Τουρισμός: 1 στους 4 χρειάζεται να επανεφεύρει τον εαυτό του, για να επιβιώσει

Του Ηλία Παπαγεωργιάδη

Το 2025 κύλησε ως συνέχεια της προηγούμενης χρονιάς στον χώρο του τουρισμού (όσα σου ανέλυσα πέρσι, ισχύουν σε μεγάλο βαθμό):

Οι μεγάλοι παίκτες πήγαν εξαιρετικά, με υψηλές πληρότητες και τιμές που το 2019 θα τις θεωρούσαμε "ανέκδοτο". Λόγω μεγέθους (και αυτοθυσίας κυρίως των "μεσαίων" στελεχών τους) πέτυχαν τις περισσότερες φορές τους στόχους τους, ακόμη και αν σε κάποιες περιπτώσεις η ποιότητα παροχών προς τους πελάτες τους έπεσε σε ανησυχητικό βαθμό.

Άνθρωποι με βαθειά γνώση της αγοράς θεωρούν πως "πολλά από τα σημερινά 5στερα, που χρεώνουν "στο χαμηλό εύρος τιμών" της κατηγορίας, προσφέρουν υπηρεσίες που πριν 6 χρόνια προσέφερε ένα 4στερο, αμπαλαρισμένες με τη μεγάλη επένδυση που έχουν κάνει. "Τα υψηλά κόστη σε όλα τα αναλώσιμα δεν επιτρέπουν εύκολα να προσφέρεις πραγματικές υπηρεσίες 5στερου, έτσι ενώ η επένδυση είναι για 5αστερο, συχνά πχ το πρωϊνό κλπ είναι κατώτερης κατηγορίας".

Οι "μικροί" και "μικρομεσαίοι" παίκτες είχαν μία καλή χρονιά, αν ανήκαν σε μία από τις παρακάτω περιπτώσεις (κάποιες λειτουργούν και συνδυαστικά):

•Κατέχουν δικά τους ακίνητα.

•Χρησιμοποιούν για τη δουλειά τους ακίνητο σε κορυφαία τοποθεσία, ιδιόκτητο, ή με "παλιό" ενοίκιο, που υπογράφηκε το 2022 ή νωρίτερα.

•Έχουν κτίσει εδώ και πολλά χρόνια την πελατεία τους, καθώς και το καλό τους όνομα.

•Πέτυχαν τον δύσκολο στόχο της πολύ καλής οργάνωσης.

•Κατάφεραν να φτάσουν σε μεγάλους τζίρους, με "υγιή" τρόπο.

•Επένδυσαν με σοβαρή προσέγγιση στο marketing και το κτίσιμο σχέσεων και συνεργασιών, που πλέον τους φέρνουν σημαντικό τμήμα των πελατών τους.

•Αντιμετώπισαν με επιτυχία το τεράστιο πρόβλημα της εύρεσης κατάλληλου προσωπικού, συνήθως επειδή έχουν ήδη κτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τους εργαζομένους τους.

•Έχουν "ιδιαίτερες προσβάσεις" με την τοπική εξουσία, πολιτική, οικονομική και όχι μόνο.

•Ή (κάτι που κανείς δεν παραδέχεται) βρήκαν τρόπο για άλλη μία χρονιά να αποφύγουν την πληρωμή μεγάλου τμήματος των φόρων, εισφορών και τελών, που, αν και έχουν μειωθεί, παραμένουν δυσβάσταχτοι για τους περισσότερους.

Οι δύο παραπάνω κατηγορίες υπολογίζω πως αφορούν περίπου τα 2/3 ως τα 3/4 των ανθρώπων που ασχολούνται επαγγελματικά με τον τουρισμό μας, έχοντας δικιά τους επιχείρηση και αναλαμβάνοντας όλα τα ρίσκα που συνεπάγεται μία τέτοια επιλογή.

Το 1/4 που πλέον εμφανώς δεν τα καταφέρνει...

Κοντά σε όσους πήγαν καλά φέτος, συνυπήρξαν και πάρα πολλοί ακόμη άνθρωποι του τουρισμού που είδαν τα έσοδά τους να υποχωρούν, τα έξοδα να εκτοξεύονται και είτε δεν είχαν τα κέρδη που περίμεναν, είτε είχαν... ζημίες. 

