Αντισυνταγματική η αναστολή ή απενεργοποίηση ΑΦΜ λόγω φοροδιαφυγής

Της Βασιλικής Ζαροκανέλλου

Η πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ 869/2025), επί υπόθεσης που χειρίστηκε το γραφείο μας, συνιστά μία από τις πλέον σημαντικές κρίσεις των τελευταίων ετών στο πεδίο του φορολογικού δικαίου. Το Ανώτατο Ακυρωτικό έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις του πρώην Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4174/2013), στο μέτρο που προέβλεπαν τη δυνατότητα αναστολής χρήσης ή απενεργοποίησης ΑΦΜ λόγω φοροδιαφυγής, καθώς και τη νομοθετική εξουσιοδότηση προς τον Διοικητή της ΑΑΔΕ για τον καθορισμό των σχετικών περιπτώσεων και συνεπειών.

Το ιστορικό της υπόθεσης

Η υπόθεση αφορούσε εταιρεία-εντολέα μας, της οποίας η χρήση ΑΦΜ είχε ανασταλεί με απόφαση της ΔΟΥ Γλυφάδας στις αρχές του 2022, λόγω φερόμενης διάπραξης φοροδιαφυγής σε σχέση με τον ΦΠΑ. Κατόπιν προσφυγής μας στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το Δικαστήριο, με την εν λόγω απόφαση, ακύρωσε την πράξη αυτή, κρίνοντας ότι στερείται συνταγματικής βάσης.

Η σημασία της απόφασης

Πέρα από τη δικαίωση της εντολέως μας εταιρείας, η απόφαση έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία για κάθε φορολογούμενο και επιχείρηση εις βάρος των οποίων έχει επιβληθεί το μέτρο της αναστολής χρήσης ή απενεργοποίησης ΑΦΜ. Σύμφωνα με το σκεπτικό της Ολομέλειας, κάθε τέτοια πράξη είναι ακυρωτέα, εφόσον έχει προσβληθεί δικαστικά, χωρίς ωστόσο η απόφαση να συνεπάγεται αυτόματη άρση του μέτρου για όσους δεν έχουν προσφύγει νομίμως στη δικαιοσύνη. 

Το μήνυμα προς τον νομοθέτη

Με την απόφασή του, το ΣτΕ απευθύνεται και προς τον νομοθέτη, υποδεικνύοντας την ανάγκη συμμόρφωσης του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου με τις συνταγματικές αρχές. Ήδη, ο νέος Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 5104/2024) περιλαμβάνει αντίστοιχες διατάξεις με αυτές που κρίθηκαν αντισυνταγματικές, γεγονός που καθιστά αναγκαία την άμεση τροποποίησή τους. Μέχρι τότε, η επιβολή του μέτρου της αναστολής ή απενεργοποίησης ΑΦΜ δεν μπορεί να θεωρηθεί νόμιμη. 

Οδηγός για φορολογική διοίκηση και επιχειρήσεις

Πέραν της συνταγματικής της διάστασης, η απόφαση λειτουργεί και ως πρακτικός οδηγός για τη νόμιμη συναλλακτική δράση των επιχειρήσεων, ειδικά σε ενδοκοινοτικό επίπεδο. Μέσα από την αναφορά σε πλούσια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ΣτΕ διακρίνει μεταξύ καταχρηστικής πρακτικής και απάτης ΦΠΑ, χαράσσοντας τα όρια της νόμιμης συναλλακτικής δράσης. Πρόκειται, έτσι, για μια απόφαση που μπορεί να λειτουργήσει ως "πυξίδα" τόσο για τη φορολογική διοίκηση κατά την άσκηση φορολογικής ελεγκτικής εξουσίας όσο και για τον επιμελή επιχειρηματία. 

Κατακλείδα

Η ΣτΕ 869/2025 συνιστά μια κομβική απόφαση που επανατοποθετεί τη σχέση μεταξύ κράτους και φορολογουμένου στο πλαίσιο των συνταγματικών εγγυήσεων. Παράλληλα, αποτελεί ένα σαφές μήνυμα για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να νομοθετείται και να ασκείται η φορολογική εξουσία. Για τον επιχειρηματικό κόσμο, προσφέρει ένα σταθερότερο πλαίσιο ασφάλειας δικαίου — και για τη νομική κοινότητα, ένα πολύτιμο εργαλείο για την υπεράσπιση της νομιμότητας στις φορολογικές υποθέσεις.

*Δικηγόρος Αθηνών, Μ.Δ.Ε., Μaster II, PgCert, Εταίρος στη Δικηγορική Εταιρεία Φορολογικού Δικαίου "Μάρκου & Ζαροκανέλλου"