Ελλάδα-Ισραήλ: Στρατηγική Συμμαχία ή Παιχνίδι Ισορροπίας;

Του Άγη Βερούτη

Κάτω από τον καυτό ήλιο της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα και το Ισραήλ ενώνουν τα χέρια, σαν δύο παίκτες σε ένα γεωπολιτικό σκάκι όπου οι κινήσεις είναι προσεκτικές, αλλά οι πιθανότητες ανατροπών παραμονεύουν. Το 2025, η σχέση Αθήνας-Τελ Αβίβ είναι πιο στενή από ποτέ, με συμφωνίες δισεκατομμυρίων στην άμυνα, στην ηλεκτρική ενέργεια, σε αγωγούς φυσικού αερίου και στον τουρισμό να δίνουν τον ρυθμό. 

Αν πάμε λίγο πίσω, η Ελλάδα του Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του ’80 έβλεπε το Ισραήλ με καχυποψία, αγκαλιάζοντας τον αραβικό κόσμο και την Παλαιστίνη, χωρίς όμως κανένα αντίκρισμα πέρα από πομπώδεις δηλώσεις αδελφότητας και χλιδάτες φωτογραφίες ηγετών να αγκαλιάζονται. Το 1990, προφητικά, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αποφάσισε και έσπασε τον πάγο, ανοίγοντας πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. 

Η πραγματική στροφή όμως ήρθε το 2010, όταν το επεισόδιο της τουρκικής νηοπομπής προς τη Γάζα έκοψε τους δεσμούς Ισραήλ-Τουρκίας. Μια τυχαία συνάντηση του Γιώργου Παπανδρέου με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου έδωσε σπινθήρα στους κινητήρες: ξαφνικά, η Ελλάδα βρήκε έναν σύμμαχο που έμοιαζε να μοιράζεται την ίδια ανησυχία για τις αναθεωρητικές φιλοδοξίες της Άγκυρας στη Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή.

Δεκαπέντε χρόνια μετά, η συνεργασία των δυο χωρών στον τομέα της άμυνας είναι το κερασάκι πάνω στην τούρτα. Η Ελλάδα, με έναν προϋπολογισμό €25 δισ. ευρώ για την άμυνα την επόμενη δεκαετία, κοιτάζει το Ισραήλ σαν ένα δυνητικό σύμμαχο με πιο εξελιγμένη τεχνολογία από εμάς. Είτε αναφερθούμε σε συζητήσεις για το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας "Ασπίδα του Αχιλλέα” αξίας €2,11 δισ. ευρώ, εμπνευσμένο από τον Σιδηρούν Θόλο, είτε για πυραύλους PULS από την Elbit Systems, με τοπική παραγωγή μάλιστα για να γλυκάνει το χάπι. Και μη ξεχνάμε και το Κέντρο Εκπαίδευσης Ισραηλινών Πιλότων στην Καλαμάτα, όπου η Elbit δουλεύει ήδη από το 2021 με συμβόλαιο €1,375 δισ. ευρώ. 

Και δεν σταματάμε εκεί, οι κοινές ασκήσεις (σχεδόν 60 μόνο το 2023) δείχνουν ότι οι στρατοί των δυο συμμάχων χορεύουν σε συγχρονισμό. Η Αθήνα βλέπει στο Ισραήλ έναν τρόπο να ξεπεράσει την Τουρκία σε τεχνολογία και αποτρεπτική ισχύ.

Στον τομέα της ενέργειας, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος οραματίζονται να γίνουν πάροχοι φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Ο αγωγός EastMed, αν και γεμάτος εμπόδια, παραμένει το μεγάλο στοίχημα για να φέρει το αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Το Great Sea Interconnector, που θα συνδέσει τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας των τριών χωρών, είναι άλλο ένα σχέδιο που κρατάει τις ελπίδες ζωντανές, ώσπου να ξεκαθαρίσει η κατάσταση με το φυσικό αέριο. Η Ελλάδα θέλει να γίνει ενεργειακός κόμβος, και το Ισραήλ θέλει να πουλάει το αέριό του χωρίς να εξαρτάται από την Τουρκία. Η Τουρκία βλέπει εχθρικά τις προοπτικές και των δυο αυτών έργων.

Στην οικονομία, το εμπόριο μεταξύ των δυο χωρών ανθεί. Το 2024, παρά τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, οι εμπορικές συναλλαγές αυξήθηκαν, με το Ισραήλ να επενδύει σε ελληνικά ακίνητα και τον τουρισμό να εκτοξεύεται. Η πρόσφατη επίσκεψη Ισραηλινής εμπορικής αποστολής στην Αθήνα, με επικεφαλής τον πρέσβη Νόαμ Κατς, έδειξε ότι οι δύο χώρες βλέπουν η μία την άλλη σαν ευκαιρία. Το Ισραήλ αντιλαμβάνεται την Ελλάδα και ως πύλη για να αποκτήσει προνομιακή πρόσβαση στις αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και για τις δυνατότητες κοινοπραξιών με ελληνικές βιομηχανίες.

