Οι προτάσεις του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομικά προσιτή στέγαση: Ευκαιρία και για την Ελλάδα

Της Βίκυς Δ. Κεφαλά*

Η πρόσφατη (20/11/25) ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) για τις συστάσεις του Συμβουλίου για τη Στέγαση (Housing Advisory Board) αποτελεί ορόσημο για τον ευρωπαϊκό διάλογο γύρω από την οικονομικά προσιτή στέγαση. Η ΕΕ αναγνωρίζει πλέον ότι η στεγαστική κρίση αποτελεί συστημική πρόκληση που επηρεάζει την κοινωνική και οικονομική συνοχή, την κινητικότητα των εργαζομένων, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, την ισότητα των ευκαιριών, αλλά και την πράσινη και δίκαιη μετάβαση.

Το Συμβούλιο, το οποίο αποτελείται από 15 ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες σε θέματα στέγασης, χρηματοδότησης, υποδομών και κοινωνικής πολιτικής, συγκροτήθηκε τον Ιούνιο του 2025 από τον Επίτροπο Ενέργειας και Στέγασης κ. Dan Jørgensen, με στόχο να προτείνει εφαρμόσιμες και τεκμηριωμένες πολιτικές για το νέο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Οικονομικά Προσιτής Στέγασης, που θα οριστικοποιηθεί εντός του 2026.

Η στεγαστική κρίση ως ευρωπαϊκή πρόκληση

Περισσότεροι από 82 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζουν σε συνθήκες στεγαστικής πίεσης ή επισφαλούς στέγασης. Οι τιμές ενοικίων αυξάνονται πολύ ταχύτερα από τα εισοδήματα, ενώ η παραγωγή νέων μονάδων στέγασης παραμένει ανεπαρκής. Η κρίση πλήττει κυρίως νέους, οικογένειες, νοικοκυριά με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, ηλικιωμένους, φοιτητές και εργαζόμενους σε κρίσιμους κλάδους.

Η στέγαση αποτελεί κομβικό ζήτημα για:
•την πράσινη μετάβαση και την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων,
•την ανταγωνιστικότητα των πόλεων,
•τη δημογραφική ισορροπία,
•την κοινωνική ένταξη και συνοχή.

Οι προτάσεις του Συμβουλίου για την οικονομικά προσιτή στέγαση

Οι σχεδόν 70 συστάσεις της συμβουλευτικής επιτροπής διαμορφώνουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών που καλύπτουν επτά θεματικούς πυλώνες: κοινωνική ένταξη, οικοδομήσιμη γη και πολεοδομικά θέματα, καινοτόμες μέθοδοι κατασκευής, ανακαινίσεις και ενεργειακή αναβάθμιση, χρηματοδότηση και επενδύσεις, πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, καθώς και κοινή πλατφόρμα δεδομένων και στοιχείων.

Τρεις βασικές κατευθύνσεις προκύπτουν από το έργο του Συμβουλίου:

1. Ενίσχυση χρηματοδότησης και επενδυτικής ικανότητας

Η Ευρώπη χρειάζεται νέα χρηματοδοτική αρχιτεκτονική για να καλύψει το σημαντικό επενδυτικό κενό στην οικονομικά προσιτή στέγαση. Μεταξύ των βασικών συστάσεων:

•Μεταβατικός Μηχανισμός Στέγασης μέσω του InvestEU, αξιοποιώντας τόσο τον κοινωνικό άξονα πολιτικής όσο και αυτόν των βιώσιμων υποδομών.

•Ευρωπαϊκό Ταμείο Οικονομικά Προσιτής Στέγασης, με τη συμμετοχή του EIB/EIF και θεσμικών επενδυτών, υπό σαφώς καθορισμένο πλαίσιο και επενδυτικές πολιτικές.

•Ομόλογα Οικονομικά Προσιτής και Κοινωνικής Στέγασης, που διευρύνουν την πρόσβαση σε μακροπρόθεσμα ESG κεφάλαια.

