνά επιχειρήματα των τελευταίων κυβερνήσεων είναι ότι η δομή του ελληνικού χρέους είναι ευνοϊκή και διαχειρίσιμη.

Πράγματι, αν κοιτάξει κανείς την κατανομή των αποπληρωμών από σήμερα μέχρι και το 2040, διαπιστώνει ότι η καμπύλη των ωριμάνσεων μοιάζει με ήρεμο κύμα, χωρίς απότομες κορυφώσεις.

Η Ελλάδα χρωστάει σήμερα περί τα €400 δισ. ευρώ, ένα τεράστιο ποσό για το σημερινό μέγεθος της οικονομίας μας. Όμως, το μεγαλύτερο κομμάτι αυτού του χρέους βρίσκεται σε θεσμικούς δανειστές, τον EFSF και τον ESM, με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια και μακρινές λήξεις. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης μετά το PSI και τις αναδιαρθρώσεις που ακολούθησαν.

Από το 2025 ως το 2032, οι ετήσιες αποπληρωμές χρέους κυμαίνονται γύρω στα €10 δισ. ευρώ το χρόνο. 

Πρόκειται για ποσά απολύτως διαχειρίσιμα, δεδομένου ότι η χώρα μας διατηρεί ταμειακό μαξιλάρι περίπου €30-35 δισ. ενώ ταυτόχρονα έχει πρόσβαση στις αγορές με λογικά επιτόκια, προς το παρόν. Στην ουσία, η περίοδος που διατρέχουμε μοιάζει με ένα διάλειμμα το οποίο επιτρέπει στην οικονομία να αναπνεύσει, να επενδύσει και να μειώσει το βάρος του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνοντας το ΑΕΠ (δηλαδή τον παρονομαστή), υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι η ανάπτυξη θα διατηρηθεί.

Το πρώτο μικρό "βουναλάκι” έρχεται το 2033, όπου οι αποπληρωμές φτάνουν τα €11,3 δισ. ευρώ, και βλέπουμε μια ελαφρά αύξηση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Δεν είναι κάτι που προς το παρόν πρέπει να προκαλεί ανησυχία, αλλά λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι το χρέος παραμένει εκεί, και περιμένει να εξυπηρετηθεί στην ώρα του.

Από το 2034 ξεκινούν οι αποπληρωμές των δανείων του ESM, του τελευταίου προγράμματος στήριξης της Ελλάδας. Αυτές οι δόσεις, σε συνδυασμό με τις ήδη τρέχουσες του EFSF, διαμορφώνουν ένα νέο επίπεδο αποπληρωμών που παραμένει σχετικά ήπιο, δηλαδή κάτω από τα €15 δισ. ετησίως. Μέχρι το 2040, η εικόνα παραμένει σταθερή. Δεν υπάρχουν απότομες κορυφώσεις, ούτε εκρηκτικά ποσά που να θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του χρέους.

Ας δούμε τον πίνακα των πληρωμών:

Ενδεικτικές αποπληρωμές ελληνικού χρέους (2025–2040)

Ωστόσο, κάτω από αυτή την ήρεμη επιφάνεια υπάρχουν υπόγεια ρεύματα. Η πραγματική δοκιμασία για την Ελλάδα δεν είναι τα επόμενα 15 χρόνια, αλλά οι δεκαετίες που θα ακολουθήσουν. Από το 2040 και μετά, οι υποχρεώσεις αυξάνονται σημαντικά, καθώς λήγουν οι αναβολές πληρωμής τόκων που συμφωνήθηκαν την περίοδο της κρίσης. Τότε το ελληνικό κράτος θα χρειαστεί να αποδείξει ότι η δημοσιονομική του πορεία ήταν πράγματι βιώσιμη και ότι οι μεταρρυθμίσεις απέδωσαν καρπούς.

Μέχρι το 2040, η Ελλάδα πορεύεται σε μια σχεδόν βελούδινη διαδρομή αποπληρωμών. Το βάρος είναι ανεκτό, η κατανομή αρκετά έξυπνη, και τα περιθώρια για επενδύσεις και ανάπτυξη υπαρκτά. Η χώρα έχει κερδίσει χρόνο. 

Όμως ο χρόνος αυτός δεν είναι άπειρος. Είναι ένα παράθυρο ευκαιρίας. Εάν χρησιμοποιηθεί σωστά, η Ελλάδα θα φτάσει στο 2040 με μικρότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, με ισχυρότερη οικονομία και με λιγότερο φόβο για τις μελλοντικές γενιές. Αν όχι, τότε οι ήρεμες θάλασσες θα μετατραπούν ξανά σε φουρτούνες.

