Οικονομικός Αναλφαβητισμός: Η Αόρατη Μορφή Αποκλεισμού

Του Γεωργίου Ράτσικα

Πολλές φορές, όταν μιλάμε για κοινωνικό αποκλεισμό, αναφερόμαστε σε μειονεκτούσες ομάδες, στην ανεργία, στην πρόσβαση στην υγεία ή στην εκπαίδευση. Υπάρχει όμως μια μορφή αποκλεισμού πιο ύπουλη και σιωπηλή, που επηρεάζει καθημερινά τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων: ο οικονομικός αναλφαβητισμός.

Οικονομικά αναλφάβητο είναι το άτομο που:
•Δεν κατανοεί τη διαφορά ανάμεσα σε χρέος και επένδυση.
•Δυσκολεύεται να φτιάξει έναν απλό προϋπολογισμό.
•Δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί το εισόδημά του ή να σχεδιάσει ένα πλάνο αποταμίευσης.
•Δεν νιώθει σιγουριά για τις οικονομικές του αποφάσεις και συχνά φοβάται να ζητήσει βοήθεια.

Αυτό το "χάσμα γνώσης" δεν έχει σχέση με νοημοσύνη ή ικανότητες, αλλά με ευκαιρίες. Πολλές κοινωνικές ομάδες, ακόμα κι άτομα με πανεπιστημιακή μόρφωση, δεν είχαν ποτέ πρόσβαση σε ουσιαστική οικονομική εκπαίδευση.

Οι συνέπειες του οικονομικού αναλφαβητισμού δεν είναι πάντα εμφανείς, αλλά η επίδρασή τους είναι σοβαρή και μακροχρόνια, όπως:
•Δανεισμός που εγκλωβίζει το άτομο σε έναν φαύλο κύκλο χρεών.
•Υπερκατανάλωση που ανατρέπει τον προϋπολογισμό.
•Αδυναμία αξιοποίησης οικονομικών ευκαιριών.
•Εξάρτηση από τρίτους για κρίσιμες οικονομικές αποφάσεις.
•Διαρκές αίσθημα ανασφάλειας κι άγχους, που οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις δυσμενείς συνέπειες;
•Να ενσωματώσουμε την οικονομική εκπαίδευση σε σχολεία, δομές ενηλίκων και τοπικές κοινότητες.
•Να δημιουργήσουμε προσιτά εκπαιδευτικά προγράμματα για ανθρώπους κάθε ηλικίας.
•Να συνδέσουμε την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (Corporate Social Responsibility) με τη χρηματοοικονομική ενδυνάμωση.
•Να μιλάμε ανοιχτά για αυτά τα θέματα, χωρίς ντροπή ή ενοχές.

Η χρηματοοικονομική παιδεία δεν είναι πολυτέλεια αλλά δικαίωμα αφού είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζεται η οικονομική μας ανεξαρτησία. Ουσιαστικά είναι το θεμέλιο που επιτρέπει σε κάθε άτομο να πει "όχι" στην εκμετάλλευση, να αναγνωρίσει ευκαιρίες και να σχεδιάσει το μέλλον του με αξιοπρέπεια.

Αν θέλουμε να χτίσουμε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, οφείλουμε να κάνουμε τον οικονομικό αλφαβητισμό προσβάσιμο σε όλους αφού η οικονομική αυτογνωσία είναι το πρώτο βήμα προς την προσωπική και κοινωνική ελευθερία!

Ακολουθεί πίνακας με φορείς κι εκδηλώσεις που ασχολούνται με τον οικονομικό αλφαβητισμό, με περιγραφή του έργου τους και σχετικό σύνδεσμο:

*O κ. Γεώργιος Ράτσικας είναι οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής