Ώρα για ριζική αλλαγή στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος

Του Θανάση Κολλιόπουλου*

Τα πιο πρόσφατα ευρήματα του Ευρωβαρόμετρου δεν αφήνουν κανένα περιθώριο εφησυχασμού: το 97% των πολιτών πιστεύει ότι η διαφθορά είναι διαδεδομένη στην Ελλάδα. Σύμφωνα, δε, με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς του 2024, η χώρα μας κατατάσσεται στην 59η θέση μεταξύ 180 χωρών —στα ίδια επίπεδα με χώρες όπως η Ιορδανία και η Ναμίμπια.

Πίσω από τα ψυχρά ποσοστά κρύβεται η βαθύτερη αιτία του προβλήματος: η συστηματική καταστρατήγηση κάθε έννοιας διαφάνειας στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Το 2024, το 76,7% των δημόσιων συμβάσεων υπογράφηκαν με απευθείας ανάθεση, χωρίς ανοικτούς διαγωνισμούς, με συνολική αξία που ξεπερνά τα 2,5 δισ. ευρώ —ποσό που το 2023 ήταν ακόμη μεγαλύτερο. Συνολικά, την περίοδο 2020–2024, πάνω από 11,6 δισ. ευρώ δημοσίου χρήματος δόθηκαν με απευθείας ανάθεση. Αν συνυπολογίσουμε και τις υπόλοιπες μορφές αναθέσεων, χωρίς διαγωνισμό, το συνολικό ποσό ξεπερνά τα 20 δισ. ευρώ!

Το πρόβλημα είναι βαθιά πολιτικό. Με νομοθετικές παρεμβάσεις, η κυβέρνηση αύξησε τα όρια για τις απευθείας αναθέσεις — από 20.000 σε 30.000 ευρώ για προμήθειες και υπηρεσίες, και από 30.000 σε 60.000 ευρώ για έργα. Το αποτέλεσμα; Ενισχύθηκε περαιτέρω η πρακτική του "τεμαχισμού" έργων και η ανάθεση σε "ημετέρους". Το Ελεγκτικό Συνέδριο καταγράφει επανειλημμένα ότι οι διαδικασίες αυτές γίνονται χωρίς κριτήρια, χωρίς διαφάνεια, χωρίς εκπτώσεις.

Πρόκειται για μια άτυπη παραοικονομία με κρατική σφραγίδα. Ένα δίκτυο πελατειακών εξυπηρετήσεων, εις βάρος των πιο αδύναμων και των λαϊκών στρωμάτων, προς όφελος ενός σκληρού πελατειακού πυρήνα συμφερόντων. Μια οικονομία "κάτω από το τραπέζι", καθοδηγούμενη από έναν συντηρητικό μηχανισμό εξουσίας που αντιλαμβάνεται το κράτος σαν λάφυρο.

Αυτό το απόστημα για να σπάσει, απαιτείται πολιτική βούληση και γενναίες πρωτοβουλίες. Τον δρόμο αυτό δείχνει η τροπολογία-τομή του ΠΑΣΟΚ που κατατέθηκε πρόσφατα στη Βουλή:

• Πλαφόν 5% επί του συνόλου των πιστώσεων κάθε αναθέτουσας αρχής για απευθείας αναθέσεις.
• Κατάργηση των εξαιρέσεων που παρακάμπτουν το πλαφόν.
• Επιστροφή στο όριο των 20.000 ευρώ για απευθείας αναθέσεις.

Δυστυχώς, η κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση, προβάλλοντας ως δικαιολογία τον "φόβο της γραφειοκρατίας". Στην πραγματικότητα, αυτό που υπερασπίζεται είναι τα "τριαντάρικα" στα "δικά της παιδιά".

Σήμερα όμως, η διαφάνεια δεν είναι πολυτέλεια, είναι όρος επιβίωσης για την Ελλάδα. Σε μια εποχή μεγάλων μετασχηματισμών -ενεργειακή μετάβαση, ψηφιακή σύγκλιση, αναβάθμιση υποδομών, κοινωνική συνοχή- η αποτελεσματική διαχείριση του δημόσιου χρήματος είναι απαραίτητη. Κάθε ευρώ μετράει. Με τα 20 δισ. ευρώ που δόθηκαν μέσω μη ανταγωνιστικών διαδικασιών σε απευθείας αναθέσεις την περίοδο 2020–2024, αν είχαν προκηρυχθεί ανοικτοί διαγωνισμοί, επιτυγχάνοντας εκπτώσεις της τάξης του 20–30%, θα είχαν εξοικονομηθεί 4 έως 6 δισ. ευρώ —ποσό που ισοδυναμεί αθροιστικά με ένα νέο ΒΟΑΚ και τα ετήσια έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ.

Η ανάγκη για διαφάνεια και λογοδοσία είναι σήμερα πιο επιτακτική από ποτέ. Όχι μόνο για λόγους ηθικής τάξης, αλλά γιατί χωρίς αυτές τις αρχές δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη πρόοδος. Πώς θα ενισχύσουμε τις δημόσιες υποδομές, θα στηρίξουμε τη δημόσια υγεία και παιδεία, αν συνεχίσουμε να αφήνουμε τα χρήματα του ελληνικού λαού έρμαιο του πελατειακού συστήματος;

Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Η Ελλάδα δεν αντέχει άλλη σπατάλη. Δεν αντέχει άλλη αδικία. Δεν αντέχει άλλη διαφθορά.

Ήρθε η ώρα για ριζική αλλαγή στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος.

*Αναπληρωτής γραμματέας του τομέα Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