Πάμε τώρα με τις ουσιώδεις ερωτήσεις που προκύπτουν:

1 - Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω; 

2 - Τι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε μια επόμενη χρεοκοπία; 

3 - Πώς θα καταφέρουμε να έχουμε κοινωνική ηρεμία, ώστε να γίνουν όλες εκείνες οι ενέργειες που θα προστατεύσουν από μια μελλοντική προαναγγελθείσα κρίση;

Οι πρώτες δυο ερωτήσεις έχουν σχετικά απλές απαντήσεις:

1 - Τα παραπάνω σημαίνουν ότι οι δανειστές της Ελλάδας της χρεοκοπίας φρόντισαν να μας προστατεύσουν από τον εαυτό μας για σχεδόν δυο δεκαετίες στο (τότε) μέλλον, δημιουργώντας μια κανονικότητα στο πρόγραμμα αποπληρωμών, που μας επιτρέπει να κάνουμε κάποια λίγα λάθη, αλλά όχι να μείνουμε άπραγοι. Αυτά για όσους μιλάνε για τους "κακοί δανειστές”...

2 - Για να αποφύγουμε την επόμενη χρεοκοπία, πρέπει να μεγαλώσουμε την οικονομία μας τόσο, ώστε οι αποπληρωμές των επόμενων ετών να αποτελούν μικρότερο ποσοστό του τότε ΑΕΠ, από το σημερινό ποσοστό του ΑΕΠ που αποτελούν οι σημερινές πληρωμές. 

Παράδειγμα με την απλή μέθοδο των τριών: αν το 2025 η αποπληρωμή €10 δισ. ευρώ αποτελεί το 4% του ΑΕΠ των €250 δισ. ευρώ, τότε το 2040 η αποπληρωμή των €14,5 δισ. ευρώ καλό θα ήταν να είναι λιγότερο από το 4% του ΑΕΠ του 2040. 

Επακριβώς, αυτό σημαίνει ότι το ΑΕΠ της Ελλάδας θα πρέπει να αυξηθεί κατά 45% ως το 2040! Να φτάσει δηλαδή από τα σημερινά €250 δισ. στα €362 δισ. ευρώ, ανεξαρτήτως του πληθυσμού της χώρας!

Για να συμβεί αυτό θα πρέπει, χωρίς ούτε μια χρονιά να χάσουμε το βηματισμό μας, να καταφέρουμε να έχουμε ετήσια αύξηση στο ΑΕΠ 2,4% ή παραπάνω απαρέγκλιτα!

Για να καταφέρουμε το μίνιμουμ 2,4% αύξηση ΑΕΠ το χρόνο κάθε χρόνο ως το 2040, όλες οι μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν από τον προηγούμενο αιώνα πρέπει να γίνουν αύριο! Σήμερα! Χθες!

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές έχουν 2 διαστάσεις: (α) να δώσουμε αέρα να αναπνεύσει η ιδιωτική (=παραγωγική) οικονομία ώστε να μπορέσει να αυξηθεί η απόδοσή της κατά τουλάχιστον 2,4% κάθε χρόνο ως το 2040, και (β) να αξιοποιήσουμε την εξαπλούστευση των νόμων και την συρρίκνωση του δημόσιου τομέα λόγω τεχνητής νοημοσύνης, και των αναδιανεμητικών πολιτικών, ώστε να ελαφρύνουμε το φορολογικό βαρίδι στο μουλάρι που λέγεται παραγωγική οικονομία, για να σηκώσει το φορτίο στην ανηφόρα ευκολότερα.

Τι από τα παραπάνω κάνουμε;

Την τρίτη ερώτηση την αφήνω να την απαντήσει ο καθένας για τον εαυτό του και να μας πει εκείνος την απάντηση. 

Σίγουρα η απάντηση αυτή θα πρέπει να εξαιρεί τις τωρινές πολιτικές προσεγγίσεις των Γάλλων, τις δικές μας προσεγγίσεις στην κορύφωση της κρίσης της χρεοκοπίας, τα "ή εμείς ή αυτοί”, την Δικαιοσύνη που δίνει απάντηση σε καθαρίστρια μετά από 19 χρόνια, τα "Μητσοτάκη @@@@σαι”, τους ΟΠΕΚΕΠΕ, τις μίζες, τα καρτέλ, τις αργομισθίες και το πνίξιμο των μικρο-μικρών επιχειρήσεων στη γραφειοκρατία και στο διοικητικό κόστος.

Απαντήστε μου εσείς: 

agissilaos@gmail.com