Οι τουλίπες, το παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας και η βιομηχανία που δεν θα έρθει ποτέ

Του Άγη Βερούτη

Η Ιστορία έχει τη συνήθεια να μας κλείνει το μάτι ειρωνικά, λίγο πριν επαναλάβουμε τα ίδια λάθη που νομίζαμε ότι είχαμε αφήσει πίσω. 

Κι αν οι Ολλανδοί του 17ου αιώνα θυσίασαν τις οικονομίες της ζωής τους για να αγοράσουν τουλίπες, εμείς, τέσσερις αιώνες αργότερα, εξακολουθούμε να παρκάρουμε τις αποταμιεύσεις μας στο μπετόν, πιστεύοντας ότι ένα ακίνητο είναι πάντα ασφαλές, ότι το "σπίτι για τα παιδιά” είναι επένδυση, και ότι η τιμή του τετραγωνικού είναι το βαρόμετρο της προόδου μας. 

Η εμμονή της ελληνικής κοινωνίας με τα ακίνητα δεν είναι απλώς πολιτισμικό χαρακτηριστικό - είναι και οικονομικό βαρίδι. 

Από τη δεκαετία του 2000 και μετά, με αποκορύφωμα την περίοδο 2003–2008, η χώρα οδήγησε ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό του πλούτου της στον τομέα της οικοδομής, σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και μετά τη φούσκα, συνεχίζουμε αμετανόητοι να επενδύουμε στα ίδια θεμέλια που κάποτε μας κατέρρευσαν. 

Πιο πρόσφατα, το 2024, οι επενδύσεις στην Ελλάδα ανέρχονται σε 24,1% του ΑΕΠ, εκ των οποίων η πλειονότητα (πάνω από 2/3 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις) διοχετεύεται ξανά σε ακίνητα.

Οι ανακαινίσεις Airbnb, τα χρυσά διαβατήρια και τα διαμερίσματα για βραχυχρόνια μίσθωση παρουσιάζονται ως "ανάπτυξη”, αλλά δεν είναι τίποτε περισσότερο από εκμετάλλευση μιας παροδικής εξωτερικής ζήτησης, χωρίς εσωτερική προστιθέμενη αξία. Και όλα αυτά ενόσω η χώρα διάγει Στεγαστική Κρίση, με 1 Εκατομμύριο κλειστά ακίνητα για διάφορους λόγους αλλά κυρίως επειδή το ακίνητο είναι τρόπος αποταμίευσης και επένδυσης, είτε παράγει εισόδημα είτε απλά κάθεται για να το πουλήσουμε ΟΤΑΝ χρειαστεί!

Αντιθέτως, ισορροπημένες αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Τσεχία και η Πολωνία, επενδύουν περίπου το ίδιο ποσοστό του ΑΕΠ τους (25,1% και 24,7% αντίστοιχα) αλλά με εντελώς διαφορετική κατανομή: μετουσιώνουν το κεφάλαιο σε εργοστάσια, σε μεταποίηση, σε τεχνολογικές γραμμές παραγωγής. 

Ενώ στην Ελλάδα η επένδυση στη βιομηχανία παραμένει σταθερά κάτω από το 4% του ΑΕΠ, στην Τσεχία φτάνει το 9,5% και στην Πολωνία πάνω από 8%. Η διαφορά δεν είναι στα ποσοστά, είναι στο μέλλον που οικοδομούν. Εκείνοι επενδύουν σε μηχανές· εμείς επενδύουμε σε σοβά. Οι μεν οικοδομούν σοβαρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που δημιουργεί θέσεις εργασίας, εμείς οικοδομούμε προσδοκίες για παθητικό εισόδημα και ζωή ραντιέρηδων.

Το τραγικό είναι πως το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο! 

Μετά την είσοδο στο ευρώ, η φθηνή ρευστότητα και η συστηματική υποτίμηση, μη πω και καταδίωξη, της επιχειρηματικότητας από το κράτος και την κοινωνία ενίσχυσαν την αίσθηση ότι το ακίνητο είναι "το μόνο σίγουρο”. Η δυσλειτουργική γραφειοκρατία, η υπερφορολόγηση της επιχείρησης, και η σχεδόν αρνησιδικία από τις καθυστερήσεις της Δικαιοσύνης, καθιστούν την Ελλάδα ακατάλληλη για παραγωγικές επενδύσεις, ακόμα και 15 χρόνια μετά το προηγούμενο σκάσιμο της φούσκας.