Αρκετοί επαγγελματίες της αγοράς θεωρούν πως το ποσοστό είναι μεγαλύτερο, όμως η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι περίπου 1/4 που είναι στον κλάδο εμφανώς πλέον δεν τα καταφέρνει...

Ποιοι είναι αυτοί; Ασχολούνται με τη φιλοξενία, το φαγητό και τον καφέ, έχουν εμπορικά καταστήματα, ή ανήκουν σε κάποιο από τα δεκάδες άλλα επαγγέλματα που λειτουργούν συμπληρωματικά στο τουριστικό μας προϊόν. Θα τους χώριζα σε δύο κατηγορίες:

Τους σοβαρούς που δεν τα βγάζουν πέρα, για κάποιον / κάποιους από τους εξής λόγους:

•Έχουνε μπει στη δουλειά πρόσφατα και σε όλα καλούνται να πληρώσουν τη μέγιστη τιμή, μιας και δεν έχουν βρει τρόπο να πάρουν τις τιμές "των παλιών".

•Δουλεύουν με ακίνητο που ενοικίασαν πρόσφατα ( = τεράστιο ενοίκιο) ή αγόρασαν μέσω μεγάλου δανεισμού ( = πολύ μεγάλη δόση).

•Τα κόστη λειτουργίας είναι πια τεράστια: Ρεύμα, προσωπικό, πρώτες ύλες κλπ.

•Το μισθολογικό κόστος έχει εκτοξευθεί (κάτι σωστό, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορούμε να έχουμε απαιτήσεις από κακοπληρωμενους ανθρώπους που καλούνται να δουλέψουν στις αντίξοες συνθήκες αυτής της δύσκολης βιομηχανίας του τουρισμού).

•Το διαθέσιμο εισόδημα των τουριστών σε πολλές περιοχές μειώθηκε αισθητά, ακολουθώντας την τάση των τελευταίων ετών.

•Σχεδόν παντού οι δήμοι επέτρεψαν* να κτισθούν μεγάλα σούπερ μάρκετ. Αυτά έχουν μετατραπεί σε ισχυρούς τουριστικούς παίκτες, εκμεταλλευόμενα τις οικονομίες κλίμακας που διαθέτουν.

•Η υπερπροσφορά των ίδιων υπηρεσιών (μιας και η αντιγραφή... πάει σύννεφο) μοίρασε σε πολλές περιπτώσεις την "πίτα" τόσο πολύ, που όλοι βγήκαν ζημιωμένοι.

•Η... "ψυχική αδυναμία" πολλών σοβαρών να προβούν σε αναγκαίες αλλαγές. Όσο πιο πολλά χρόνια έχει κάποιος στον κλάδο, τόσο περισσότερο νιώθει άβολα να αποδεχθεί πως όσα λειτουργούσαν παλιά δεν λειτουργούν πια..

* "Ηλία, εσύ που είσαι υπέρ της ελεύθερης αγοράς, μιλάς για δημάρχους που επέτρεψαν να κτισθούν μεγάλα σούπερ μαρκετ; Τι να έκαναν;" μπορεί να σκεφθείς. Η αλήθεια είναι ότι στο συγκεκριμένο θέμα δεν είμαι υπέρ της "ελεύθερης αγοράς". Όλοι ξέρουμε πως οι μεγάλες αλυσίδες κτίζουν δεσπόζουσα θέση σε όποια περιοχή αποκτούν παρουσία και θεωρώ σωστό να βρίσκονται αρκετά έξω από τους τουριστικούς προορισμούς, ή και να μην έχουν καταστήματα στην περιοχή. Δεν έχω δει πολλούς Ευρωπαϊκούς προορισμούς που να έχουν σε κομβικά τους σημεία μεγάλα σούπερ μάρκετ που ανταγωνίζονται τους ντόπιους. Προτιμώ για τον τουρισμό μας πολλά μικρά μαγαζιά με μικρομεσαίους, παρά λίγα σούπερ μάρκετ με τους πρώην μικρομεσαίους ως υπαλλήλους τους. 

Τους "μη σοβαρούς" που δεν τα βγάζουν πέρα, για τους δικούς τους λόγους: 

•Οι "αρπαχτές" πλέον σπάνια φέρνουν αποτελέσματα, το ίδιο και η κακή ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών.

