Χρειάζεται η Ελλάδα πυρηνικά;

Του Άγη Βερούτη

Όπως αναφέραμε φευγαλέα στο πρόσφατο άρθρο για το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα, η πυρηνική ενέργεια επιστρέφει δυναμικά στη διεθνή ατζέντα ως απαραίτητο στοιχείο για μια βιώσιμη ενεργειακή πολιτική. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας το έχουν καταλάβει εδώ και αρκετό καιρό.

Η Σουηδία μάλιστα πρωτοστατεί, με την υπουργό Ενέργειας, Έμπα Μπούσχ, να έχει στείλει πρόσφατη επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απαιτώντας την ίση μεταχείριση της πυρηνικής ηλεκτροπαραγωγής με τις ΑΠΕ, προς στήριξη της τεχνολογικής ουδετερότητας. Η Σουηδία μάλιστα δρομολογεί τέσσερις νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες, δύο μεγάλους και δύο μικρούς αρθρωτούς (Small Modular Reactors).

Η Σουηδία δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που βλέπει την πυρηνική ενέργεια ως απαραίτητο συστατικό για την ενεργειακή της ασφάλεια. Η Γαλλία, το Βέλγιο και η Βρετανία επανεπενδύουν μαζικά στον πυρηνικό τομέα. Η Βρετανία έχει ήδη δεσμεύσει 11,5 δισ. στερλίνες για το εργοστάσιο Sizewell C, αλλά και προωθεί τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR) της Rolls-Royce, που υπόσχονται γρήγορη και οικονομικότερη υλοποίηση από τα φαραωνικά μεγάλα πυρηνικά έργα.

Η Τουρκία, στην άλλη πλευρά του Αιγαίου από εμάς, δεν μένει πίσω. Κατασκευάζει ήδη τον πρώτο μεγάλο πυρηνικό σταθμό της στο Akkuyu με τέσσερις ρωσικούς αντιδραστήρες VVER-1200, συνολικής ισχύος 4,5 GW, ενώ πρόσφατα ανακοίνωσε σχέδια και για δεύτερο πυρηνικό σταθμό τεχνολογίας CANDU από τον Καναδά. Μάλιστα, η Τουρκία στοχεύει να διαφοροποιήσει τους προμηθευτές της πυρηνικής της ενέργειας, αποδεικνύοντας στρατηγική σκέψη και προσαρμοστικότητα, καθώς και αστραπιαία αποφασιστικότητα.

Από τη δική μας πλευρά στην Ελλάδα, το 2024 πετύχαμε κάτι σημαντικό αλλά και εντυπωσιακό: οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) κάλυψαν περισσότερο από το 50% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στο εθνικό δίκτυο αγγίξαμε το 55,3%.

Μαζί με τη διασύνδεση της Κρήτης και των νησιών που έπονται, πρόκειται για ένα τεράστιο επίτευγμα της χώρας μας, που δείχνει πόσο σημαντικά βήματα έχουμε κάνει προς την ενεργειακή μετάβαση των μηδενικών εκπομπών, η οποία θα μας προσφέρει και ενεργειακή αυτονομία, καθώς δεν θα χρειαζόμαστε να εισάγουμε τόσο φυσικό αέριο ή πετρέλαιο για ηλεκτροπαραγωγή.

Όμως, η μεγάλη συμμετοχή των ΑΠΕ αποκαλύπτει ένα κρίσιμο πρόβλημα που δημιουργούν: την ανάγκη για σταθερή παραγωγή ενέργειας, η οποία δεν εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, τον ήλιο ή τον αέρα, αλλά θα υπακούει σε ένα κουμπί ή ένα διακόπτη. Εδώ ακριβώς είναι που έρχεται να δώσει λύση η πυρηνική ενέργεια, όπως λέει η Σουηδή υπουργός.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι χώρες που πρωτοστατούν στην μετάβαση μηδενικού άνθρακα, όπως η Σουηδία, επιλέγουν την πυρηνική ενέργεια ως απαραίτητο συμπληρωματικό στοιχείο της υψηλής παραγωγής με ΑΠΕ.

