Σιγά-σιγά να ετοιμαζόμαστε για Παγκόσμια Οικονομική Κρίση

Του Άγη Βερούτη

Η πρόσφατη ανάλυση του γερμανικού οίκου Scope Ratings περιγράφει με ανησυχητική σαφήνεια τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε για την παγκόσμια οικονομία το τρίτο και χειρότερο σενάριο εμπορικών πολέμων που πυροδοτούν οι υψηλοί δασμοί της κυβέρνησης Τραμπ, αν δεν τους αναστείλει εγκαίρως.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο εμπορικό σοκ εδώ και έναν αιώνα, με επιπτώσεις που θα θυμίζουν τη Μεγάλη Ύφεση του 1929. Αυτό προβλέπει καθιέρωση μόνιμων αμερικανικών δασμών και μαζικά αντίποινα από Ευρώπη, Κίνα και άλλες χώρες. Παράλληλα, οι ΗΠΑ θα επιβάλουν περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls) διαλύοντας την εμπιστοσύνη στο δολάριο και προκαλώντας πρωτοφανή χρηματοπιστωτική αστάθεια. Η παγκόσμια οικονομία θα εισέλθει σε βαθιά ύφεση το διάστημα 2025-2026, αν υλοποιηθεί το 3ο σενάριο, δημιουργώντας μεγάλα πιστωτικά και δημοσιονομικά προβλήματα στις περισσότερες χώρες, είτε έχουν εκτεταμένες συναλλαγές με τις ΗΠΑ, είτε όχι.

Για την Ελλάδα, που μόλις άρχισε να βγαίνει από τον πολύχρονο εφιάλτη της κρίσης χρέους και χρεοκοπίας του 2010, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι δραματικές αν τώρα μείνει άπραγη.  Η ελληνική οικονομία, ήδη ευάλωτη λόγω της εξάρτησης από τον τουρισμό, τη ναυτιλία και τις υπηρεσίες, θα βρεθεί αντιμέτωπη με νέα ύφεση και αύξηση της ανεργίας, με σοβαρές διαταραχές στη δημοσιονομική ισορροπία της.

Πρώτο και μεγαλύτερο θύμα της κρίσης θα είναι ο τουρισμός. Με Αμερικανούς και Ευρωπαίους πολίτες να περιορίζουν δραματικά τα ταξίδια αναψυχής τους, τα έσοδα από τον τουρισμό δεν είναι απίθανο να μειωθούν ως και 20-30% μόνο τον πρώτο χρόνο. Χιλιάδες εποχικοί εργαζόμενοι και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που ζουν από τον τουρισμό θα χάσουν τα προς το ζην με ό,τι καταστροφικές συνέπειες για την απασχόληση και την κατανάλωση μπορεί αυτό να συνεπάγεται.

Η ποντοπόρος ναυτιλία, μεγάλο στήριγμα του ελληνικου ΑΕΠ, θα πληγεί σοβαρά. Μια ραγδαία μείωση του διεθνούς εμπορίου και κατά συνέπεια των ναύλων, θα οδηγήσει πλοία στην ακινησία και χιλιάδες Έλληνες ναυτικούς στην ανεργία. Η πτώση των εσόδων της ναυτιλίας, παρά το γεγονός ότι συνεισφέρει λιγότερο στα δημόσια οικονομικά λόγω ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος που προβλέπει το Σύνταγμα, θα στερήσει τζίρο από την ελληνική οικονομία μέσω ναυτιλιακών υπηρεσιών και δορυφορικών επαγγελμάτων που συντηρεί το ναυτιλιακό οικοσύστημα.

Ο τραπεζικός τομέας, παρά την εξυγίανση που πέτυχε την τελευταία δεκαετία, θα βρεθεί αντιμέτωπος με κύμα κόκκινων δανείων λόγω πιθανών επιχειρηματικών πτωχεύσεων και αδυναμίας αποπληρωμής οφειλών από νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η ρευστότητα μπορεί να διαταραχθεί, καθώς το διεθνές τραπεζικό σύστημα θα βιώνει κλυδωνισμούς, και οι ελληνικές τράπεζες θα περιορίσουν ακόμα παραπάνω τις χορηγήσεις νέων δανείων.

