Σχηματισμός και διαχείριση αποθεματικών Ν.4171.61

Της Τατιάνας Ψαριανού*

Στο άρθρο μας που δημοσιεύτηκε στο CAPITAL, στις 24/10/2025, με τίτλο "Σχηματισμός και διανομή Τακτικού Αποθεματικού και Αποθεματικών του Ν. 1892/90", αναφέραμε: "Ο σχηματισμός και η διανομή των Αποθεματικών, Τακτικών και Έκτακτων, αποτελεί ένα σημαντικότατο κεφάλαιο της Λογιστικής και του Φορολογικού Δικαίου, αφού συναντάται σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις - αν και όχι συχνά - και απαιτεί ειδικές γνώσεις. 

Ο σχηματισμός του Τακτικού Αποθεματικού, καθώς και η κεφαλαιοποίηση ή διανομή του, είναι απλούστερα θέματα, αφού διέπονται από γενικές Φορολογικές και άλλες Διατάξεις, ενώ, αντίθετα, τα Αποθεματικά που σχηματίζονται βάσει ειδικών Νόμων, παρουσιάζουν αρκετές δυσκολίες σε όλα τα στάδια της διαχείρισής τους".

Και, συγκεκριμένα, είχαμε αναφερθεί στο Τακτικό Αποθεματικό και το Αποθεματικό του Ν. 1892/90. 

Στο άρθρο μας που δημοσιεύτηκε στο CAPITAL στις 4/11/2025, με τίτλο "Αποθεματικά από έσοδα φορολογηθέντα κατ’ Ειδικό Τρόπο", αναφερθήκαμε στα Αποθεματικά που φορολογούνται με Ειδικό Τρόπο και στις  "ειδικές γνώσεις που απαιτούνται για τον ορθό χειρισμό τους. Επίσης, είχαμε επισημάνει την ιδιομορφία του θέματος αυτού, που ενώ συναντάται σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις, ο χρόνος που θα κληθεί ο αρμόδιος υπάλληλος του Οικονομικού Τμήματος να το διαχειριστεί, μπορεί να είναι μακρύς, όπως συνήθως συμβαίνει. Δηλαδή, για να το πούμε πιο απλά, ίσως σε όλη την καριέρα του ένας λογιστής, όσο καλός και να είναι, να μη χρειαστεί να ασχοληθεί με ένα θέμα που άπτεται της διαχείρισης των Αποθεματικών, οπότε η πιθανότητα λαθών, και δικαιολογημένα, είναι αυξημένη". 

Σε συνέχεια των δημοσιεύσεών μας για τα αποθεματικά και στο άρθρο μας που δημοσιεύτηκε στο CAPITAL, στις 25/11/25, αναφερθήκαμε στα Αποθεματικά που σχηματίζονται και φορολογούνται βάσει των Διατάξεων του Ν.1828/89, και τονίσαμε, ότι, "η Φορολογική Διοίκηση, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι "... δεδομένου ότι οι διατάξεις του άρθρου 22 του ν.1828/1989 ως ειδικότερες, κατισχύουν των γενικών διατάξεων του ΚΦΕ, συνάγεται ότι κατά την κεφαλαιοποίηση (μετά την έναρξη ισχύος των διατάξεων του ν. 4172/2013) του ειδικού αφορολόγητου αποθεματικού του νόμου αυτού ... δεν οφείλεται φόρος εισοδήματος, κατά ρητή διατύπωση του εν λόγω νόμου. Οπότε, κατά την κεφαλαιοποίηση του Αφορολόγητου Αποθεματικού του Ν.1828/89, δεν οφείλεται φόρος εισοδήματος, αφού αυτό προβλέπεται από τις Διατάξεις που το διέπουν, οι οποίες ως ειδικές, υπερισχύουν σε σχέση με τις γενικές Διατάξεις της Φορολογίας εισοδήματος”.

