"Να περάσω έναν Κινέζο"

Του Γεώργιου Ι. Μάτσου*

Η δήλωση ανήκει στον μαθητή Κυριάκο Τσουρέκα, κάτοχο χρυσού και αργυρού μεταλλίου στην περυσινή και φετινή, αντίστοιχα, Διεθνή Μαθηματική Ολυμπιάδα ("IMO"): "Όσο προετοιμαζόμουν αυτή τη χρονιά αλλά και την προηγούμενη, είχα σαν στόχο να περάσω τουλάχιστον ένα Κινέζο, γιατί αυτοί παίρνουν συνήθως πολλά χρυσά".

Εύλογη δήλωση, καθώς στις 40 συμμετοχές της από το 1985, η Κίνα έχει καταλάβει 25 φορές την πρώτη θέση. Παραμένει σταθερά πρώτη από το 2018, με εξαίρεση το 2024 που ήλθε δεύτερη.

Στην IMO 2025 δύο από τους έξι Κινέζους πέτυχαν το απόλυτο άριστα (42 βαθμούς). Και οι έξι πήραν χρυσό μετάλλιο (δίδεται για βαθμολογία 35 και άνω). Ο Κυριάκος με 32 βαθμούς βρέθηκε στην 88η θέση, πιο πάνω από τον πρώτο Γερμανό, που με 29 βαθμούς κατέλαβε την 119η θέση.

Πρώτη ευρωπαϊκή χώρα η Πολωνία στην 4η θέση. Έκτο το Ισραήλ, έβδομη η Ινδία, δέκατη η Τουρκία, δωδέκατο το Ιράν. Οι ΗΠΑ δεύτερες. Η Γερμανία 29η. Η Ελλάδα στην αξιοπρεπή για τον πληθυσμό της 34η θέση.

Οι IMO δεν είναι απλά ένας διαγωνισμός. Είναι πρωταθλητισμός, με ανάγκες προπόνησης όπως του "κανονικού" αθλητισμού. Κατά τον καθηγητή Μ. Λάμπρου (εις: Athanasiou, Thoughts behind the solution, σελ. 6), οι IMO "all too often include problems that are out of reach for most mathematicians".

Όπως στη φυσική άθληση το επίπεδο πρωταθλητισμού κάθε χώρας επηρεάζεται κυρίως από το γενικό επίπεδο των αθλητών της, έτσι και στα μαθηματικά οι επιδόσεις στις Ολυμπιάδες καθορίζονται πρωτίστως από το γενικό επίπεδο της σχολικής παιδείας.

Το πραγματικό μας πρόβλημα δεν είναι ότι οι Κινέζοι κατέστησαν μέτρο σύγκρισης για τους λοιπούς διαγωνιζόμενους (βλ. παλαιότερο άρθρο μας). Είναι ότι οι ελληνικές διακρίσεις οφείλονται αποκλειστικά στην προσωπική φιλοπονία και προσπάθεια ολίγων, σε σχέση με το σύνολο, μαθητών και εκπαιδευτικών. Τα σχολεία και η κοινωνία δεν προωθούν τη φιλοπονία και την προσπάθεια. Αντιθέτως.

Τα μεγαλύτερα ελληνικά ταλέντα στα μαθηματικά ενδέχεται να έχουν θαφτεί πίσω από την οθόνη του κινητού, στο οποίο τα "πάρκαραν" οι γονείς τους από πολύ μικρή ηλικία, ώστε να μην τους κουράζουν.

Η ήσσων προσπάθεια κυριαρχεί. Όχι γιατί τα Ελληνόπουλα είναι φύσει οκνηρά. Αλλά διότι από πολύ μικρά τα μαθαίνουμε, ότι η καλύτερη λύση είναι τάχα η εύκολη λύση. Το αν η εύκολη λύση είναι ανήθικη, παράνομη ή αυτοκαταστροφική, συνήθως δεν εξετάζεται καν.

Ο Πτολεμαίος ο Α΄ του ελληνιστικού βασιλείου της Αιγύπτου ρωτούσε τον Ευκλείδη αν υπάρχει ευκολότερος τρόπος να μάθει γεωμετρία, από αυτόν που υποδείκνυε ο μέγας μαθηματικός. Η απάντηση του Ευκλείδη είναι γνωστή σήμερα διεθνώς – αλλά όχι στην Ελλάδα: "Μή εἶναι βασιλικήν ἀτραπόν ἐπί γεωμετρίαν". Δεν υπάρχει ευκολότερος δρόμος ειδικά για τον βασιλιά – άρα για κανέναν.

Στον τότε ελληνικό κόσμο κυριαρχούσε ο ανθρωπότυπος του Ευκλείδη. Σήμερα κυριαρχεί ο ανθρωπότυπος του Πτολεμαίου.

Τι κάνει λοιπόν η ελληνική πολιτεία για να υποστηρίξει την πραγματική αριστεία μαθητών και εκπαιδευτικών – όχι τη γιαλαντζί των πολιτικών;

Απλά θα… καταστήσει αδύνατες τις μελλοντικές διακρίσεις Ελλήνων μαθητών σε διεθνείς διαγωνισμούς, μέσα από το προσφάτως εξαγγελθέν, νέο σύστημα Πανελλαδικών εξετάσεων! Διότι με το προταθέν σύστημα δήθεν "Εθνικού Απολυτηρίου", οι μαθητές θα ξεκινούν τις Πανελλαδικές από… την Α΄ Λυκείου. Θα δίνουν τρία μαθήματα κάθε χρονιά σε όποια τάξη επιλέξουν και συνολικά εννέα: Νέα Ελληνικά, Αρχαία, Λογοτεχνία, Ιστορία, Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Βιολογία και Πληροφορική.