•Το να ουρλιάζεις στους υπαλλήλους σου, να τους εξαπατείς στο θέμα της διαμονής και γενικά να τουε φέρεσαι απαξιωτικά επειδή σε αυτή τη φάση της ζωής τυχαίνει να έχεις περισσότερα χρήματα... κάποια στιγμή έχει και επιπτώσεις: Δεν βρίσκεις προσωπκό και η δουλειά μπλοκάρει, συνήθως την πιο κρίσιμη στιγμή της σεζόν.

•Ειδικά στον τουρισμό δεν διαλέγεις συνεργάτη / προμηθευτή με μόνο κριτήριο την τιμή, αλλά με προτεραιότητα στην ικανότητά του να σε καλύψει όταν θα τον έχεις ανάγκη, κάτι που επίσης πολλοί θυμούνται μόνο όταν πια "καίγονται"...

•Οι κακές πρώτες ύλες, οι υπέρογκες τιμές χωρίς αντίστοιχη ποιότητα παροχών και όλες οι "κουτοπονηριές" κάποια στιγμή πληρώνονται...

Αν ανήκεις στο 1/4 με πρόβλημα, είναι ανάγκη να επανεφεύρεις τον εαυτό σου!

Προσωπικά δεν λυπάμαι τους μη σοβαρούς, απλά η παρουσία τους κάνει ζημιά στους υπόλοιπους. Αν σοβαρευτούν, είναι οι πρώτοι που θα επωφεληθούν, αλλά δεν το περιμένω...

Προτιμώ να επικεντρώσουμε τη συζήτησή μας μόνο στους σοβαρούς που (καθένας για τους δικούς του λόγους) αυτήν την περίοδο αντιμετωπίζουν δυσκολίες, αλλά και να προσθέσω άλλη μία παράμετρο: Ειδικά στην αγορά της φιλοξενίας, τα επόμενα 3 χρόνια θα υλοποιηθούν και θα λειτουργήσουν πολλές νέες επενδύσεις, με δεκάδες χιλιάδες κλίνες (αθροιστικά) = σε πολλές περιοχές θα αυξηθεί έτι περαιτέρω ο ανταγωνισμός και θα υπάρξει πρόβλημα ακόμη και σε επιχειρήσεις που σήμερα είναι "υγιείς".

Το πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι δεν υπάρχουν ούτε μαγικές λύσεις, ούτε "μία λύση που ταιριάζει σε όλους" (όπως διαφημίζουν στα social media οι πάσης φύσεως ασόβαροι). Ειδικά σε αυτόν τον κλάδο χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση με βάση τα δεδομένα καθενός.

Αν ανήκεις στο 1/4 των ανθρώπων του τουρισμού που είναι σοβαροί και έχουν πρόβλημα επιβίωσης στη σημερινή γεμάτη προκλήσεις αγορά, τότε θα σου προτείνω κάποιες γενικές ιδέες και μετά μόνη/μόνος / με τον λογιστή ή τον σύμβουλό σου μπορείτε να δείτε το θέμα και να το προσαρμόσετε στα δικά σου χαρακτηριστικά.

Στόχος σου προτείνω να είναι ένας, αν νιώθεις ότι έχεις φτάσει σε αδιέξοδο: Να επανεφεύρεις τον εαυτό σου!

- "Μα δεν είναι εύκολο / είναι πολύ δύσκολο / η δικιά μου περίπτωση είναι διαφορετική" μπορεί να σκεφθείς, όμως στην πράξη σου χρειάζεται να:

1. Συγχωρήσεις τον εαυτό σου για τα λάθη που έχει κάνει και συχνά "κουβαλάς" μέσα σου. (Για το θέμα αυτό και δεκάδες άλλα γράφω στο πρώτο μου βιβλίο στα Ελληνικά, "Το Πρώτο Βήμα". Είναι πολύ πιο σημαντικό από όσο φαντάζεσαι και συχνά προδιαγράφει τα λάθη που κάνουμε).

2. Καταγράψεις την κατάστασή σου με αντικειμενικό τρόπο. Μην ωραιοποιείς άλλο τα πράγματα, δες την αλήθεια κατάματα, για να πάρεις τις αποφάσεις που θα σε βγάλουν από το πρόβλημα. Δεν είναι η ώρα για ευχολόγια...

