Πολιτική ανασκόπηση του 2025

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Ευρισκόμενο στο μέσον του εκλογικού κύκλου, το 2025 επρόκειτο να είναι, όπως όντως ήταν, χρονιά καθοριστική εξελίξεων ενόψει των επόμενων βουλευτικών εκλογών.

Το 2024 η κυβέρνηση εξερχόταν τραυματισμένη από τις ευρωεκλογές, έναν χρόνο μετά τις διπλές βουλευτικές του 2023, αλλά η αισιοδοξία στο κυβερνητικό επιτελείο περίσσευε. Ο φιλοκυβερνητικός τύπος ανακοίνωνε διθυραμβικά σημαντική επικείμενη ανάκαμψη της ΝΔ.

Όμως, οι ογκώδεις πανελλαδικές διαδηλώσεις της 26-1-2025 για τα Τέμπη άλλαξαν απροσδόκητα την πολιτική ζωή.

Η κυβέρνηση φάνηκε αρχικά (συνέντευξη πρωθυπουργού 29-1-2025) να υπαναχωρεί από τη θέση ότι οι αιτιάσεις των συγγενών ήταν θεωρίες συνωμοσίας, παραδεχόμενη το ‘μπάζωμα’ και ως "πιθανό" το παράνομο φορτίο. Στη συνέχεια όμως κατάφερε να υπαγάγει την εκδοχή του παράνομου φορτίου στη σφαίρα των θεωριών συνωμοσίας θεσμικά επιτυχώς: Η Δικαιοσύνη αποφάσισε να μην διατυπώσει κατηγορίες για την πυρόσφαιρα των Τεμπών. 

Πολιτικά η εξέλιξη αυτή σηματοδότησε τα εξής:

α) Εξαφάνιση των Τεμπών από την κεντρική επικαιρότητα, καθώς η μια από τις δύο βασικές εκδοχές για την πυρόσφαιρα στερείται πια επαρκούς επικοινωνιακής νομιμοποίησης.

β) Υπερέκθεση του ανεπίσημου κυβερνητικού επικοινωνιακού μηχανισμού. Τέτοιοι μηχανισμοί χρειάζονται τουλάχιστον εύλογη αμφιβολία για την ειλικρίνεια των φορέων υλοποίησης των εκάστοτε επικοινωνιακών εκστρατειών. Αφενός η υπερέκθεση, αφετέρου η δημοσιοποίηση διαδρομών χρήματος για τμήμα του ανεπίσημου μηχανισμού, κατεδάφισαν την εύλογη αμφιβολία, οδηγώντας σε μείωση της αποτελεσματικότητάς του για το ορατό μέλλον.

γ) Την, για πρώτη φορά στα χρονικά, έμμεση συμμετοχή της Δικαιοσύνης στη διαμόρφωση του δημοσίου διαλόγου, με αρχή την από 7-4-2025 παραγγελία έρευνας της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου εις βάρος προσώπων που υποστήριζαν την εκδοχή του παράνομου φορτίου. Καθώς μάλιστα η παραγγελία εκείνη αφορούσε υπόθεση για την οποία δεν είχε τότε οριστικοποιηθεί η προδικαστική απόφανση της Δικαιοσύνης, η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου συμμετείχε έτσι όχι μόνον στον δημόσιο διάλογο, αλλά και στην ποινική προδικασία για την οριστικοποίηση των κατηγοριών της δίκης για τα Τέμπη.

Όμοιο επικοινωνιακό αποτέλεσμα είχε η, θεσμικά διαφοροποιημένη, από 21-11-2025 παραγγελία του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για τον εμβολιασμό ζώων κατά της ευλογιάς των προβάτων.

Και οι δύο παρεμβάσεις καθόρισαν τον δημόσιο διάλογο δια ανωτάτων λειτουργών της Δικαιοσύνης που κατά το Σύνταγμα επιλέγει η κυβέρνηση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη λειτουργία της δημοκρατίας.

δ) Τον προσανατολισμό της Μ. Καρυστιανού στη δημιουργία πολιτικού κόμματος, εξέλιξη που προφανώς θα στερούνταν επαρκούς πολιτικού ερείσματος, αν η Δικαιοσύνη είχε υιοθετήσει την εκδοχή του παράνομου φορτίου ως αίτιο της πυρόσφαιρας των Τεμπών.

ε) Κυρίως: Την πόλωση του εκλογικού σώματος. Οι μεν οπαδοί της κυβέρνησης οχυρώθηκαν ως ‘ηθικά ανώτεροι’ πίσω από τον χαρακτηρισμό της αντίπαλης με αυτούς αντίληψης ως θεωρίας συνωμοσίας. Στους δε αντιπάλους της κυβέρνησης ενισχύθηκε η πεποίθηση της συγκάλυψης.

Η κυβέρνηση δεν δείχνει να ενοχλείται αν οι πολίτες που εναντιώνονται στην εκδοχή της (και εκδοχή πια της Δικαιοσύνης) είναι πλειοψηφία. Αρκείται στο ότι οι πολίτες που υιοθετούν τη δική της εκδοχή συντηρούν το κυβερνών κόμμα στην πρώτη θέση των δημοσκοπήσεων.

Δεν πρέπει εντούτοις να παραβλεφθεί ότι οι δύο ‘παρατάξεις’ φαίνεται να σταθεροποιούνται σε ποσοστό περίπου 70-30 εις βάρος της κυβερνητικής εκδοχής. Τούτο θέτει ταβάνι στις κυβερνητικές προσπάθειες δημοσκοπικής ανάκαμψης.

