Ο Ανδρέας θα ήταν περήφανος

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Μέσα στην ένταση της πολιτικής καθημερινότητας, τείνουμε να παραγνωρίζουμε την παιδαγωγική επίδραση της συμπεριφοράς των ηγετών πάνω στον λαό.

Τυπική τέτοια περίπτωση ήταν στη β΄ τετραετία του ΠΑΣΟΚ το περίφημο "είπαμε να κάνεις ένα δωράκι στον εαυτό σου, αλλά όχι και 500 εκατομμύρια", που είχε απευθύνει στον τότε διοικητή της ΔΕΗ ο Ανδρέας Παπανδρέου. Επρόκειτο για τυπική έκφανση (κατά Ευ. Κοροβίνη) "εκδημοκρατισμού και μαζικοποίησης της φαυλοκρατίας" από το ΠΑΣΟΚ. Φαυλοκρατίας που, επί παλαιάς δεξιάς, ήταν προνόμιο για λίγους και εκλεκτούς. Προφανής η παιδαγωγική επίδραση της ρήσης του Ανδρέα: Δικαιούσαι, λαέ, να κάνεις ένα "δωράκι στον εαυτό σου" από το χρήμα που διαχειρίζεσαι.

Όριο εκμαυλισμού της κοινωνικής ηθικής στάθηκε τότε το σκάνδαλο Κοσκωτά. Τις δολοφονίες ισχυρών εκδοτών της δεξιάς στην α΄ τετραετία Ανδρέα ακολούθησε η επέλαση Κοσκωτά στη β’ τετραετία, με τις εξαγορές δεξιών (αποκλειστικά) εφημερίδων και αλλαγή της γραμμής τους. Η απόκτηση της δημοφιλέστερης ποδοσφαιρικής ομάδας, παράλληλα με φρενήρη ανάπτυξη της, ιδιοκτησίας Κοσκωτά, Τράπεζας Κρήτης υπό την προστασία τής τότε κυβέρνησης, αναδείκνυαν την πρόθεση της τελευταίας να αλώσει αυτό που αργότερα ο Τσίπρας θα ονόμαζε "αρμούς της εξουσίας".

Η ΝΔ εκπροσωπούσε τότε ακόμη το προπασοκικό δημόσιο ήθος της παλαιάς δεξιάς. Η ένταση του σκανδάλου Κοσκωτά ήταν τέτοια, που η παλαιοδεξιά ‘φαυλοκρατία για λίγους’ λησμονήθηκε. Με τον Ανδρέα να έχει προσπαθήσει να τους παρακάμψει, οι κεντροαριστεροί εκδότες στήριξαν ΝΔ. Τότε, βλέπετε, ο οβολός των αναγνωστών προσέδιδε ανεξαρτησία στις εφημερίδες, με κυκλοφορίες που ξεπερνούσαν τα 100.000 φύλλα την ημέρα.

Έτσι παραπέμφθηκε ο Ανδρέας, με συνεργασία ΝΔ και ενιαίου Συνασπισμού κατά το επονομασθέν "βρώμικο ‘89". Γιατί "βρώμικο"; Δεν είχε πράξει ο Ανδρέας όσα του προσάπτονταν; Θεσμικά ισχύει μεν το 7-6 των αθωωτικών δικαστικών ψήφων, αν και η ιστορία θα είχε γραφεί διαφορετικά, αν δεν είχε πεθάνει στο ακροατήριο ο συγκατηγορούμενος υπαρχηγός του Ανδρέα, Μένιος Κουτσόγιωργας, όπως κι αν δεν είχε μεταβληθεί ενδιαμέσως το πολιτικό κλίμα υπέρ του ΠΑΣΟΚ – η επ’ ακροατηρίω "αμνησία" σημαντικών μαρτύρων κατηγορίας, ήταν χαρακτηριστική.

