Η Αθήνα μόνη της στον πάτο της Δύσης

Του Άγη Βερούτη

Η φετινή έκθεση του Economist Intelligence Unit για την παγκόσμια βιωσιμότητα των πόλεων φανερώνει κάτι που δεν ξαφνιάζει κανέναν Αθηναίο που κυκλοφορεί καθημερινά στους δρόμους της πόλης: η Αθήνα είναι η μόνη πρωτεύουσα της Δυτικής Ευρώπης που δεν κατάφερε να περάσει το κατώφλι του 80 στη βαθμολογία ποιότητας ζωής. 

Όλες οι υπόλοιπες 29 ευρωπαϊκές πόλεις που εξετάστηκαν από την EIU πέτυχαν ανώτερο βαθμό. Η ελληνική πρωτεύουσα απουσιάζει εμφανώς από την πρώτη βαθμίδα, και αυτό λέει πολλά.

Η κατάταξη βασίζεται σε πέντε βασικές παραμέτρους: υγειονομική περίθαλψη, πολιτισμός και περιβάλλον, εκπαίδευση, υποδομές και σταθερότητα. Ενώ η πλειονότητα των πόλεων του δυτικού κόσμου βελτιώνεται ή διατηρεί σταθερό επίπεδο, η Αθήνα σέρνεται στον πάτο της αξιολόγησης με τρόπο που δεν δικαιολογείται μόνο από το παρελθόν της οικονομικής κρίσης. Το πρόβλημα δεν είναι πια μόνο τα λεφτά, είναι οι προτεραιότητες.

Ούτε ο τρομοκρατικός φόβος ούτε οι πόλεμοι ευθύνονται για τη θέση της Αθήνας. Εξάλλου, η Βιέννη, που ήταν μέχρι πρότινος πρώτη στην παγκόσμια κατάταξη, υποβιβάστηκε στη δεύτερη θέση φέτος εξαιτίας δύο αποτρεπόμενων τρομοκρατικών ενεργειών, μία σε συναυλία της Taylor Swift και μία σε σιδηροδρομικό σταθμό. Και όμως ακόμη κι έτσι, η αυστριακή πρωτεύουσα εξακολουθεί να συγκρίνεται με τη Ζυρίχη και την Κοπεγχάγη. Εμείς ούτε καν πλησιάζουμε αυτό το επίπεδο.

Η Κοπεγχάγη, που αναδείχθηκε φέτος ως η πιο βιώσιμη πόλη στον κόσμο, σημείωσε τέλεια βαθμολογία στη σταθερότητα. Η Αθήνα, στον αντίποδα, πάσχει όχι από γεγονότα βίας ή εξωτερικούς κινδύνους, αλλά από εσωτερική εγκατάλειψη. Έχει δημόσιες συγκοινωνίες που σαπίζουν και καμία στρατηγική για βιώσιμη μετακίνηση. Έχει δημόσιες δομές υγείας που λειτουργούν σαν ληξιαρχεία της δεκαετίας του ’50. Έχει οικογενειάρχες να περιμένουν μήνες για ένα ραντεβού σε κάποια ιατρική λίστα . Έχει πεζοδρόμια ανύπαρκτα και πολλά σχολεία με παράθυρα της δεκαετίας του ’70 και χωρίς θέρμανση ή κλιματισμό δεδομένης της αύξησης της θερμοκρασίας.

Η ανικανότητα του να σχεδιάσουμε μια πόλη που να λειτουργεί στοιχειωδώς με δυτικά πρότυπα για τους πολίτες της είναι αυτή που υποβαθμίζει την Αθήνα. Δεν χρειαζόμαστε "branding” και "ψηφιακές πλατφόρμες”!  Χρειαζόμαστε να περπατάς χωρίς να φοβάσαι ότι θα σε καταπιεί φρεάτιο, χωρίς να κάνεις σλάλομ στους δρόμους από τις λακούβες που ανοίγουν κάθε τρεις και λίγο κάποια εταιρεία ή υπηρεσία και μπαλώνουν το δρόμο σαν να μην ενδιαφέρονται ότι θα σπάνε τα αυτοκίνητά τους οι πολίτες για τα επόμενα 15 χρόνια μέχρι να ξανα-ασφαλτοστρωθεί ο δρόμος. Χρειαζόμαστε σχολεία που δεν πέφτουν σοβάδες από τη μούχλα και λεωφορεία που περνούν πριν να σε πάρει ο ύπνος στη στάση. Αυτά βαθμολογεί η EIU. Όχι τα ιστορικά μας μνημεία και τα μουσεία.

