Η σύγκρουση δύο νόμων απειλεί την αγορά βιβλίου στην Ελλάδα

Του Αργύρη Καστανιώτη*

Η πρόσφατη προσπάθεια του νομοθέτη να εκσυγχρονίσει τους κανόνες για τις εμπορικές εκπτώσεις, με στόχο την προστασία του καταναλωτή, δημιούργησε ένα σοβαρό πρόβλημα στην αγορά του βιβλίου, σε μια αγορά με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας για ανακοινώσεις μείωσης τιμών (19138/06-03-2025) που τέθηκε σε ισχύ τον Μάρτιο 2025, έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τον υφιστάμενο Νόμο Ενιαίας Τιμής Βιβλίου.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Νόμο Ενιαίας Τιμής, ο εκδότης ορίζει την τελική λιανική τιμή του βιβλίου, η οποία παραμένει σταθερή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αυτό το μοντέλο, που εφαρμόζεται με επιτυχία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, προστατεύει τον υγιή ανταγωνισμό και εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα των μικρών βιβλιοπωλείων. Παράλληλα, η τιμή του εκδότη αποτελεί τη βάση για τον υπολογισμό των πνευματικών δικαιωμάτων των συγγραφέων και των μεταφραστών.

Ωστόσο, ο νέος κώδικας για τις εκπτώσεις, που βασίζεται σε ευρωπαϊκές οδηγίες, επιβάλλει διαφορετική προσέγγιση. Σύμφωνα με την ερμηνεία που δίνει η Γενική Γραμματεία Εμπορίου, η έκπτωση πρέπει να υπολογίζεται αποκλειστικά με βάση τη "προγενέστερη τιμή" που εφάρμοζε ο ίδιος ο πωλητής.

Η αντίφαση γίνεται εμφανής στην καθημερινή πρακτική. Όταν ένας βιβλιοπώλης διαθέτει ένα βιβλίο με έκπτωση από την πρώτη στιγμή, δεν μπορεί πλέον να αναφερθεί στην τιμή που έχει ορίσει ο εκδότης. Για παράδειγμα, αν η τιμή εκδότη είναι 10 ευρώ και ο βιβλιοπώλης το διαθέτει στα 9 ευρώ από την αρχή, απαγορεύεται να δηλώσει έκπτωση 10%. Μόνο αν αργότερα μειώσει περαιτέρω την τιμή, για παράδειγμα στα 8 ευρώ, θα μπορεί να αναφέρει έκπτωση περίπου 11% για τις επόμενες 30 ημέρες.

Αυτή η ερμηνεία, σύμφωνα με τους εκπροσώπους του κλάδου, αγνοεί το ίδιο το σημείο αναφοράς της αγοράς βιβλίου και δημιουργεί νομικό κενό.

Αν η τιμή του εκδότη δεν αναγνωρίζεται ως επίσημη, προκύπτει αβεβαιότητα για τον υπολογισμό των δικαιωμάτων των δημιουργών, υπονομεύοντας τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ συγγραφέων και εκδοτών. Πέρα από τα νομικά και οικονομικά ζητήματα, κινδυνεύει η αποδόμηση ενός μηχανισμού που προστατεύει τον πολιτισμικό χαρακτήρα του βιβλίου. Η ενιαία τιμή δεν είναι απλώς οικονομικός κανόνας, αλλά τρόπος διαφύλαξης του πλουραλισμού των εκδόσεων και ενθάρρυνσης νέων έργων.

Ο διάλογος μεταξύ των φορέων του βιβλίου και του Υπουργείου Ανάπτυξης έχει ξεκινήσει με σκοπό την εξεύρεση λύσης. Οι προτάσεις περιλαμβάνουν είτε την εξαίρεση των βιβλίων από τον γενικό Κώδικα Δεοντολογίας είτε την προσαρμογή των διατάξεών του ώστε να εναρμονίζονται με τον Νόμο Ενιαίας Τιμής.

Στόχος είναι η εξεύρεση μιας ισορροπημένης προσέγγισης που θα προστατεύει τον καταναλωτή χωρίς να υπονομεύει το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την αγορά βιβλίου επί δεκαετίες. Η επίλυση αυτής της σύγκρουσης κανονισμών είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η ελληνική αγορά βιβλίου θα συνεχίσει να λειτουργεί με διαφάνεια, διατηρώντας την πνευματική και πολιτιστική της αξία.

* Εκδότης