Ταβάνι που επλήγη κι άλλο από το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο οργανισμός διαχείρισης των ευρωπαϊκών γεωργικών επιχορηγήσεων ίσως δεν ήταν η μοναδική ή η βαρύτερη εστία διαφθοράς στην Ελλάδα. Είδε όμως μόνη αυτή σε πολιτικά σημαντικό βαθμό το φως της δημοσιότητας. Εν μέσω πλήθους υπονοιών για ατασθαλίες στη διαχείριση του κρατικού χρήματος υπό την εξουσία της παρούσας κυβέρνησης, μια τουλάχιστον επιβεβαιωμένη τέτοια περίπτωση ενισχύει τις υπόνοιες για τις λοιπές περιπτώσεις.

Στις πολιτικές επιπτώσεις του σκανδάλου ΟΠΕΚΕΠΕ συγκαταλέγονται και τα εξής: 

α) Η κυβέρνηση πέτυχε – τουλάχιστον ενώπιον των οπαδών της – να αποφασίζει αυτή τι είναι σκάνδαλο και τι όχι.

β) Η αντιπολίτευση βρήκε διαρκές πεδίο κατηγοριών εις βάρος της κυβέρνησης, παρά τις μάλλον ανεπιτυχείς κυβερνητικές προσπάθειες πρόσδοσης διακομματικού χαρακτήρα στο σκάνδαλο.

γ) Άνοιξε ευρύτερη αντιπαράθεση για την πρωτογενή παραγωγή, με αφορμή και τη διαχείριση της ευλογιάς των προβάτων.

δ) Ο κοινωνικός αυτοματισμός που η κυβέρνηση προώθησε εναντίον των αγροτικών μπλόκων αποδείχθηκε περιορισμένης αποτελεσματικότητας, μειώνοντας τις κυβερνητικές επιλογές διαχείρισης κρίσεων.

ε) Συμπτωματική ή όχι, η δέσμευση με ενέργειες της εκτελεστικής (όχι της δικαστικής) εξουσίας των λογαριασμών δύο τουλάχιστον πρωταγωνιστών των αγροτικών κινητοποιήσεων, σε συνδυασμό με την έρευνα της ΑΑΔΕ στα γραφεία του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων Τεμπών, ανέδειξε άλλη μία παράμετρο στο πολιτικό και επικοινωνιακό παιχνίδι: Η υπέρμετρη δημοσιότητα που δόθηκε στους ελέγχους από τον φιλοκυβερνητικό τύπο προξένησε υπόνοιες ότι οι έλεγχοι αυτοί είχαν ως κίνητρο το επικοινωνιακό πλήγμα κατά προσώπων με δημοφιλή αντικυβερνητική ρητορική.

Στον αντίποδα Τεμπών και ΟΠΕΚΕΠΕ που έθρεψαν κυρίως (αλλά όχι μόνον) το αντικυβερνητικό αφήγημα, η κυβέρνηση αντέτασσε συγκεκριμένη θετική ατζέντα.

Το πρωτοφανές στην ελλαδική οικονομική ιστορία πρωτογενές υπερπλεόνασμα 4,8% του ΑΕΠ (1,32% συνολικά) αποτέλεσε αντικειμενικά τη μεγαλύτερη κυβερνητική επιτυχία του περασμένου έτους. Ωστόσο, δεν μεταφράστηκε σε αύξηση εκλογικής επιρροής.

Το ίδιο συνέβη και με τις μειώσεις φόρων της ΔΕΘ. Η κυβέρνηση είχε επενδύσει πολλά στο πακέτο ΔΕΘ. Ούτε αυτό είχε όμως την επιδιωκόμενη δημοσκοπική επίδραση.

Δημοσκοπικά κέρδη θα μπορούσε να είχε δρέψει η κυβέρνηση από την εκλογή Πιερρακάκη ως επικεφαλής του Eurogroup, πρώτου Έλληνα επικεφαλής ευρωπαϊκού πολιτικού οργάνου (ο Β. Σκουρής ήταν επικεφαλής μη πολιτικού οργάνου, του Δικαστηρίου της ΕΕ). Η αδιαμφισβήτητη κυβερνητική αυτή επιτυχία, ωστόσο, ‘ξεχάστηκε’ πολιτικά μόλις ξεκίνησαν οι αγροτικές κινητοποιήσεις.

Το ότι η εκλογή Πιερρακάκη και οι αγροτικές κινητοποιήσεις συνέπεσαν χρονικά, αλλά το τελικό δημοσκοπικό αποτέλεσμα ήταν αρνητικό για την κυβέρνηση, δείχνει ότι τα αρνητικά για την κυβέρνηση γεγονότα παράγουν πια πολιτικό αποτέλεσμα πολύ ευκολότερα από τα θετικά.

Αυτό είναι ίσως και το σημαντικότερο πολιτικό συμπέρασμα από το 2025 που κλείνει, για το επερχόμενο ενάμισι προεκλογικό έτος 2026-27.

Θεσμικά, η σημαντικότερη εξέλιξη ενόψει 2026 είναι οι υπόνοιες ότι η κυβέρνηση καταχράται τη σχέση της με τη δικαστική και την εκτελεστική εξουσία για να διαμορφώσει τη δημόσια συζήτηση και να παραγάγει πολιτικά αποτελέσματα, που αδυνατεί να παραγάγει αλλιώς. Καθώς η ‘γυναίκα του Καίσαρα’ πρέπει όχι μόνον να είναι, αλλά και να φαίνεται τίμια, οι αντιδράσεις σε τέτοιες, νομιζόμενες ή πραγματικές, πρακτικές ενδέχεται να είναι ασύμμετρες.

Κοινώς, το 2026 τα πράγματα μάλλον θα αγριέψουν.

Σε κάθε περίπτωση, καλή Πρωτοχρονιά σε όλους!

*Δ.Ν., Δικηγόρος