Στην Ελλάδα, λοιπόν, έχουμε μπροστά μας μια ιστορική ευκαιρία να αξιοποιήσουμε, να μοχλεύσουμε, την τεράστια τεχνογνωσία και εμπειρία των Ευρωπαίων εταίρων μας, που ήδη έχουν αναπτύξει με επιτυχία πυρηνικά εργοστάσια.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;

• Να δημιουργήσουμε στρατηγικές συμμαχίες και συνεργασίες με χώρες που έχουν εμπειρία δεκαετιών στον πυρηνικό τομέα, όπως η Γαλλία και η Σουηδία.

• Να αξιοποιήσουμε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία, που πλέον είναι ανοιχτά και στην πυρηνική ενέργεια, υπό όρους διαφάνειας και τεχνολογικής ουδετερότητας.

• Να επιδιώξουμε τη συμμετοχή μας σε πανευρωπαϊκά έργα με πυρηνικά μικρού μεγέθους (SMR), που είναι πιο ευέλικτα, οικονομικά βιώσιμα και με μικρότερο περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα.

Να μη ξεχάσουμε ότι η Ελλάδα, παρά τη μέχρι σήμερα απουσία της από τον πυρηνικό χάρτη, δεν ξεκινάει από τη μηδενική βάση. Η συμμετοχή μας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (Euratom) και η εύκολη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή γνώση μπορούν να αποτελέσουν το ελατήριο για τη μεταπήδησή μας σε μια εποχή ενεργειακής σταθερότητας και ασφάλειας.

Δεν θα πρέπει πλέον να αντιμετωπίζουμε την επιλογή της πυρηνικής ενέργειας με φοβικότητα. Η σύγχρονη τεχνολογία έχει πλέον αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα θέματα ασφαλείας, ενώ οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMR) προσφέρουν ταχύτατες λύσεις, που είναι προσαρμοσμένες στα μέτρα μιας μεσαίας χώρας σαν τη δική μας, χωρίς να επιβάλλονται οι γιγαντιαίες επενδύσεις και οι μακροχρόνιοι ορίζοντες υλοποίησης των μεγάλων πυρηνικών έργων.

Πρέπει να κινηθούμε έξυπνα και με ταχύτητα, μοχλεύοντας την τεχνογνωσία των εταίρων μας τόσο στο θεσμικό και νομοθετικό κομμάτι, όσο και στην αξιοποίηση των Ευρωπαίων ειδικών, που θα μπορούσαν στην αρχή να μας προσφέρουν υπηρεσίες επιστασίας για όσο χρειάζονται για να μας εκπαιδεύσουν τους δικούς μας ειδικούς.

Είναι ώριμη η στιγμή για να ξεκινήσουμε τον διάλογο για την πυρηνική ηλεκτροπαραγωγή, πριν η υπερβολική επένδυση και αστάθεια των ΑΠΕ και του σχετικά παλιού μας δικτύου μας οδηγήσει σε συμβάντα μαζικών διακοπών, όπως της Ισπανίας και της Πορτογαλίας προ λίγων εβδομάδων.

Θα πρέπει να συζητήσουμε ανοιχτά και με θάρρος τα πραγματικά δεδομένα και τα οφέλη, χωρίς αναχρονιστική πολιτική ατζέντα ή στείρο αντιπολιτευτικό λόγο. Πρέπει να βάλουμε στο τραπέζι συγκεκριμένες προτάσεις ειδικών, που θα ενισχύσουν την ενεργειακή μας ανεξαρτησία, τη σταθερότητα του δικτύου και την ασφάλεια εφοδιασμού:

• Συμμετοχή σε κοινά ευρωπαϊκά έργα.

• Επένδυση στην εκπαίδευση και εξειδίκευση προσωπικού.

• Διασφάλιση της ενεργειακής αυτονομίας χωρίς γεωπολιτικούς εκβιασμούς από τρίτους.

Η Τουρκία ήδη το κάνει, οι βόρειοι Ευρωπαίοι το επεκτείνουν, και η Βρετανία έχει δεσμευτεί οριστικά. Η Ελλάδα δεν έχει πλέον το περιθώριο να μένει έξω από το χορό αυτό, ούτε αυτή τη συζήτηση.

Με πυρηνική ενέργεια ως βάση, η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως την τεράστια επιτυχία της στις ΑΠΕ, να διασφαλίσει ενεργειακή ανεξαρτησία και να γίνει πραγματικός στρατηγικός παίκτης στον νέο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης.

agissilaos@gmail.com