Και στο προηγούμενο άρθρο μας, που δημοσιεύτηκε στο CAPITAL, στις 13/12/25, αναφερθήκαμε στα αποθεματικά του Ν.2601/98 και διευκρινίσαμε τις ισχύουσες διατάξεις, τονίζοντας συμπερασματικά: "Βάσει όμως, των προαναφερόμενων ευνοϊκών διατάξεων του άρθρου 71Γ, του Ν.4172/13, το εν λόγω Αφορολόγητο Αποθεματικό δύναται να κεφαλαιοποιηθεί αφού πρώτα φορολογηθεί με συντελεστή 5% και εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης από πλευράς Φορολογίας Εισοδήματος Φυσικών και Νομικού Προσώπου, εφόσον παραμείνουν στο Μετοχικό Κεφάλαιο της Εταιρίας για τουλάχιστον 5 έτη. Κατά την κεφαλαιοποίηση είτε θα αυξηθεί η ονομαστική αξία εκάστης μετοχής, είτε θα διανεμηθούν δωρεάν μετοχές στους μετόχους ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής τους".

Στο παρόν άρθρο μας, θα αναφερθούμε στα αποθεματικά του Ν.4171/61 και θα διευκρινίσουμε τις ισχύουσες διατάξεις, ολοκληρώνοντας, ουσιαστικά, μια μελέτη γύρω από αυτό το σπουδαίο κεφάλαιο της φορολογίας, που απασχολεί τις επιχειρήσεις, καθώς και τους λογιστές και εφοριακούς υπαλλήλους. 

Ο Ν.4171/61, προέβλεπε, ειδικά, ότι τα κέρδη που αποκτούσαν ημεδαπές Τεχνικές Επιχειρήσεις από εργασίες τους στο εξωτερικό απαλλάσσονταν από το Φόρο Εισοδήματος και εμφανίζονταν σε ειδικό Λογαριασμό Αφορολόγητου Αποθεματικού.

Ομοίως, όπως και στην περίπτωση του Αφορολόγητου Αποθεματικού του Ν. 1892/90, και το Αφορολόγητο Αποθεματικό του Ν.4171/61 υπάγεται στις διατάξεις του Άρθρου 71Γ, του Ν.4172/13. 

Συνεπώς, κατά την κεφαλαιοποίησή του, το κεφαλαιοποιηθέν ποσό υπάγεται σε φόρο 5%, με εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης από τον Φόρο Εισοδήματος τόσο της Εταιρίας όσο και των Μετόχων (εφόσον διατηρηθεί ως Μετοχικό Κεφάλαιο για τουλάχιστον 5 έτη). Κατά την κεφαλαιοποίηση γίνεται ισόποση με το Αποθεματικό αύξηση του Μετοχικού Κεφαλαίου είτε με αύξηση τής ονομαστικής αξίας εκάστης μετοχής, είτε με διανομή δωρεάν μετοχών στους υφιστάμενους μετόχους, ανάλογα πάντα με το ποσοστό συμμετοχής τους στην Εταιρία. 

Μετά από τις προαναφερόμενες αναφορές και αναλύσεις των σχετικών Διατάξεων, οι επιχειρήσεις μπορούν να επιλέξουν διάφορους τρόπους χρήσης των σχηματισθέντων αποθεματικών, ώστε να έχουν την καλύτερη φορολογική μεταχείριση, όπως της διανομής Μερισμάτων από τα Αποτελέσματα εις Νέον με παρακράτηση φόρου Μερισμάτων 5% και εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης των Μετόχων, η της Μείωσης του Μετοχικού Κεφαλαίου με ταυτόχρονη ισόποση Αύξησή του με Κεφαλαιοποίηση Αφορολόγητων Αποθεματικών, ώστε το ύψος αυτού να παραμείνει αμετάβλητο, αλλά και άλλους, ανάλογα με τη βούληση των Διοικήσεων των εταιριών. 

Πάντως, με την τελευταία εναλλακτική πρόταση που αναφέραμε, οι Μέτοχοι θα λάβουν το επιστρεφόμενο Κεφάλαιό τους χωρίς την καταβολή επιπρόσθετου φόρου. Επίσης, η  Εταιρία, ανάλογα με το ποια Αποθεματικά θα επιλέξει να Κεφαλαιοποιήσει, θα καταβάλει τον προβλεπόμενο Φόρο και θα πρέπει να τηρήσει τις επιμέρους απαιτήσεις του Νόμου, όπως για παράδειγμα τυχόν χρονικούς περιορισμούς ως προς την επιστροφή τους στους Μετόχους με Μείωση Μετοχικού Κεφαλαίου.

* Αντιπρόεδρος της εταιρείας οικονομικών συμβούλων και ελεγκτών Γραφείο Ψαριανού Α.Ε.