Δεν αρκούσε όμως αυτό για να αποκληθεί το 1989 "βρώμικο". Χρειάστηκε επίσης, η θητεία Κωνσταντίνου Μητσοτάκη να σημαδευτεί από έντονη οσμή διαφθοράς. Το αίτημα κάθαρσης, με το οποίο είχε ανέλθει στην εξουσία, εκφυλίστηκε. Η παραπομπή του στο Ειδικό Δικαστήριο για την ιδιωτικοποίηση της ΑΓΕΤ Ηρακλής προς τη βαρέως εμπλεκόμενη στην ιταλική διαφθορά Calcestruzzi, στη διαπραγμάτευση με την οποία ενεπλάκη προσωπικά ο ίδιος, φαινόταν να είναι η κορυφή μόνον του παγόβουνου.

Η παραπομπή όμως ανακλήθηκε από τον Ανδρέα, τον καιρό που αυτός ολοκλήρωνε την κατασκευή της βίλας της Εκάλης ("κωλόσπιτου", κατά Ευ. Γιαννόπουλο), χωρίς να την καλύπτει το πόθεν έσχες του, οπότε και αναγκάστηκε να προσφύγει σε… δάνεια μεγαλοστελεχών του ΠΑΣΟΚ, που δεν μάθαμε ποτέ εάν αποπληρώθηκαν.

Ήλθε η περίοδος Σημίτη. Νεοφανείς όροι ("λαμόγιο" και "διαπλοκή") αναπτύχθηκαν, με ατελείωτες φημολογίες σκανδάλων. Ήταν ο Σημίτης που είπε το περίφημο "όποιος έχει στοιχεία να τα πάει στον Εισαγγελέα", με τρόπο που αισθανόσουν ότι συμπλήρωνε νοερά: "Και σιγά μην βγάλει ποτέ άκρη".

Επί Καραμανλή δεν υπήρξαν μεν νέες πρόοδοι της διαφθοράς. Το ψευδο-σκάνδαλο Βατοπαιδίου αποδείχθηκε ανύπαρκτο και δικαστικώς. Ωστόσο, η συνέχιση της νομής του κρατικού χρήματος από τα ίδια πρόσωπα και η ανεπαρκής διερεύνηση του υπερ-σκανδάλου του Χρηματιστηρίου σημάδεψαν ανεπανόρθωτα την αποτυχία αλλαγής πορείας.

Κάποια ανάταξη στην ηθική του δημόσιου βίου έφεραν τα Μνημόνια, όταν εξυγιάνθηκε μερικώς η λειτουργία του κράτους. Και τότε όμως, ιδιοτελείς επιδιώξεις που προηγουμένως απαιτούσαν διαφθορά και θα ήταν σκάνδαλα, ονοματίστηκαν "μνημονιακές υποχρεώσεις" και ικανοποιήθηκαν ως τέτοιες.

Προσπερνούμε τον Τσίπρα: Κυβέρνησε μόνον λίγους μήνες εκτός Μνημονίων. Συνεπώς δεν θα μάθουμε, μήπως ήθελε αλλά απλώς δεν πρόλαβε να φτιάξει δικές του δομές διαφθοράς.

Και φθάνουμε στο σήμερα. Ο πρώτος νόμος της κυβέρνησης Μητσοτάκη (4622/2019) για το πρωθυπουργοκεντρικό επιτελικό κράτος ("Μαξίμου") ανήγαγε τη διαφθορά σε άλλο επίπεδο, όπως έδειξε η ενημέρωση του κυβερνητικού εκπροσώπου για το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ στις 3-7-2025:

"Ο έλεγχος των ΑΦΜ του 2023 είναι ένας έλεγχος, ο οποίος εστάλη στη δικαιοσύνη το 2024. 730 ΑΦΜ από αυτά τα 9.500 που μπλόκαρε ο Σημανδράκος με τη σύμφωνη γνώμη του Μαξίμου.". Από τα 9.309 μπλοκαρισμένα ΑΦΜ λοιπόν, μόνον 730 μόνον κατέληξαν στη Δικαιοσύνη. Τα υπόλοιπα 8.579 (το 92,16%) τι απέγιναν; Εξ αντιδιαστολής, όπως και από τις λοιπές δημοσίως διαθέσιμες πληροφορίες, προκύπτει ότι πληρώθηκαν, σε χρόνο μάλιστα που δεν προλάβαινε να γίνει κανένας έλεγχος.

