Χρυσός, όπλα και κονσέρβες

Του Άγη Βερούτη

Οι αγορές μισούν την αβεβαιότητα και την αστάθεια την οποία δεν μπορούν να τιμολογήσουν.

Πάλι μιλούσα χθες στον γνωστό πλέον φίλο μου fund manager από Αμερική, με τον οποίο βολτάραμε στο Μανχάταν τη δεκαετία του ‘90. 

- "Γιατί όλα πέφτουν;" τον ρώτησα, και διαφώνησε μαζί μου!

Από τις αρχές του 2025, οι διεθνείς αγορές κλυδωνίζονται από ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο: τη μαζική πώληση αμερικανικών κρατικών ομολόγων από τις δύο μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις της Ασίας, την Κίνα και την Ιαπωνία. Το φαινόμενο αυτό αναδεικνύει τις βαθύτερες ανησυχίες της παγκόσμιας οικονομίας.

Η αφετηρία αυτής της αναταραχής εντοπίζεται στη κλιμάκωση των εμπορικών διενέξεων που ξεκίνησε η κυβέρνηση Τραμπ, με τη θέσπιση υψηλών δασμών για τους μέχρι χθες εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, στοχεύοντας έτσι να μειώσει το έλλειμμα ισοζυγίου εμπορικών συναλλαγών που έχουν κυρίως με την Κίνα το οποίο ξεπερνά τα $200 δισ. ετησίως. 

Τεράστιοι δασμοί ως και πάνω από 200% στις κινεζικές εισαγωγές πυροδότησαν μια αλυσιδωτή αντίδραση. Η Κίνα απάντησε με αντίστοιχα μέτρα άνω των 130% και με απαγόρευση εξαγωγών σπανίων γαιών, όπου έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα στον κόσμο και οι οποίες είναι απαραίτητες για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και μπαταρίες για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. 

Μετά από αυτό η εμπιστοσύνη στις αμερικανικές αξίες κλονίστηκε βαθύτατα. Οι επενδυτές άρχισαν να αναθεωρούν κατά πόσον τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα είναι πράγματι ασφαλές καταφύγιο όπως τα θεωρούσαν για πολλές δεκαετίες.

Οι ανησυχίες δεν είναι μόνο εμπορικές. Οι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί απέναντι στη δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ, κυρίως λόγω των αυξανόμενων ελλειμμάτων που ξεπερνούν τα $2 τρισ. ετησίως και του δημόσιου χρέους που καλπάζει πάνω από τα $36,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ή 122,3% του Αμερικανικού ΑΕΠ. 

Παράλληλα, οι δημόσιες λεκτικές επιθέσεις του Προέδρου Τραμπ κατά του Κεντρικού Τραπεζίτη της FED, Τζερόμ Πάουελ, και οι απόπειρες να βρεθεί τρόπος να διακόψει τη θητεία του πριν αυτή ολοκληρωθεί, ενισχύει την εντύπωση των αγορών ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει χάσει μέρος της ανεξαρτησίας της, και εντείνει τον προβληματισμό για το μέλλον της αμερικανικής οικονομίας.

Το μέγεθος των ρευστοποιήσεων ομολόγων δεν είναι καθόλου αμελητέο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η Κίνα μείωσε τις θέσεις της σε αμερικανικά ομόλογα από $784,3 δισ. δολάρια τον Φεβρουάριο, στα $759 δισ. δολάρια τον Απρίλιο. Ανάλογες πωλήσεις πραγματοποιήθηκαν και από την Ιαπωνία, με αποτέλεσμα τη σημαντική πτώση της αξίας μεταπώλησης των αμερικανικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά.

Κίνα και Ιαπωνία έχουν σαφείς στρατηγικούς στόχους πίσω από αυτές τις κινήσεις. Αρχικά, επιδιώκουν τη διαφοροποίηση των νομισματικών αποθεμάτων τους, μειώνοντας την εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ. Επίσης, χρησιμοποιούν αυτές τις κινήσεις ως μοχλό πίεσης και πολιτικό μήνυμα απέναντι στην κυβέρνηση Τραμπ, ενώ παράλληλα προσπαθούν να σταθεροποιήσουν τις δικές τους οικονομίες εν μέσω μιας παγκόσμιας οικονομικής αναταραχής.

Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί και μη ελεγχόμενοι κίνδυνοι. Μια υπερβολικά γρήγορη πώληση αμερικανικών ομολόγων (πλημμύρα της δευτερογενούς αγοράς) θα μπορούσε να οδηγήσει σε απότομη πτώση των τιμών τους, επηρεάζοντας αρνητικά τα ίδια τα συναλλαγματικά αποθέματα της Κίνας και της Ιαπωνίας. Επιπλέον, η οικονομική αλληλεξάρτηση των χωρών αυτών με τις ΗΠΑ είναι τόσο μεγάλη, ώστε μια υπερβολικά επιθετική στρατηγική πιθανότατα θα αποδειχθεί τελικά επιζήμια και για τις ίδιες.

Η εξέλιξη αυτή έχει άμεσες συνέπειες και στις ισοτιμίες των νομισμάτων. Η Κίνα ενδέχεται να αφήσει το γουάν να υποτιμηθεί κι’ άλλο, προσπαθώντας να αντισταθμίσει μερικώς την απώλεια ανταγωνιστικότητας λόγω των αμερικανικών δασμών, με τον κίνδυνο όμως η πτώση της ισοτιμίας του γουάν να προκαλέσει εκροές κεφαλαίων από ξένους επενδυτές στην Κίνα και κατά συνέπεια να προκαλέσει αστάθεια και στην οικονομία της.

Αυτή η κατάσταση θυμίζει αρκετά τη νομισματική κρίση του 1992 με τη στερλίνα και την υποτιμητική επίθεση του Τζορτζ Σόρος: τότε η Τράπεζα της Αγγλίας (BoE) αναγκάστηκε να αποσύρει τη στερλίνα από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών (ERM) μετά από έντονη κερδοσκοπική υποτιμητική πίεση, όπου προσπάθησε χωρίς επιτυχία να διατηρήσει την ισοτιμία της προς τα άλλα νομίσματα, ενώ η επενδυτική κοινότητα πίστευε ότι ήταν υπερτιμημένη. Η διαφορά με τη σημερινή κατάσταση, είναι ότι τώρα δεν πρόκειται απλώς για μια κερδοσκοπική επίθεση σε ένα νόμισμα.

Αυτό που βλέπουμε να εκτυλίσσεται σήμερα είναι μια ευρύτερη οικονομικο-πολιτική αναμέτρηση κυρίως ανάμεσα στις δυο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Αυτή η αναμέτρηση περιλαμβάνει εξαιρετικά σύνθετα δημοσιονομικά, εμπορικά, τεχνολογικά και βιομηχανικά ζητήματα, με προεκτάσεις που ίσως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει!

- "Εκείνα που ανεβαίνουν από αυτή την αναταραχή, είναι ο χρυσός, τα όπλα και οι κονσέρβες" λέει ο φίλος μου.

Όσο για εμάς, όταν τσακώνονται στο βάλτο τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια.

agissilaos@gmail.com