Ο Φεβρουάριος του 2025 βρήκε τον Γιώργο Γεραπετρίτη στην Ιερουσαλήμ, να συνομιλεί με τον ομόλογό του Γκιντεόν Σαάρ, ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε το Ισραήλ τον Μάρτιο, σε στήριξη για την απελευθέρωση των Ισραηλινών (και άλλων εθνικοτήτων) ομήρων που απήχθησαν μετά την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023. 

Όμως η Ελλάδα, ως μη-μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το 2025-2026, παίζει και τον ρόλο της "γέφυρας” ανάμεσα σε Ισραήλ και Αραβικό κόσμο, εκμεταλλευόμενη ίσως για πρώτη φορά τις διαχρονικές φιλίες της με τους Άραβες.

Από την άλλη, η ψήφος της Ελλάδας τον Σεπτέμβριο του 2024 υπέρ της απόφασης του ΟΗΕ για τερματισμό της "παράνομης παρουσίας” του Ισραήλ σε Παλαιστινιακά εδάφη προκάλεσε γκρίνιες στο Τελ Αβίβ, ίσως δίκαια. 

Και στο εσωτερικό, η κοινή γνώμη είναι διχασμένη. Διαδηλώσεις στην Αθήνα, όπως αυτή ίσως και 5.000 διαδηλωτών για την Παλαιστίνη το 2023 ή η άρνηση λιμενεργατών στον Πειραιά να χειριστούν στρατιωτικό φορτίο για το Ισραήλ τον Ιούλιο του 2025, δείχνουν ότι η βάση δεν ακολουθεί πάντα την κυβερνητική γραμμή. 

Η Τουρκία παραμένει αγκάθι και για τις δύο χώρες. Η μερική αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας το 2023 έχει κάνει την Αθήνα να κοιτάζει με μισό μάτι, φοβούμενη ότι το Τελ Αβίβ μπορεί να παίξει διπλό παιχνίδι. Όμως η Τουρκία πρόλαβε να κλείσει μόνη της αυτό το παράθυρο συνεννόησης με το Ισραήλ, όταν το Ισραήλ υπεραμύνθηκε των πολιτών του με στρατηγικούς βομβαρδισμούς εναντίον των δυνάμεων της Χαμάς εντός Παλαιστινιακών εδαφών, αξιώνοντας από το Ισραήλ να πάψει να αμύνεται, γιατί η Χαμάς έβαζε απλούς πολίτες ως ασπίδα στους βομβαρδισμούς! Τότε ο Ερντογάν έταξε με στόμφο στους Τούρκους πολίτες, ότι "μια νύχτα θα μπει στην Ιερουσαλήμ Απελευθερωτής”...

Η Ελλάδα και το Ισραήλ, με το σχήμα 3+1 (μαζί με Κύπρο και ΗΠΑ), προσπαθεί να κρατήσει τη συμμαχία ενεργή, ενώ η νέα διοίκηση Τραμπ ίσως και να πιέσει για πιο στενές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας, ή αν ακούσουμε τις τελευταίες δηλώσεις της Αμερικανίδας Πρέσβειρας Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, ίσως και όχι. Και ας μην ξεχνάμε τη Συρία, όπου η επιρροή της Άγκυρας ανησυχεί και τις δύο χώρες, την μεν Ελλάδα για τους χριστιανορθόδοξους πληθυσμούς της, και το δε Ισραήλ διότι πλέον η Τουρκία γειτνιάζει και πλησιάζει να προσπαθήσει να εκπληρώσει τις εξαγγελίες Ερντογάν περί "απελευθερώσεως της Ιερουσαλήμ”.

Η Ελλάδα και το Ισραήλ συνεχίζουν να χτίζουν γέφυρες, με τον τουρισμό και την ενέργεια να παίρνουν τη σκυτάλη από την άμυνα. 

Αργά ή γρήγορα η συμμαχία αυτή θα πρέπει να βρει αντίκρυσμα και στους λαούς των δυο χωρών, τόσο σε ανταλλαγές στο εργασιακό και επιχειρηματικό επίπεδο, πχ με ελεύθερες βίζες επίσκεψης ή εργασίας για ορισμένα χρόνια, με εμπορικές συμφωνίες μηδενικών δασμών, με δυνατότητες προνομιακής ίδρυσης υποκαταστημάτων και με φορολογικά κίνητρα για επιχειρήσεις που λειτουργούν ταυτόχρονα και στις δυο χώρες, κλπ, όσο και σε κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο, που θα φέρει πιο κοντά στην καθημερινότητα των πολιτών μας τη συνεργασία ανάμεσα στις δυο χώρες.

Μόνο έτσι ίσως να παγιωθεί αυτή η 15ετής προσπάθεια των δυο χωρών να πλησιάσουν εν όψει κοινών αντιπάλων, που αμφισβητούν την κυριαρχία τους.

agissilaos@gmail.com