Πετάμε Ενέργεια, Διψάμε για Νερό

Του Νικόλα Τακά*

Στη χώρα του ήλιου, της θάλασσας και του τουρισμού, παρατηρείται το παράδοξο φαινόμενο: μέσα στους πιο τουριστικούς και ενεργειακά παραγωγικούς μήνες, το νερό να κόβεται και η ενέργεια να… απορρίπτεται. Κυριολεκτικά.

Οι περικοπές στην παραγωγή από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) έλαβαν φέτος πρωτοφανείς διαστάσεις: πάνω από 975 GWh "πράσινης” ενέργειας απορρίφθηκαν μόνο στο πρώτο πεντάμηνο του 2025, επειδή το δίκτυο δεν μπορούσε να τις απορροφήσει. Αυτή η φθηνή και καθαρή ενέργεια δεν αξιοποιήθηκε, προκαλώντας ζητήματα βιωσιμότητας για τους παραγωγούς και, ακόμα χειρότερα, χάνοντας πολύτιμες αναπτυξιακές ευκαιρίες.

Την ίδια στιγμή, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας η λειψυδρία γίνεται καθημερινότητα. Από τη Χαλκιδική και τη Νότια Εύβοια μέχρι τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες, οι πολίτες έρχονται αντιμέτωποι με πολύωρες διακοπές στην υδροδότηση, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η αντίθεση είναι κραυγαλέα: παράγουμε ενέργεια που πετιέται – ενώ διψάμε.

Αφαλάτωση: Η προφανής λύση

Για την παραγωγή ενός κυβικού μέτρου πόσιμου νερού μέσω αφαλάτωσης απαιτούνται περίπου 3 κιλοβατώρες – λιγότερες, δηλαδή, από όσες απαιτεί η πλήρης φόρτιση ενός ηλεκτρικού οχήματος.

Τις ώρες 09:00–15:00, η ενέργεια αυτή παράγεται σε αφθονία από φωτοβολταϊκά και αιολικά και η τιμή της είναι σχεδόν μηδενική. Επειδή το σύστημα δεν μπορεί να τη διαχειριστεί, οι διαχειριστές δικτύου αναγκάζονται να την "κόψουν”. Όμως αυτή η πλεονάζουσα ενέργεια θα μπορούσε – και θα έπρεπε – να μετατρέπεται σε νερό.

Διεθνή παραδείγματα: Η τεχνογνωσία υπάρχει

Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε κάτι νέο. Το Ισραήλ έχει ήδη αρδεύσει την έρημο με συνδυασμό ηλιακής ενέργειας και αφαλάτωσης. Η Αλμερία στην Ισπανία έχει μεταμορφώσει μια ημι-ερημική περιοχή σε πρότυπο θερμοκηπιακής γεωργίας, στηριζόμενη σε φωτοβολταϊκά και αφαλάτωση. Στη Ras Al-Khair της Σαουδικής Αραβίας, λειτουργεί μια από τις μεγαλύτερες μονάδες αφαλάτωσης παγκοσμίως, με δυναμικότητα 1.025.000 κυβικά μέτρα ημερησίως, ηλεκτροδοτούμενη από ΑΠΕ.

Ακόμη πιο κοντά μας, η Κύπρος εφαρμόζει εδώ και χρόνια ένα ολοκληρωμένο σύστημα αφαλάτωσης και υδατικής διαχείρισης, αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια και περιορίζοντας την εξάρτηση από τα φυσικά αποθέματα. Στηρίζεται σε πέντε βασικές μονάδες αφαλάτωσης που λειτουργούν όλο το χρόνο, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ύδρευση των μεγάλων αστικών κέντρων και στον αγροτικό τομέα, ενώ προχωρά και σε έργα αποθήκευσης και επαναχρησιμοποίησης νερού. Η σύνδεση της ενεργειακής επάρκειας με τη διαχείριση υδάτινων πόρων αποτελεί βασικό στοιχείο του στρατηγικού της σχεδιασμού.

