Απαγόρευση μεταβίβασης εταιρικής μερίδας Ο.Ε.

Η σύσταση μιας προσωπικής εταιρείας βασίζεται εκ των πραγμάτων στη σχέση προσωπικής εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της. Ειδικά μάλιστα στην περίπτωση μιας ομόρρυθμης εταιρείας το στοιχείο αυτό καθίσταται εντονότερο, καθώς κάθε πλημμελής πράξη διαχείρισης μπορεί να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στους λοιπούς εταίρους, τόσο επί των δικαιωμάτων τους από την εταιρική σύμβαση όσο και επί της προσωπικής τους περιουσίας,  δεδομένης της απεριόριστης και εις ολόκληρον με το νομικό πρόσωπο ευθύνης τους.

Το γεγονός ότι σε μια ομόρρυθμη εταιρεία έκαστος εταίρος αποβλέπει πρωτογενώς στο πρόσωπο του αντισυμβαλλομένου του έχει ως αποτέλεσμα στο ιδιωτικό συμφωνητικό σύστασης να περιλαμβάνεται συχνά ο όρος της απαγόρευσης μεταβίβασης, εν όλω ή εν μέρει, της εταιρικής μερίδας των συμβαλλομένων εταίρων, προκειμένου να διατηρηθεί αναλλοίωτη η σύνθεση της εταιρείας.

Η απαγόρευση της μεταβίβασης εταιρικής μερίδας θεμελιώνεται ειδικότερα στις διατάξεις των άρθρων 760 και 761 του Αστικού Κώδικα, που εφαρμόζονται αναλογικά και στις ομόρρυθμες εταιρείες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 760 ΑΚ, οι απαιτήσεις μεταξύ των εταίρων από την εταιρική σύμβαση δεν μεταβιβάζονται. Η εν λόγω διάταξη, όταν τυγχάνει εφαρμογής κατά την βούληση των συμβαλλόμενων, καταλαμβάνει τόσο την εξουσία διάθεσης των εταιρικών απαιτήσεων όσο και των ατομικών απαιτήσεων του εταίρου που απορρέουν από την εταιρική σύμβαση.

Η εν λόγω διάταξη δηλαδή ερμηνεύεται στενά, ώστε η προβλεπόμενη με αυτήν στέρηση της εξουσίας διάθεσης να περιλαμβάνει μόνο την αυτοτελή μεταβίβαση των ανωτέρω απαιτήσεων του εταίρου, είτε ως σύνολο είτε μεμονωμένα, χωρίς να καταλαμβάνει την εταιρική ιδιότητα ως σύνολο.

Επιπλέον, η δεύτερη παράγραφος του ίδιου άρθρου ορίζει, ότι η απαγόρευση διάθεσης δεν καταλαμβάνει κατ’ εξαίρεση τις απαιτήσεις του διαχειριστή εταίρου από τη διαχείριση, εφόσον αυτές μπορούν να καταστούν απαιτητές πριν την εκκαθάριση της εταιρείας, καθώς και τις απαιτήσεις που αφορούν την αναλογία στα κέρδη και το προϊόν της εκκαθάρισης. Και αυτό, διότι τα συγκεκριμένα περιουσιακά δικαιώματα γεννώνται ανεξάρτητα από την εταιρική σύμβαση και ως εκ τούτου αποτελούν αυθύπαρκτες ενοχικές αξιώσεις η μεταβίβαση των οποίων δεν θέτει σε κίνδυνο τα συμφέροντα των λοιπών εταίρων.

Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 761 ΑΚ, μέχρι την περάτωση της εκκαθάρισης της εταιρείας κάθε εταίρος υποχρεούται απέναντι στους συνεταίρους του να μην προβεί σε διάθεση της μερίδας του επί των κοινών πραγμάτων. Ωστόσο, η συγκεκριμένη διάταξη εισάγει απλώς ενοχική υποχρέωση του εταίρου να μην προβεί στη εν λόγω διάθεση, χωρίς μάλιστα να επεκτείνει την απαγόρευσή της και επί των περιουσιακών δικαιωμάτων που απορρέουν από την εταιρική μερίδα.

Συνεπώς, η απαγόρευση της μεταβίβασης της εταιρικής μερίδας του ομορρύθμου εταίρου, δεν καταλαμβάνει και τη μεταβίβαση των περιουσιακών δικαιωμάτων του εταίρου επί της μερίδας του, αφού με τον τρόπο αυτό δεν μεταβιβάζεται παράλληλα και η εταιρική ιδιότητα, και ως εκ τούτου ο προς όν η μεταβίβαση τρίτος δεν καθίσταται εταίρος της υφισταμένης εταιρείας.

Συνεπώς, η μεταβίβαση αυτή συνιστά καθ’ όλα επιτρεπτή εκχώρηση απαίτησης του εταίρου κατά της εταιρείας, η οποία περιλαμβάνει αφενός την αναλογία του εκχωρητή εταίρου επί των κερδών και, γενικότερα, του ενεργητικού της εταιρείας και αφετέρου την αναλογία του επί των δικαιωμάτων επί της εταιρικής περιουσίας, που θα προκύψουν μετά τη λύση της εταιρείας.

Η μορφή αυτή εκχώρησης είναι γνωστή στα πλαίσια ιδίως του Εμπορικού Δικαίου ως παρακοινωνία. Με τον όρο αυτό νοείται η σχέση του εταίρου με τον τρίτο, τον οποίο προσλαμβάνει ως κοινωνό των δικαιωμάτων του επί της ήδη υφισταμένης εταιρείας. Μάλιστα, η σχέση αυτή μπορεί να υλοποιηθεί, πέραν από την καθ’ εαυτή σύμβαση εκχώρησης, και δια της σύστασης αφανούς εταιρείας μεταξύ του εταίρου και του τρίτου.

Η με εκχώρηση συνισταμένη παρακοινωνία, εφόσον δεν έχει αναγγελθεί προς την εταιρεία, παράγει κανονικά τα έννομα αποτελέσματά της μεταξύ του εκχωρητή εταίρου και του εκδοχέα τρίτου, ο οποίος και δικαιούται να απαιτήσει από τον εκχωρητή την αναλογία του επί των κερδών,  εφόσον βέβαια εξακολουθεί να υφίσταται η εταιρεία.

Εντούτοις, σε περίπτωση που ο εταίρος δεν φανεί συνεπής στην τήρηση των υποχρεώσεών του έναντι του  παρακοινωνού τρίτου, η ενδεχόμενη αγωγή του τελευταίου κατά του εκχωρήσαντα δεν θα πρέπει να αρκεστεί στην επίκληση του ενοχικού δεσμού που τον συνδέει με τον αυτόν, αλλά θα πρέπει να περιέχει και ορισμένο οικονομικό αίτημα, το οποίο θα προσδιορίζεται με βάση τα εταιρικά κέρδη ορισμένης χρονικής περιόδου, το ύψος των οποίων εξάγεται με αντιπαράθεση των εσόδων και εξόδων της εταιρείας, ή διαφορετικά του ενεργητικού και του παθητικού αυτής, γιατί διαφορετικά η αγωγή θα καθίσταται αόριστη και ως τέτοια απορριπτέα.