Το ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι η κατάταξη δεν αποτελεί μόνο μια στατιστική ή ακαδημαϊκή αξιολόγηση. Χρησιμοποιείται παγκοσμίως από πολυεθνικές για να υπολογίσουν τις αποζημιώσεις δυσμενών συνθηκών για στελέχη που μετατίθενται. 
Όταν μια εταιρεία βλέπει την Αθήνα ως "μη βιώσιμη", αυτό σημαίνει λιγότερες επενδύσεις, χαμηλότερη ελκυστικότητα για ανθρώπινο κεφάλαιο και μια γενική υποβάθμιση στο ευρωπαϊκό status της πόλης.

Προσθέστε τώρα πως ολόκληρη η Ανατολική Ευρώπη ανασυντάσσεται, οι Βαλκάνιοι γείτονες επενδύουν σε υποδομές και σταθερότητα, και η Ελλάδα, που θα έπρεπε να είναι πρότυπο ευρωπαϊκής ένταξης στην περιοχή, σέρνεται σε δείκτες βιωσιμότητας παρέα με πόλεις όπως η Μπογκοτά και το Αλγέρι. Δεν είναι μόνο ντροπή. Είναι και απώλεια ευκαιρίας.

Από την άλλη, τα θετικά μηνύματα που καταγράφει η The Economist για πόλεις όπως η Αλ Κομπάρ στη Σαουδική Αραβία, η οποία ανέβηκε 13 θέσεις εξαιτίας των στρατηγικών επενδύσεων του Vision 2030, ή το Τόκιο που κρατά την 13η θέση παγκοσμίως ως η μεγαλύτερη μητρόπολη του πλανήτη, δείχνουν πως ακόμη και υπό δύσκολες συνθήκες, η πρόοδος είναι εφικτή μια χαρά, εφόσον υπάρχει σχέδιο.

Η Ελλάδα έχει πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία που άλλες χώρες δεν έχουν. Το Ταμείο Ανάκαμψης, τα ΕΣΠΑ, οι πράσινες επιδοτήσεις: όλα είναι εδώ. 

Αυτό που δεν υπάρχει είναι σχέδιο βιώσιμης πόλης. Αντ’ αυτού, ζούμε με το πρόσχημα του "τουριστικού θαύματος”, παραβλέποντας ότι κανείς δεν κάνει διακοπές σε πόλη που δεν μπορείς να ζήσεις ως κάτοικος.

Η EIU μάς υπενθυμίζει, χωρίς φιοριτούρες και χωρίς διπλωματικά χαϊδολογήματα, ότι η Αθήνα έχει μείνει στον πάτο. Όχι για λόγους γεωπολιτικούς, ούτε για λόγους μοίρας, αλλά επειδή οι πολιτικές επιλογές των δημάρχων των τελευταίων δεκαετιών έβλεπαν την πόλη ως σκηνικό, όχι ως ζωντανό οργανισμό που συμβιώνει με τους κατοίκους της. 

Μπορεί να διορθωθεί αυτό; Φυσικά. Αλλά προϋποθέτει ανατροπή στο σκεπτικό. Η βιωσιμότητα δεν είναι lifestyle, είναι ζήτημα επιβίωσης.

Ίσως λοιπόν ήρθε η ώρα η Αθήνα να πάψει να είναι η εξαίρεση της Δύσης και να γίνει ξανά μέρος της. Χρειάζεται απλά πολιτικές επιλογές από τους δημάρχους της που να οδηγούν σε αυτή την κατεύθυνση.

Ιδού η Ρόδος...

agissilaos@gmail.com