Ποιοι… βολεύονται με το ψηφιακό κράτος

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Σκηνή πρώτη: 1998. Ο "εκσυγχρονισμός" εξαγγέλλει το κτηματολόγιο, υποσχόμενος μελλοντική ψηφιακή μεταβίβαση ακινήτων "με το πάτημα ενός πλήκτρου" και, αρκετά πιο χαμηλόφωνα, "κατάργηση των δικηγόρων" από τη διαδικασία μεταβίβασης ακινήτων.

Την ίδια όμως στιγμή, οι Δικηγορικοί Σύλλογοι πανηγύριζαν τη μελλοντική αύξηση της δικηγορικής ύλης λόγω κτηματολογίου!

Μόνοι διαμαρτύρονταν οι συμβολαιογράφοι. Άραγε ξεβόλευε αυτούς το κτηματολόγιο;

27 χρόνια αργότερα, το κτηματολόγιο έχει φτιαχτεί. Δίκιο είχαν οι εμπνευστές του κτηματολογίου ή οι Δικηγορικοί Σύλλογοι; Ας δώσουμε τον λόγο σε όντως έντιμο συνάδελφό μου: "Έχω χρεώσει έως 10.000 ευρώ για 6 παράγραφος 4. Ήταν πάρα πολλή δουλειά. Ο πελάτης είπε κι ευχαριστώ, που σε έξι μήνες του ξέμπλεξα το ακίνητο χωρίς δικαστήρια". Λεπτομέρεια: Χωρίς το κτηματολόγιο, το πρόβλημα που λύθηκε σε… τιμή ευκαιρίας, δεν θα υπήρχε καν.

Ολόκληρη κατηγορία δικηγόρων ασχολείται σήμερα αποκλειστικά με το κτηματολόγιο. Νέος δικαιικός κλάδος, το "κτηματολογικό δίκαιο", ασχολείται με… τα λάθη του κτηματολογίου. Τα πινάκια της "εκουσίας" είναι φορτωμένα κτηματολόγιο.

Η φαντασίωση της μεταβίβασης "με το πάτημα ενός πλήκτρου" γέννησε εντέλει μη χρήσιμη για τον πολίτη και άρα παρασιτική δικηγορική ύλη. Δίκιο είχαν τελικά οι Δικηγορικοί Σύλλογοι που πανηγύριζαν.

Οι συμβολαιογράφοι που διαμαρτύρονταν; Κι εκείνοι είχαν δίκιο. Όχι επειδή ξεβολεύτηκαν. Αλλά επειδή η ίδια μεταβίβαση ακινήτου, που προηγουμένως απαιτούσε μία-μιάμιση ημέρα, στην καλύτερη χρειάζεται πια πολλές εβδομάδες. Συνήθως μήνες. Χρόνια ολόκληρα στη χειρότερη.

Τούτο, χωρίς κανέναν εμφανή λόγο. Χωρίς να έχει συμβεί σε καμία άλλη χώρα του πλανήτη που εισήγαγε ψηφιακές κτηματολογικές διαδικασίες.

Σκηνή δεύτερη: Μάιος 2024 στο νέο, διευρυμένο τμήμα "Εσόδων" Δ.Ο.Υ. της Θεσσαλονίκης με τον πελάτη μου. Για φορολογική δήλωση που κατ’ εξαίρεση δεν υποβάλλεται ψηφιακά, προσήλθαμε αυτοπροσώπως. Έπρεπε όμως να βεβαιωθεί το… γνήσιο της υπογραφής στη δήλωση από τα "Έσοδα". Στη νέα τους αίθουσα, 25 περίπου υπάλληλοι ήταν ένα χαρούμενο, πολύβουο μελίσσι. Συζητούσαν μεταξύ τους, χαριεντιζόντουσαν, γενικά περνούσαν υπέροχα.

Βρήκαμε γρήγορα τον υπάλληλο για το γνήσιο υπογραφής. Χωρίς να το καταλάβουμε, σε ένα λεπτό η οχλοβοή είχε σταματήσει και οι υπάλληλοι είχαν… αφοσιωθεί στη δουλειά τους. Καταλυτική, φαίνεται, η παρουσία του πολίτη για το εργασιακό τους ήθος.