•Ενίσχυση της επενδυτικής δυνατότητας των δημοτικών και κοινωνικών φορέων στέγασης.

Για την Ελλάδα, όπου οι δήμοι και οι δημόσιοι φορείς έχουν περιορισμένη επενδυτική ευχέρεια, τα ευρωπαϊκά αυτά εργαλεία μπορούν να αποτελέσουν καταλύτη.

2. Κοινά Στεγαστικά Σχέδια (Joint Housing Plans): Ολοκληρωμένος εθνικός σχεδιασμός

Οι συστάσεις εισάγουν μία από τις πιο καινοτόμες προσεγγίσεις: κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να καταρτίσει Κοινό Στεγαστικό Σχέδιο, το οποίο θα:

•αποτυπώνει τις πραγματικές ανάγκες οικονομικά προσιτής στέγασης,

•συντονίζει στέγαση, ενέργεια, πολεοδομία και κοινωνική πολιτική,

•καταγράφει οικοδομήσιμες εκτάσεις, κενά κτίρια και δυνατότητες αστικής αναζωογόνησης,

•δρομολογεί συνδυαστικές λύσεις με χρηματοδότηση ΕΕ–EIB–εθνικών και ιδιωτικών πόρων,

•εξασφαλίζει διαφάνεια και προβλεψιμότητα για επενδυτές και πολίτες.

Για την Ελλάδα, τα Κοινά Στεγαστικά Σχέδια αποτελούν πραγματική ευκαιρία να αποκτήσει ενιαία, τεκμηριωμένη και πολυεπίπεδα συντονισμένη στρατηγική για την οικονομικά προσιτή στέγαση.

3. Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, διαφάνεια και κοινωνικός αντίκτυπος

Το Συμβούλιο εισηγείται τη δημιουργία ενιαίας Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Δεδομένων και Μετρήσεων Κοινωνικού Αντίκτυπου στη Στέγαση, με κοινές έννοιες, δείκτες και μεθοδολογίες.

Αυτό θα επιτρέψει:
•κοινό ορισμό της "οικονομικά προσιτής στέγασης" και των συναφών όρων,

•παρακολούθηση πολιτικών σε πραγματικό χρόνο,

•αξιολόγηση κοινωνικού αντίκτυπου επενδύσεων και ανακαινίσεων,

•σύνδεση της πρόσβασης σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία,

•ουσιαστική λογοδοσία.

Όπως σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έτσι και στην Ελλάδα η έλλειψη συστηματικών δεδομένων καθιστά τη μεταρρύθμιση αυτή κρίσιμη.

Η σημασία για την Ελλάδα

Η ελληνική στεγαστική κρίση — με υψηλά ενοίκια και τιμές κτήσης, εγκαταλελειμμένα, παλαιά και ενεργοβόρα κτίρια, καθώς και πίεση από ανεξέλεγκτες τουριστικές και επενδυτικές χρήσεις — καθιστά τις ευρωπαϊκές συστάσεις εξαιρετικά επίκαιρες.

Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει την ευρωπαϊκή δυναμική, με κατάλληλο συντονισμό, τεχνική προετοιμασία και πολιτική συνέχεια. Οι κατευθύνσεις και τα εργαλεία που θα οριστικοποιηθούν τους επόμενους μήνες από την ΕΕ μπορούν να αποτελέσουν σημαντική ευκαιρία για τη χώρα, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας.

*Η Βίκυ Δ. Κεφαλά είναι Οικονομολόγος, Μέλος της Επενδυτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Ταμείου InvestEU, Μέλος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας & Τεχνολογίας (ΕΙΤ), Μέλος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (EIC), Μέλος του ΔΣ της Lavipharm A.E. και Μέλος του Συμβουλίου Εμπειρογνωμόνων για τη Στέγαση της ΕΕ.