Το προταθέν σύστημα δεν έλαβε επαρκή δημοσιότητα, ώστε να εκδηλωθούν εναντίον του οι επιβαλλόμενες αντιδράσεις.

Πώς θα είναι "εθνικό απολυτήριο", όταν σε άλλη ύλη θα εξετάζεται ο μαθητής στο "ίδιο" δήθεν μάθημα στην Α΄ Λυκείου, άλλη στη Β΄ και άλλη στη Γ΄;

Τι θα απογίνουν τα (διαφορετικά για κάθε μαθητή) μαθήματα που εξετάστηκαν σε προηγούμενη χρονιά; Θα πάψει να τα διδάσκεται ο μαθητής ή θα συνεχίσει με την κανονική ύλη υπό συνθήκες προφανέστατης αδιαφορίας;

Θα ωθούμε τα παιδιά να επιλέξουν κατεύθυνση και εμμέσως καριέρα από τη Β΄ ή Γ΄ Γυμνασίου;

Ενώ υποτίθεται ότι οι εμπνευστές του νέου συστήματος θέλουν να μειωθεί η σημασία των Πανελλαδικών, αντιθέτως την επεκτείνουν.

Λησμονούμε ότι το πρόβλημα της παιδείας δεν είναι οι Πανελλαδικές, αλλά αυτό που διέγνωσε η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου: "Ο απόφοιτος δημοτικού του σχολείου της γειτονιάς πριν από 40 χρόνια ήξερε πολύ περισσότερα από πολλούς αποφοίτους λυκείου σήμερα.".

Όσον αφορά δε τις διεθνείς διακρίσεις, στις σημερινές συνθήκες μειωμένων γενικών εκπαιδευτικών απαιτήσεων παρέχεται χρονική άνεση σε ταλαντούχους μαθητές όπως ο Κυριάκος Τσουρέκας να προετοιμαστούν για διεθνείς διαγωνισμούς. Με το νέο σύστημα, όμως, όλοι οι μαθητές θα ξεκινούν αγχώδη προετοιμασία όχι για να μάθουν, αλλά για τις… τριετείς Πανελλαδικές το αργότερο στη Γ΄ Γυμνασίου. Συνακόλουθα, δεν θα έχουν διαθέσιμο χρόνο για μαθηματικούς διαγωνισμούς. Έτσι δεν θα μπορεί καν να σχηματιστεί αξιόλογη Εθνική Ομάδα Μαθηματικών.

Όχι Κινέζο δεν θα μπορούμε να περάσουμε. Δεν θα μπορούμε ούτε να συμμετάσχουμε.

Επί 20 περίπου χρόνια πειραματιζόμασταν με παραλλαγές του Εθνικού Απολυτηρίου που εν μέσω ισχυρών αντιδράσεων είχε φέρει ο Αρσένης το 1999. Καταλήξαμε πάλι στο δοκιμασμένο σύστημα των Δεσμών, έχοντας καταργήσει ενδιαμέσως το μάθημα της Έκθεσης (οι 400 λέξεις "έκθεση" στο εντελώς άχρηστο μάθημα "Νέα Ελληνικά" δεν είναι έκθεση) και έχοντας στερήσει συνεπώς από τους μαθητές μας για όλη τους τη ζωή την κρισιμότατη δεξιότητα να μπορούν να γράψουν ένα δικό τους ολοκληρωμένο κείμενο.

Οι τωρινοί ζήλεψαν φαίνεται τη "δόξα" του Αρσένη. Για να μην φανούν όμως πολλά εννέα μαθήματα, αποφάσισαν να τα μοιράσουν σε τρεις χρονιές. Και θα είμαστε "Ευρώπη" και δεν θα είμαστε. Βασικά δεν είμαστε, ήδη αφ’ ης στιγμής η αφετηρία μας είναι σκέτος πιθηκισμός. "Εθνικό Απολυτήριο" δεν θα είναι, προτεραιότητα στο Λύκειο δεν θα δίδει, ούτε τις Πανελλαδικές καταργεί.

Το άρθρο δεν επαρκεί για να απαριθμήσει τα ελαττώματα του προτεινόμενου συστήματος. 

Η κυβερνητική πρόταση απαξιώνει ολοσχερώς την ελληνική λυκειακή εκπαίδευση. Αξιόλογη εγχώρια λυκειακή εκπαίδευση θα παρέχεται μόνον σε όσους δεν θα ακολουθούν το ελληνικό πρόγραμμα, αλλά το International Baccalaureate (IB).

Να συνδυάζεται άραγε μια τέτοια προοπτική με την παράδοξη κυβερνητική πρεμούρα να ιδρυθούν ξένα ιδιωτικά πανεπιστήμια πριν την αναθεώρηση του άρθρου 16;

Και με την εξίσου παράδοξη πρεμούρα ξένων εκπαιδευτικών οργανισμών να αγοράσουν επτά ως τον Ιούνιο 2025 και ακόμη ένα έκτοτε, οκτώ μεγάλα ιδιωτικά σχολεία; 

Οργανισμών που σίγουρα όχι τυχαία έβαλαν όλοι μαζί ταυτόχρονα την Ελλάδα στο ραντάρ τους.

Τελικά η ενασχόληση των πολιτικών με τις Πανελλαδικές είναι ένα είδος τεστ: Όποιος πολιτικός ασχολείται πρωτίστως με αυτές, αποδεικνύει πως δεν γνωρίζει τα προβλήματα της παιδείας, δεν ενδιαφέρεται να τα γνωρίσει, ούτε να τα επιλύσει.

* Δ.Ν., Δικηγόρος