Λειψυδρία: Πρόσχημα οικονομικού γιγαντισμού;

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Σήμερα αντιγράφω Γιώργο Κράλογλου. Άλλωστε, είναι ο πρώτος διδάξας αξιοποίησης των καλύτερων σχολίων του Forum του Capital. Συνεπώς, ελπίζουμε να επιτρέψει την αντιγραφή.

Γράφει λοιπόν ο εκλεκτός αρθρογράφος στο άρθρο της 31-7-2025 για τη λειψυδρία: "Και να θέλει να κλείσει [το θέμα] η σημερινή κυβέρνηση θα της σταθεί αδύνατον αφενός γιατί δεν έχει έτοιμη λύση [!] και αφετέρου γιατί είμαστε πλέον στο στόχαστρο της Κομισιόν […]. Συνεπώς […] η λειψυδρία και ειδικά η διανομή (από εδώ και πέρα) των πόρων της Ε.Ε. (από λεφτά των φορολογουμένων της Ένωσης) δεν θα καταλήγει στα ταμεία μας.".

Πρώτη μείζων διαπίστωση του κ. Κράλογλου, ότι η κυβέρνηση δεν έχει καν έτοιμη τη λύση, που ο πρωθυπουργός εξήγγειλε. Το πρωί της 23ης Ιουλίου κηρύχθηκε "συναγερμός για τη λειψυδρία". Μετά δημοσιοποιήθηκαν "πέντε άξονες" κυβερνητικού σχεδιασμού για τη λειψυδρία. Σχεδόν αμέσως βέβαια, η κυβέρνηση διέψευσε τον πρώτο από τους πέντε ("Το νερό είναι και θα παραμείνει δημόσιο αγαθό, όπως προβλέπει το Σύνταγμα και η νομολογία του ΣτΕ"), διαρρέοντας ότι θα ακολουθηθεί "μοντέλο ΔΕΗ". Στη ΔΕΗ όμως ο μετοχικός έλεγχος του Δημοσίου έπεσε κάτω από το 50%+1 και βρίσκεται σήμερα εκτός δημοσίου τομέα. Θα κάνει το ίδιο και στο νερό, ενώ απαγορεύεται συνταγματικά;

Πώς λοιπόν εξαγγέλθηκε άξονας δράσης, που διαψεύστηκε αμέσως μετά; Εξαγγέλθηκε ως πρόσχημα για να μην τηρηθεί. Είπε ότι "κρατά" τάχα το νερό υπό δημόσιο έλεγχο, για να πράξει το αντίθετο, ενώ δεν δύναται. Να γιατί η κυβέρνηση δεν έχει έτοιμη λύση.

Κατά το ρεπορτάζ, η κυβέρνηση επιδιώκει "ολιστικό τρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος απέναντι στον κατακερματισμό, μεταξύ διαφορετικών φορέων, που υπάρχει σήμερα". Θέτει έτσι ως τρίτο άξονα την "κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων, μικρών και μεγάλων".

Με τις κυβερνητικές ανακοινώσεις και διαρροές, νομίζει κανείς ότι η θεσμική υποδομή για τη διαχείριση του νερού είναι σήμερα ανύπαρκτη και ότι χωρίς τις αλλαγές που σχεδιάζει η κυβέρνηση και, κυρίως, την "κεντρική διαχείριση", τάχα θα διψάσουμε.

Πέραν του ότι ούτε η τρόικα δεν άγγιξε τους εντελώς αναγκαίους ΤΟΕΒ, η κυβέρνηση παραδέχεται ότι από το 2019 έχουν γίνει πάνω από 270 έργα διαχείρισης υδάτων και βρίσκονται σε εξέλιξη περισσότερα από 1.200 έργα. Για να χρειάζεται κεντρική διαχείριση, πρέπει να την απαιτεί η φύση των έργων. Να αδυνατούν να γίνουν με τις υπάρχουσες αποκεντρωμένες δομές.

Η κυβέρνηση διαρρέει ως στόχο, να μπει "τάξη στο χάος[…] με τους περίπου 700 ενεργούς φορείς που διαχειρίζονται το νερό ανά τη χώρα", που "δεν διαλειτουργούν μεταξύ τους". Οι αοριστολογίες όμως δεν είναι επιχειρήματα. Επιχείρημα θα ήταν, να αναφερθεί έστω ένα αναγκαίο έργο που δεν μπορεί να εκτελεστεί με τις υφιστάμενες δομές.

Τέτοιο έργο στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. 

Οι ανάγκες έργων στην άρδευση, όπου οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) ξοδεύουν το 80-90% του διαθέσιμου νερού, είναι συγκεκριμένες: Αντικατάσταση πεπαλαιωμένων αντλιών και πεπαλαιωμένων σωλήνων, αντικατάσταση καναλιών με κλειστού τύπου σωλήνες και εγκατάσταση συστημάτων απομακρυσμένης διαχείρισης (τηλεδιοίκησης), ώστε να ελέγχονται οι διαρροές εν τη γενέσει τους. Τα μεν ανοικτά κανάλια προξενούν εξ ορισμού τεράστια σπατάλη, διότι πολύ νερό καταλήγει στη θάλασσα. Στους δε κλειστούς σωλήνες, διαρροές εξωτερικεύονται μετά τουλάχιστον δύο ημέρες, κατά τις οποίες το νερό χάνεται: Ο έγκαιρος εντοπισμός προς άμεση επιδιόρθωση των διαρροών απαιτεί τηλεδιοίκηση.