Στον αγροτικό τομέα, τα προβλήματα θα είναι λιγότερο έντονα αλλά υπαρκτά. Η αύξηση του κόστους των εισαγόμενων λιπασμάτων και άλλων πρώτων υλών λόγω δασμών και περιορισμών στις εισαγωγές θα πιέσει τις αγροτικές μονάδες. Ταυτόχρονα, όμως, η ανάγκη για εγχώρια αυτάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για ελληνικά αγροτικά προϊόντα, προσφέροντας κάποια σχετική προστασία στον τομέα, ειδικά αν καμφθούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια που έχουν μπει για να συμπιέζουν τεχνητά την παραγωγή, όπως πχ η κωμικοτραγική υποχρέωση των κτηνοτροφικών μονάδων να συντηρούν πλήρη συστήματα βιολογικού καθαρισμού (αυτοκτονική επιλογή για τις μικρές Ελληνικές κτηνοτροφικές μονάδες) ως κάθε κτηνοτροφική μονάδα να ήταν μια μικρή πόλη...

Οι λοιπές υπηρεσίες, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, θα βιώσουν επίσης σημαντική ύφεση λόγω της μείωσης της εσωτερικής κατανάλωσης και των περικοπών στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Επαγγελματίες, έμποροι, εστίαση και κατασκευές θα πληγούν έντονα καθώς οι καταναλωτές θα περιορίσουν τα έξοδά τους δραστικά, και οι επενδύσεις στην κατασκευή θα αναβληθούν.

Οι υπερβολικά υψηλοί στόχοι πρωτογενών πλεονασμάτων που έχει διαπραγματευτεί ο ΣΥΡΙΖΑ από την περασμένη δεκαετία, και σταδιακή μείωση του χρέους με αύξηση του ΑΕΠ θα ανατραπούν, θα χρειαστεί να αυξηθούν οι δαπάνες για κοινωνικές παροχές, για στήριξη της ανεργίας και για να ανταποκριθούμε στις αυξημένες αμυντικές δαπάνες στο πλαίσιο του ReArm Europe. 

Μόνο μια επιθετικά αναπτυξιακή πολιτική, ίσως θα μπορούσε να μετριάσει μια βαθιά ύφεση. Προσελκύοντας Ευρωπαϊκές επενδύσεις στον δευτερογενή τομέα της μεταποίησης, από μεγάλες Ευρωπαϊκές βιομηχανίες που αναγκαστικά θα μεταφέρουν την μεταποίησή τους από τρίτες χώρες σε χώρες εντός ΕΕ, ώστε να αποφύγουν τις υπέρογκες επιβαρύνσεις από τους δασμούς. Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύσει με έντονα αναπτυξιακή στρατηγική για την πρωτογενή αγροτική παραγωγή μας, αν και δείγματα της ικανότητάς μας για κάτι τέτοιο, ως τώρα δεν είναι καθησυχαστικά.

Το σενάριο αυτό, όσο τρομακτικό και αν ακούγεται, δεν αποτελεί μια απλή θεωρητική άσκηση, αλλά υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη να ενισχύσει η Ελλάδα την ανθεκτικότητα της Οικονομίας της. 

Σε διεθνές περιβάλλον που αποδεικνύεται καθημερινά ολοένα και πιο ασταθές, η στόχευση στην αύξηση της ανθεκτικότητας μας και άμεσα βήματα για την ενίσχυση της, αποτελούν κλειδί για να αντέξει η χώρα επερχόμενες οικονομικές θύελλες, είτε το χειρότερο σενάριο υλοποιηθεί είτε όχι.

Ακόμα και αν δεν έρθει το χειρότερο σενάριο, είναι στο συμφέρον της χώρας να προετοιμαστούμε για αυτό άμεσα.

Όπως είχε πει ο Σενέκας: "Τύχη είναι αυτό που συμβαίνει, όταν η προετοιμασία συναντά την ευκαιρία".

agissilaos@gmail.com