Και στην Ελλάδα; Μια χώρα με από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές στην Ευρώπη, δυσκολευόμαστε να φέρουμε νερό λίγα χιλιόμετρα από τη θάλασσα.

Μια ρεαλιστική πρόταση – χωρίς βαρύ δημοσιονομικό κόστος

Το κράτος θα μπορούσε να προχωρήσει σε ένα τετράπτυχο πρακτικών παρεμβάσεων:

• Εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης σε περιοχές με λειψυδρία, ηλεκτροδοτούμενες αποκλειστικά από περικοπτόμενη ενέργεια ΑΠΕ.

• Εισαγωγή κυμαινόμενου τιμολογίου, με μηδενική ή πολύ χαμηλή τιμή στις ώρες των περικοπών, σε συνδυασμό με Αποθήκευση Ενέργειας, ειδικά για Δήμους και ΔΕΥΑ. Με αυτό το μέτρο η ωφέλεια μεταφέρεται άμεσα στους δημότες μέσω μείωσης των δημοτικών τελών, καθώς πλέον το κόστος της ενέργειας "τρώει" άνω του 40% των προϋπολογισμών των Δήμων.

• Επιδότηση της ενέργειας αντί χρημάτων: Δωρεάν ρεύμα για τους αγρότες αποθηκεύοντας σε μπαταρίες την ενέργεια τις ώρες με μηδενικό κόστος για να χρησιμοποιηθεί αργότερα μέσα στη μέρα για άρδευση των καλλιεργειών.

• Δημιουργία εθνικού δικτύου μικρής κλίμακας αγωγών, για τη μεταφορά του παραγόμενου νερού από παράκτιες μονάδες σε αγροτικές περιοχές.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Ελλάδα καλλιεργεί μόλις το 8% της εδαφικής της έκτασης. Μια αύξηση στο 10%, 12% ή 16% θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στην αγροτική οικονομία και την επισιτιστική αυτάρκεια της χώρας.

Το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό – είναι πολιτικό

Η τεχνολογία υπάρχει. Η ενέργεια υπάρχει. Το νερό επίσης – βρίσκεται δίπλα μας, στη θάλασσα. Αυτό που λείπει είναι πολιτική βούληση και σχεδιασμός.

Η νέα στρατηγική για τους υδάτινους πόρους που παρουσίασε πρόσφατα η κυβέρνηση περιλαμβάνει:

• 25 έργα ύδρευσης και αφαλάτωσης σε 19 δήμους, με χρηματοδότηση 18 εκατ. ευρώ

• Το ευρύτερο πρόγραμμα "Ύδωρ 2.0", ύψους 4 δισ. ευρώ, με ΣΔΙΤ και ΚΑΠ, που περιλαμβάνει:

• Εκσυγχρονισμό φραγμάτων και δικτύων άρδευσης

• Ψηφιακά συστήματα ελέγχου και "έξυπνη" διαχείριση

• Έργα μεγάλης και μικρής κλίμακας για εγγειοβελτιώσεις

Οπωσδήποτε πρόκειται για ένα θετικό βήμα, αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική, που θα συνδέει την ενεργειακή υπερπροσφορά με την υδατική ανάγκη, δημιουργώντας έναν κυκλικό, βιώσιμο παραγωγικό κύκλο.

Νερό και ενέργεια είναι δημόσια αγαθά. Αξίζουν ολιστική και συντονισμένη διαχείριση, όχι αποσπασματικά μέτρα.

Η πρόκληση είναι μπροστά μας – το ερώτημα είναι αν θα το τολμήσουμε

Στην Ελλάδα του 2025, είναι αδιανόητο να συνεχίσουμε να πετάμε ενέργεια και ταυτόχρονα να διψάμε.

Η λύση είναι μπροστά μας. Το ζήτημα δεν είναι αν μπορούμε – είναι αν θα το αποφασίσουμε.

*THERMI GROUP