Σε μια δουλειά που δεν υπάρχει αφεντικό, δουλεύεις μόνον αν θέλεις. Οι προϊστάμενοι είναι κι αυτοί "συνάδελφοι", οπότε δεν ζορίζουν κανέναν. Χωρίς τον πολίτη που, έστω φωνασκώντας, ανάγκαζε τον δημόσιο υπάλληλο να δουλέψει, η καλή λειτουργία της δημόσιας διοίκησης επαφίεται στο προσωπικό φιλότιμο κάθε υπαλλήλου.

Πώς είναι η εργασιακή διάθεση των ίδιων υπαλλήλων σήμερα, που τα "Έσοδα" συγχωνεύθηκαν στα ΚΕΒΕΙΣ Αθηνών και Θεσσαλονίκης; Δεν γνωρίζουμε. Η πρόσβαση του πολίτη σχεδόν καταργήθηκε. Υποβάλλεις αίτημα στα "Αιτήματά μου" στο "Taxis". Το αίτημα ανατίθεται σε υπάλληλο συνήθως την επομένη. Σου απαντάει τη μεθεπομένη, στην καλύτερη περίπτωση. Εκτός του ότι δημιουργήθηκε συμπληρωματική διαδικασία (κάποιος να αναθέσει το ηλεκτρονικό αίτημα), η ταχύτητα και πληρότητα της διεκπεραίωσης ανάγεται στην πράξη αποκλειστικώς στο φιλότιμο του υπαλλήλου.

Σκηνή τρίτη: Οκτώβριος 2024. Ο καινούργιος ασκούμενος δικηγόρος του γραφείου μας προσπαθεί να κάνει έναρξη στη Δ.Ο.Υ. για να πληρώνεται νομότυπα. Υποβάλλει αίτημα στα "Αιτήματά μου". Μετά από πέντε-έξι "αιτήματα", διευκρινίσεις, συνεννοήσεις μαζί μου, με τη λογίστριά μας και με τον λογιστή του, σε μερικές εβδομάδες είχε την "πολυπόθητη" έναρξη.

Δεν ήξερε πόσο πιο εύκολα ήταν παλιότερα και δεν αντιλαμβάνεται πλήρως τη δική μας αγανάκτηση. "Παλιότερα πήγαινες στο γκισέ", του εξηγούμε. "Αν έλειπε κάτι στα δικαιολογητικά σου, άντε να ερχόσουν ακόμη μία φορά με τα σωστά δικαιολογητικά, όπως στα είχε εξηγήσει ο υπάλληλος".

Ο ψηφιακός τοίχος μεταξύ πολίτη και υπαλλήλου έχει ακόμη δύο μεγάλα μειονεκτήματα. Το πρώτο: Χωρίς φυσική επικοινωνία με τον πολίτη, ο υπάλληλος δεν μπορεί πια να τον καθοδηγήσει. Δεν δίδονται οι αναγκαίες άμεσες αμοιβαίες εξηγήσεις μεταξύ πολίτη και υπαλλήλου. Αν το "Αίτημα" δεν μπορεί να ικανοποιηθεί, πρέπει να απορριφθεί και να υποβληθεί νέο. Κανένας δεν εξηγεί τι ακριβώς χρειάζεται.

Δεύτερο μειονέκτημα: Η δήθεν "ψηφιοποίηση" της διαδικασίας είναι μόνον ψηφιοποίηση του αιτήματος. Στην άλλη πλευρά του ψηφιακού τοίχου, εκεί που γίνεται η δουλειά, δεν βρίσκεται υπολογιστής που θα (έπρεπε να) κάνει αυτόματα ό,τι ζήτησες, αλλά άνθρωπος. Ένας δημόσιος υπάλληλος, που θα κάνει τη δουλειά. Η ψηφιοποίηση του αιτήματος σερβιρίστηκε ως δήθεν ψηφιοποίηση της διαδικασίας, ενώ ο άνθρωπος δημόσιος υπάλληλος ζει και βασιλεύει. Όχι μόνον δεν έχει ψηφιοποιηθεί η διαδικασία, αλλά η βασική χρησιμότητα του δημοσίου υπαλλήλου, η εκ μέρους του καθοδήγηση και η ανταλλαγή διευκρινίσεων με τον πολίτη, έχει de facto απαγορευτεί.