Είναι αδύνατον να μην αντιλαμβανόταν ο ευφυής και πολύπειρος κυβερνητικός μηχανισμός ότι η έμμεση παραδοχή Μαρινάκη περί πληρωμής της μεγάλης πλειονότητας των μπλοκαρισμένων ΑΦΜ χωρίς έλεγχο με έγκριση του Μαξίμου, εμπλέκει το Μαξίμου στην επιχειρησιακή πτυχή του σκανδάλου.

Η παραδοχή όμως στοχεύει αλλού: Σε πολιτική, ηθική και κοινωνική νομιμοποίηση της εμπλοκής του πρωθυπουργικού γραφείου στο σκάνδαλο. Με κορυφαία τη "μαζί τα φάγαμε" προσέγγιση έναντι των λοιπών κομμάτων και διεκδικητών της εξουσίας, επιδιώκει να νομιμοποιήσει την αντίληψη ότι "δεν έγινε και τίποτε" που το Μαξίμου εμμέσως ενέκρινε τις πληρωμές στα πρώην μπλοκαρισμένα ΑΦΜ. Αφού μάλιστα τάχα "και οι άλλοι τα ίδια έκαναν" (παραγνωρίζοντας ότι μόνον επί Κοσκωτά είχαμε φθάσει σε πρωθυπουργικό επίπεδο), γιατί να μην συνεχίσει να μας κυβερνά ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Η αντίληψη αυτή ξεπερνά κατά πολύ τα "Είπαμε να κάνεις ένα δωράκι στον εαυτό σου" και "Όποιος έχει στοιχεία να πάει στον εισαγγελέα". Πλέον η ανώτατη πολιτική εξουσία διεκδικεί ατιμωρησία για την κατ’ επιλογή της τήρηση ή μη τήρηση της νομιμότητας. Το πολίτευμα τρέπεται σε ενός ανδρός αρχή. Το πρωθυπουργικό γραφείο αποφασίζει εάν θα τηρείται ή όχι ο νόμος κατά την απόλυτη διακριτική του ευχέρεια.

Επί Κοσκωτά και Ανδρέα Παπανδρέου ισχυρό τμήμα της οργανωμένης κοινωνίας αντιδρούσε στην προσωπική εμπλοκή τού εν ενεργεία πρωθυπουργού σε οικονομικό σκάνδαλο. Σήμερα φθάσαμε πια στο σημείο, η διαχρονική διαφθορά να είναι τόσο έντονη, που μια κυβέρνηση να λέει εμμέσως με χαρακτηριστική πολιτική άνεση στην εν τοις πράγμασι άφωνη πολιτικώς οργανωμένη κοινωνία: "Ναι, εγκρίναμε τις παράνομες πληρωμές. Αλλά στείλαμε και λίγους στον εισαγγελέα. Να μας πείτε μπράβο".

Και ενώ η πλειονότητα των πολιτών εξεγείρεται, όσοι υποστηρίζουν την κυβέρνηση, αποδέχονται τις κυβερνητικές εξηγήσεις, καθιστάμενοι έτσι οι αποδέκτες της σημερινής κυβερνητικής ηθικο-πολιτικής παιδαγωγικής, με τον ίδιο τρόπο που είχαν επηρεαστεί οι υποστηρικτές του Ανδρέα το 1988-89.

Ποια η διέξοδος από μια τέτοια έως χθες αδιανόητη ολοκλήρωση των φαυλοκρατικών δομών του ελλαδικού κράτους; Μακάρι να γνωρίζαμε. Όμως αν η δημόσια παραδοχή της κεντρικής κυβερνητικής εμπλοκής ως μορφή νομιμοποίησης της εμπλοκής αυτής, είναι ο πάτος του βαρελιού, υπάρχει ελπίδα, το άγνωστο αυτό αύριο να αποδειχθεί καλύτερο.

*Δ.Ν., Δικηγόρος