Μικρότερου μεγέθους είναι τα προβλήματα στις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης (ΔΕΥΑ), όχι μόνον διότι αυτές διαχειρίζονται λιγότερο νερό, αλλά και διότι η αποκλειστική χρήση σωλήνων στην ύδρευση καθιστά άμεσα τα οφέλη της τηλεδιοίκησης στον εντοπισμό διαρροών.

Μπορούν ΤΟΕΒ και ΔΕΥΑ να ανταπεξέλθουν μόνοι τους στις ανάγκες αυτές; Ασφαλώς. Πολλές ΔΕΥΑ έχουν ήδη αναθέσει έργα τηλεδιοίκησης. Κάποιες τα έχουν κιόλας ολοκληρώσει. Κεντρικός σχεδιασμός δεν χρειάστηκε. Όμως: Οι περισσότερες ΔΕΥΑ που ανέθεσαν τέτοια έργα, το έπραξαν στην τετραετία 2019-2023.

Αλλά και πολλοί ΤΟΕΒ ήταν έτοιμοι, αρχές του 2023, να αναθέσουν αντικατάσταση παλαιών αντλιών και εγκατάσταση τηλεδιοίκησης. Περιμέναν απλώς (όπως και πολλές ΔΕΥΑ) να "ανοίξει" το ΕΣΠΑ για τα συγκεκριμένα έργα.

Το ΕΣΠΑ όμως για αυτά τα έργα δεν "άνοιξε" ποτέ!

Γιατί; Διότι η κυβέρνηση, σχεδιάζοντας μετά τις βουλευτικές εκλογές 2023 κεντρική διαχείριση των υδάτινων πόρων, πάγωσε τα έργα αντιμετώπισης της λειψυδρίας. Και ενώ το πρόβλημα μεγεθύνεται απειλητικά, η κυβέρνηση το επικαλείται σήμερα όχι για να το λύσει, αλλά για να υπαγάγει το νερό σε κεντρική διαχείριση με "μοντέλο ΔΕΗ", τάχα, χωρίς να γνωρίζει ακόμη τι θα κάνει. Τούτο, ενώ η διαχείριση των έργων κατά της λειψυδρίας είχε επιτυχώς ξεκινήσει (τουλάχιστον στον τομέα της ύδρευσης) από το 2019.

Ούτε που ενδιαφέρεται λοιπόν πραγματικά η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Αντιθέτως. Ενδιαφέρεται μόνον να τη χρησιμοποιήσει ως επικοινωνιακό πρόσχημα για υπαγωγή και αυτού του τομέα της οικονομίας στο αγαπημένο της μοντέλο οικονομικού γιγαντισμού. Αν η κυβέρνηση ενδιαφερόταν ειλικρινώς για τη λειψυδρία, δεν θα είχε αφήσει να χαθούν δύο (ίσως και δυόμισι) χρόνια χωρίς ενεργοποίηση του ΕΣΠΑ.

Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι βρίσκει η κυβέρνηση τη λύση που δεν έχει, το στήσιμο και η λειτουργία ενός καινούργιου οργανισμού με τις επιδιωκόμενες γιγαντιαίες δομές θα διαρκέσει κάποια χρόνια. Πότε θα ολοκληρωθούν οι αναγκαίες γραφειοκρατικές δομές, πότε θα εκπονηθούν σε κεντρικό επίπεδο μελέτες, πότε θα ανατεθούν τα έργα.

Να πώς κινδυνεύουμε να χάσουμε και τα πολύτιμα, για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, ευρωπαϊκά χρήματα. Δικαιώνεται έτσι και η δεύτερη επισήμανση του κ. Κράλογλου.

Ο δε γιγαντισμός σε έργα που κάθε ΔΕΥΑ και κάθε ΤΟΕΒ μπορούν να αναθέτουν ο καθένας σε διαφορετικές μικρομεσαίες εταιρίες, θα στερήσει δουλειές από τοπικούς μηχανικούς και τοπικούς μικρούς εργολάβους, καθώς και από τοπικά συνεργεία εργαζομένων, που θα εύρισκαν καλοπληρωμένη και τεχνολογικά εξελιγμένη εργασία, δια της οποίας θα αποκτούσαν δεξιότητες και για άλλα παρόμοια, τεχνολογικώς απαιτητικά έργα.

Με ένα σμπάρο λοιπόν, η κυβέρνηση "σκοτώνει" πολλά τρυγόνια. Αδιαφορεί εδώ και δύο-δυόμισι χρόνια για τη λειψυδρία. Τη νοιάζει μόνο το "μοντέλο ΔΕΗ", ώστε να μεθοδευτούν προσλήψεις εκτός ΑΣΕΠ, ίσως και αργομισθίες εκτός ενιαίου μισθολογίου. Και προωθεί τον οικονομικό γιγαντισμό, εξαφανίζοντας αξιόλογες δουλειές από το πεδίο ενασχόλησης των μηχανικών και των τεχνικών εταιριών της περιφέρειας.

Αυξάνει έτσι δυνητικά κι άλλο την ερήμωση και την εγκατάλειψη της περιφέρειας, αποστερώντας την μελλοντικά από καταρτισμένους επιστήμονες και εξειδικευμένο εργατοϋπαλληλικό προσωπικό.

Θέλει τεράστια αποθέματα αδιαφορίας, κυνικότητας και θράσους, για να επιλέγεται από την κυβέρνηση τέτοια διαχείριση του μείζονος θέματος της λειψυδρίας. Αν τους νοιάζει πράγματι η λειψυδρία, ας "ανοίξουν" το ΕΣΠΑ για τους ΤΟΕΒ και τις ΔΕΥΑ και τα έργα θα ενεργοποιηθούν την άλλη στιγμή.

*Δ.Ν., Δικηγόρος