Σκηνή 4η. 17 Ιουλίου 2025. Το ψηφιακό κράτος ενημερώνει (με e-mail) τους υπερήλικες ανασφάλιστους Βορειοηπειρώτες που δικαιούνται σχετικό επίδομα, ότι απαιτείται ψηφιακή υποβολή επικαιροποιημένων δικαιολογητικών από την Αλβανία (με αλβανικό Apostille και επίσημη μετάφραση) για να συνεχιστεί η καταβολή του επιδόματος. Προθεσμία: Η λήξη της προθεσμίας των φορολογικών δηλώσεων, 21 Ιουλίου 2025, τέσσερις ημέρες μόνον μετά!

Στη διστακτική ερώτηση προς τον λογιστή, που πνίγεται από την (άνευ ουδενός ορατού λόγου) αμείλικτη προθεσμία των φορολογικών δηλώσεων, αν μπορεί να το κάνει, αυτός απαντά: "Ναι, μετά βέβαια από τις φορολογικές δηλώσεις. Θα κοστίσει 20 ευρώ". Με το επίδομα στα 270 ευρώ περίπου, ο υπερήλικας ανασφάλιστος Βορειοηπειρώτης πρέπει να πληρώσει άνω των δύο ημερών επίδομα για να συνεχίσει να το λαμβάνει. Πριν την ψηφιοποίηση, πήγαινε ο ίδιος στον υπάλληλο και υπέβαλε μόνος του τα χαρτιά του, με την καθοδήγηση του υπαλλήλου. Τώρα πρέπει να το κάνει κάποιος άλλος, διότι αυτός δεν ξέρει πώς γίνεται.

Ποιος βολεύεται λοιπόν με τέτοια ψηφιοποίηση; 

Σίγουρα οι δικηγόροι και οι λογιστές, που βρήκαμε νέα, σταθερή, πλην όμως παρασιτική πηγή εσόδων. 

Ακόμη πιο σίγουρα, οι δημόσιοι υπάλληλοι, που γλίτωσαν τον πολίτη πάνω από το κεφάλι τους να απαιτεί για να γίνει η δουλειά του. Και δουλεύουν τώρα πια όποτε, όπως και αν αποφασίσουν οι ίδιοι.

Ποιος ξεβολεύεται από τέτοια ψηφιοποίηση; Οι πολίτες! Που ενώ είχαν τη βαριεστημένη, αλλά συνήθως υπομονετική καθοδήγηση του δημοσίου υπαλλήλου για τις υποθέσεις τους, τώρα πρέπει να πληρώσουν λογιστή στην καλύτερη, δικηγόρο στη χειρότερη, για να γίνει μέσω ψηφιακών πλατφορμών πολύ πιο δύσκολα και βασανιστικά, αυτό που πριν έκαναν μόνοι τους.

Η ψηφιοποίηση είναι χρήσιμη όταν καθιστά ευχερέστερες προϋφιστάμενες διαδικασίες, όπως την εξουσιοδότηση, την υπεύθυνη δήλωση, το γνήσιο υπογραφής. Όχι όταν αφαιρείται από την υπηρεσία του πολίτη η τεχνογνωσία του υπαλλήλου, η διάδραση και αμεσότητα ή, ακόμη χειρότερα, όταν προστίθενται νέες διαδικαστικές βαθμίδες.

Η επικοινωνιακή χρησιμότητα της ψηφιοποίησης για τους κυβερνώντες εξαντλήθηκε προ πολλού. Καιρός να ξαναγίνει αυτοσκοπός η εξυπηρέτηση του πολίτη και η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

* Δ.Ν., Δικηγόρος