3. Εντοπίσεις τον πραγματικό λόγο για τον οποίο έχεις πρόβλημα. Ναι, το κράτος μας φταίει σε πολλά, ναι, συχνά βρισκόμαστε μπλεγμένοι σε καταστάσεις που μας αδικούν κλπ. Έχεις όμως τη βεβαιότητα πως αυτός είναι ο πραγματικός λόγος του προβλήματός σου; Αν ναι, τότε κλείστο και φύγε, θα χρεωκοπήσεις περιμένοντας να αλλάξει η Ελλάδα.

4. Μαζέψεις τις σκέψεις σου σε 3 – 4 αλλαγές που πρέπει να γίνουν άμεσα. Ένα χαρακτηριστικό αρκετών από τις "μεγάλες εταιρείες συμβούλων" είναι ότι μένουν στη θεωρία και τα γενικόλογα πλάνα για το μέλλον. Αυτή η προσέγγιση ταιριάζει και με τη δεδομένη διάθεση πολλών ανθρώπων να αναβάλλουν τις δύσκολες αποφάσεις και αλλαγές για το μέλλον. Αν έχεις πρόβλημα και χρειάζονται αλλαγές, διάλεξε τις 3 – 4 σημαντικότερες και προγραμμάτισέ τις άμεσα, για την επόμενη χρονιά!

5. Υλοποιήσεις τις αλλαγές, ακόμη και αν ξέρεις πως δεν θα αποδώσουν γρήγορα. Συχνά ξέρουμε ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, αλλά ταυτόχρονα γνωρίζουμε ότι το αποτέλεσμα των αλλαγών θα φανεί σε 2 – 3 χρόνια (όπως πχ συμβαίνει συχνά με το marketing, που δεν σου λύνει το πρόβλημα "αύριο"). Αν ξέρεις που πάσχεις, μην αναβάλλεις τις αλλαγές επειδή δεν θα έχουν γρήγορη απόδοση. Θα κλείσεις τα μάτια, θα τα ανοίξεις ξανά και θα είσαι στο 2029, συζητώντας τα ίδια προβλήματα... θα υπάρχει όμως και μία μεγάλη διαφορά: Αν δεν έχεις κάνει ήδη τις αλλαγές, τότε η κατάσταση θα είναι πολύ δύσκολη και πιθανότατα η "εγχείρηση" που θα χρειαστεί η δουλειά σου να είναι πιο "επώδυνη". 

6. Ανάλογα με την κατάστασή σου, μπορεί να χρειαστείς οικονομικό συμμάζεμα, αλλαγή καταστήματος κλπ. Μην αποκλείσεις τίποτε. Σε καταστάσεις αναδιοργάνωσης συχνά διαπιστώνουμε πως πρέπει να περιορίσουμε κάποια κόστη και να κατευθύνουμε τα χρήματα σε άλλες πηγές κλπ. Αυτό δεν είναι ένδειξη αποτυχίας, αλλά δείγμα ευφυϊας. Σημασία δεν έχει "τι θα πουν οι άλλοι" σήμερα που θα σε δουν να κάνεις βήματα πίσω, αλλά το πώς θα πετύχεις στο μέλλον, μετά τις δύσκολες αλλαγές του σήμερα.

7. Προσπάθησε να βάλεις με πιο έντονο τρόπο στη ζωή σου το απλό Marketing. Σπάνια φτάνει κάποιος σε αδιέξοδο έχοντας σοβαρή στρατηγική marketing. Τις περισσότερες φορές στον χώρο του τουρισμού αυτό απουσιάζει συνολικά και δεν καταλαβαίνουν οι άνθρωποι πως πχ ακόμη και ένα μικρό καλοκαιρινό mini market μπορεί να κάνει πράγματα που θα το βοηθήσουν, αρχίζοντας από το πιο απλό: Το να καταλάβει τι θέλουν οι πελάτες του και να τους προσφέρει ακριβώς αυτά!

8. Μείωσε τις ανάγκες σου! Ειδικά αν έχεις θέματα όπως τζόγος και άλλες "πληγές", είναι η ώρα να προσπαθήσεις σοβαρά να αντιμετωπίσεις ό,τι σε κρατάει πίσω. Απελευθέρωσε πόρους που θα πάνε σε άλλες, πιο αναγκαίες δραστηριότητες.