Η σημερινή έλλειψη βιομηχανικής παραγωγής οδηγεί στην εκτίναξη ξανά του ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου της χώρας που παραπέμπει στην προηγούμενη και στην επόμενη κρίση χρέους και στην εξαγωγή εργαζόμενων. Αυτό που χαϊδευτικά αποκαλούμε brain-drain. Λες και δεν έχει η γλώσσα μας αρκετές λέξεις για να πούμε "διώχνουμε τους Νέους μας από τη χώρα”!

Όταν ήρθε η κρίση χρέους το 2010, οι τιμές των ακινήτων κατακρημνίστηκαν, αλλά η σάπια νοοτροπία μας παρέμεινε η ίδια. Σήμερα, η χώρα προσπαθεί να στηρίξει την ανάκαμψή της πάνω στο ίδιο εκείνο μοντέλο που γκρέμισε την οικονομία μας την προηγούμενη φορά, σαν να μη κατάλαβε τίποτα! 

Αντί να γίνει το πάθημα μάθημα, έγινε απλώς πάγιο. Το ακίνητο βγήκε ξανά στην κορυφή των προτιμήσεων, το κράτος ξανά αδρανές μπροστά στην ανάγκη βιομηχανικής πολιτικής, και η παραγωγή ξανά φτωχός συγγενής, υπό καταδίωξη.

Το γεγονός ότι το ακίνητο παράγει πραγματική αξία μόνο όταν το χτίζουμε, ενώ η βιομηχανία ασταμάτητα, παριστάνουμε ως κοινωνία ότι είναι ασήμαντο!

Αν δεν πάψουμε να καταδιώκουμε την βιομηχανική παραγωγή ως θανάσιμο αμάρτημα, όλες οι επενδύσεις μας σύντομα θα γίνουν ακίνητα, όλοι οι νέοι μας που μπορούν θα φεύγουν στο εξωτερικό για να βρουν πραγματικές δουλειές, που να τους επιτρέπουν να ζουν σαν να ήσαν άνθρωποι, και ο πληθυσμός της Ελλάδας θα καταρρεύσει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα στην επόμενη 20ετία.

Κι όμως, δεν μας λείπει το ανθρώπινο κεφάλαιο. Δεν μας λείπει η γεωγραφική θέση. 

Μας λείπει το μυαλό! 

Μας λείπει το σχέδιο! 

Ένα σχέδιο που να προσελκύει μακροπρόθεσμες επενδύσεις στη βιομηχανία, που να επιβραβεύει την παραγωγή και την καινοτομία αντί για την αναπαλαίωση ακινήτων, και που να μετατρέπει το ελληνικό ταλέντο σε εξαγώγιμα προϊόντα και όχι σε μετανάστευση. 

Μέχρι να καταλάβουμε τί σημαίνει πραγματική οικονομία, θα συνεχίζουμε να βάζουμε όλα τα "αυγά” μας στο ίδιο ακίνητο, ελπίζοντας ότι ο τουρίστας της επόμενης χρονιάς θα πληρώσει για να ξεκουραστεί στα δικά μας κεραμίδια και όχι του γείτονα, ότι θα πληρώσει μισό βασικό μισθό τη μέρα για να βλέπει θάλασσα, και ότι θα πληρώνει τον καφέ €15 και την καρέκλα στην πλαζ €50 τη μέρα! 

Όμως έτσι δεν χτίζεις οικονομία. Χτίζεις νέα φούσκα!

Στο γράφημα, φαίνεται καθαρά η απόκλιση μεταξύ Ελλάδας και 2 χωρών της Κεντρικής Ευρώπης. Ενώ στην Τσεχία και την Πολωνία η βιομηχανία απορροφά σταθερά υψηλό ποσοστό των επενδύσεων, στην Ελλάδα η οικοδομή επανέρχεται στον ρόλο της de facto εθνικής επενδυτικής στρατηγικής. 

Και η εθνική μας οικονομία παραμένει, για άλλη μια φορά, εκτεθειμένη στις ορέξεις της εξωτερικής ζήτησης, χωρίς εσωτερική ανθεκτικότητα. Η τουλίπα μπορεί να ξεθώριασε στην Ολλανδία του 17ου αιώνα, αλλά στην Ελλάδα του 21ου, συνεχίζουμε να την ποτίζουμε. 

Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η "τουλίπα” δεν μυρίζει ανάπτυξη. 

Μυρίζει επανάληψη...

agissilaos@gmail.com