Σε όλα αυτά ο μεγαλύτερος κίνδυνος και αντίπαλος είναι πάντα και πρώτα ο ίδιος μας ο εαυτός: Αυτός θα είναι ο πρώτος που θα αντιδράσει στις αλλαγές και το ξεβόλεμα... αυτός θα είναι ο πρώτος που θα σου πει: "Δεν φταις εσύ, άλλοι φταίνε. Μην αλλάξεις κάτι, μείνε στα ίδια και να ελπίζεις πως θα αλλάξουν οι άλλοι". 

Το λέει και ο... Νίκος Καρβέλας. Αν δεν "τραβάει" η δουλειά σου στον τουρισμό, κάτι πρέπει να αλλάξεις!

Δεν νομίζω να διαβάζεις αυτές τις γραμμές και να μην ξέρεις το τραγούδι του Νίκου Καρβέλα "Εμείς" (που ερμήνευσε μαζί με την Άννα Βίσση). Αν η σχέση σου με τον τουρισμό είναι μεγάλη και μακροχρόνια, αλλά τώρα πια νιώθεις πως υπάρχει πρόβλημα, τότε είναι καλό να θυμηθείς τους στίχους του, που σε προτρέπουν σε αλλαγές: "Κάπως, κάπου, κάποιο λάθος κάνουμε... εμείς".

Συμβουλεύω κάθε χρόνο 20 – 30 μικρομεσαίους του τουρισμού, σχεδόν από κάθε σημείο της Ελλάδας και συζητώ μαζί τους αναλυτικά για την τοπική αγορά κάθε περιοχής. Όλοι ανεξαιρέτως καταλαβαίνουν πως ο τουρισμός μας αλλάζει και οδηγείται σε ένα άλλο μοντέλο σε σχέση με αυτό που ξέραμε πριν τον κορωνοϊό. Το αν είναι καλό ή κακό δεν θα σου το πω εγώ, ούτε και μπορώ να το αλλάξω.

Αυτό που σου προτείνω είναι:

•Αν πας καλά στον χώρο, να παραμείνεις με τα μάτια ανοικτά και να σκεφθείς τι μπορείς να βελτιώσεις, έτσι ώστε να συνεχίσεις να ευημερείς.

•Αν έχεις καταλάβει πως έχεις πρόβλημα, αν νιώθεις πως "αρχίζει να σφίγγει ο κλοιός" γύρω σου... μην αφήσεις τον εαυτό σου να γίνει σαν τον "βάτραχο μέσα στην κατσαρόλα, που δεν φεύγει, παρά το ότι η θερμοκρασία του νερού αυξάνεται". Είναι η ώρα να κάνεις αλλαγές και να πάρεις το ρίσκο να... "πηδήξεις έξω από την κατσαρόλα"!

Το 2026 και το 2027 θα είναι δύο ακόμη πιο "απαιτητικές" χρονιές. Μπορείς να τα καταφέρεις, αρκεί να μην εφησυχάσεις!

Εσύ τι γνώμη έχεις;

Ηλίας Παπαγεωργιάδης

ilias@iliaspapageorgiadis.com

* Στις 15 Δεκεμβρίου στις 19.00 στον Ιανό στην Αθήνα θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου που έγραψαν ο Στράτος Παραδιάς και ο Ηλίας Παπαγεωργιάδης με τίτλο "Αγοράζω Σπίτι", όπου απλά και ξεκάθαρα εξηγούν τα πάντα για την αγορά, διαχείριση, ενοικίαση και πώληση ενός ακινήτου στην Ελλάδα σήμερα. Το βιβλίο προλόγισε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.

**Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης διοικεί τον όμιλο εταιρειών MORE, είναι επενδυτής, αναλυτής και σύμβουλος. Στις 16 και 17 Ιανουαρίου οργανώνει το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την τρίτη του μεγάλη εκδήλωση με τίτλο "Ελλάδα 2026. Επιχειρείν, Ακίνητα, Επενδύσεις". Στις 17 Ιανουαρίου, στη διάρκεια της 7ωρης παρουσίασης κάθε πτυχής της Αγοράς Ακινήτων στην Ελλάδα το 2026, θα παρουσιάσει και ειδική ενότητα για τον τουρισμό και τη Βραχυχρόνια Μίσθωση.