Η κατάρα της δεύτερης τετραετίας

Του Ανδρέα Μήλιου

Αν έπεφτε κανείς σε κώμα την περίοδο της δεύτερης κυβερνητικής θητείας του Κ. Σημίτη και ξυπνούσε σήμερα θα νόμιζε πως δεν πέρασε ούτε μια μέρα. Τα διακυβερνητικά χαρακτηριστικά εκείνης της περιόδου, όπως η απώλεια κυβερνητικού προσανατολισμού, η πολιτική αδράνεια, η διαχειριστική ανεπάρκεια και αλαζονεία του πολιτικού προσωπικού, ο κομματικός πελατειασμός, τα κυβερνητικά σκάνδαλα και ένας πρωθυπουργός, παντελώς ανυποψίαστος για την ποιότητα των στελεχών που τον περιβάλλουν, να κοπιάζει μάταια να πείσει ότι έχει καλές προθέσεις και ότι διαθέτει λειτουργικό σύστημα στιγματοθέτησης και ορθής πορείας, κυριαρχούν όπως τότε και σήμερα στο θολό και γκρίζο πολιτικό σκηνικό. 

 Όταν ο λαός έδωσε στον κ. Κ. Μητσοτάκη την ψήφο του για μια δεύτερη θητεία, προσδοκούσε συνέχιση της κατά γενική ομολογία επιτυχημένης πρώτης θητείας με μεγαλύτερη ορμή, ταχύτητα, διαφάνεια, αξιοκρατία  και εμπειρογνωμοσύνη. Προσδοκούσε πως το αίσθημα της σιγουριάς και της υπεροχής του κ. Κ. Μητσοτάκη, με τον οποίο τον όπλισε η ψήφος του λαού, καθώς απέναντί του είχε μια ακίνδυνη και διαμελισμένη αντιπολίτευση, θα του έδινε τη δυνατότητα και την ορμή να υλοποιήσει μια διακυβέρνηση με υψηλού βαθμού ποιοτικά χαρακτηριστικά, που θα οδηγούσαν  το μέλλον της χώρας στη σωστή τροχιά. Προσδοκούσαν ότι θα έκανε πραγματικότητα την προεκλογική του υπόσχεση για ολιγομελές κυβερνητικό σχήμα που θα συγκροτούνταν από λίγα άξια και έντιμα στελέχη, τα οποία θα μπορούσαν να συνεργάζονται μεταξύ τους και, το κυριότερο, που θα μπορούσε να τα ελέγχει και να τα καθοδηγεί. Αντί αυτού, ο κ. Κ. Μητσοτάκης συγκρότησε ένα ογκώδες κυβερνητικό σχήμα 62 υπουργών, ένα συνονθύλευμα  από σημιτικούς, λαϊκούς δεξιούς και μητσοτακικούς, πιστεύοντας πως έτσι διασφαλίζει την αποδοχή του και την κυβερνητική συνοχή και συνέχεια. Όμως, η χαρακτηρολογική ποιότητα, το έργο και η απόδοση 62 υπουργών, υφυπουργών και  εκατό Γενικών και Ειδικών  Γραμματέων  δεν μπορεί να ελεγχθεί από κανέναν  Πρωθυπουργό! Εκτός κι αν οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και οι ¨Άγγλοι των εξήντα πέντε, ογδόντα τεσσάρων και εξήντα οκτώ εκατομμυρίων κατοίκων αντίστοιχα, με τα δέκα πέντε υπουργεία οι δυο πρώτοι και 30 οι δεύτεροι που διαθέτουν, έχουν πλήρη άγνοια διακυβέρνησης. Αλλά και ευρωπαϊκές χώρες του μεγέθους της χώρας μας έχουν μικρό αριθμό υπουργείων και συγκεκριμένα η Αυστρία 14, η Σουηδία 12, η Πορτογαλία 17 και η Ελβετία 7. Οι συγκροτήσεις  κυβερνητικών σχημάτων με κριτήρια λαϊκίστικα, πελατειακά, παρεϊστικα και γεωγραφικής καταγωγής και όχι με κριτήρια γνώσης, εμπειρίας, ποιοτικών δεξιοτήτων και καθαρού ηθικού φορτίου είναι έργα παρελθόντων εποχών που σήμερα δεν παράγουν ουσιαστικά και δίκαια αποτελέσματα.

Επιπλέον, ο πολιτικός επαγγελματισμός, που είναι αποτέλεσμα της μη ύπαρξης εκλόγιμου ορίου θητειών, παράγει μόνο αναξιοκρατία, αδιαφάνεια, αλαζονεία, παρεοκρατία και διαφθορά. Η μη θέσπιση εκλόγιμου ορίου θητειών στα δημόσια αξιώματα είναι η κυριότερη δομική παθογένεια και το βασικότερο καρκίνωμα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Παραμορφώνει τον χαρακτήρα της πολιτικής και το αξίωμα του βουλευτή μετατρέπεται από λειτούργημα κοινωνικής προσφοράς σε επάγγελμα καριέρας. ¨Όπως γράφω στο βιβλίο μου "Αθηναϊκή και σύγχρονη δημοκρατία. Διδάγματα από την αθηναϊκή", το εγώ του βουλευτή υποκαθιστά το εμείς και το προσωπικό συμφέρον του το κοινό καλό. "Το πάθος της επανεκλογής ως αυτοσκοπός καθιστά τους βουλευτές δεκτικά και εύπλαστα θύματα των οικονομικών συμφερόντων που διαπλέκονται με την πολιτική και, με πολιορκητικό κριό τις αδιαφανείς χρηματοδοτήσεις διαφθείρουν το ψυχικό και ηθικό έρμα τους, διαρρηγνύοντας το πλέγμα των ηθικών αξιών και ηθικών κριτηρίων τους. Το πάθος της επανεκλογής αρδεύει τον πελατειασμό, την ευνοιοκρατία και τον φαβοριτισμό, διεμβολίζει την κοινωνική συνοχή  και θρυμματίζει τον αξιακό πυρήνα της δημοκρατίας που συντίθεται από τις αρχές της ισότητας, της ισονομίας, της αξιοκρατίας και της αλληλεγγύης." (Μήλιος, 2023)

Το ίδιο γλαφυρά επικρίνει το ζήτημα ο καθηγητής Δ. Τσάτσος (2006) στο βιβλίο του "Η μεγάλη παρακμή": "Η επανεκλογή των βουλευτών μετατρέπεται σε προσωπικό πάθος. Παραμορφώνει τους θεσμούς και το πολίτευμα, γιατί αφήνει τις παρορμήσεις και τα ιδιωτικά κίνητρα να καθορίζουν τις διαδικασίες και τις λειτουργίες της κοινωνικής και της πολιτειακής ζωής." 

Αυτή την ώρα δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια τι εμπεριέχουν τα απόνερα του ΟΠΕΚΕΠΕ και κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Αν το  σημερινό κυβερνητικό καθεστώς επιβιώσει και καταφέρει να εξαντλήσει τη θητεία του, θα πρέπει να υπάρξουν σοβαρές δομικές αλλαγές που θα πρέπει να πλήξουν πρόσωπα και υπουργεία. Η πρώτη δομική αλλαγή είναι ο σχηματισμός ενός ολιγομελούς κυβερνητικού σχήματος που θα ανταποκρίνεται στα βορειοευρωπαϊκά δεδομένα και θα απαρτίζεται από άξια και ηθικά στελέχη, όχι απαραίτητα πολιτικά. ¨Ένα δεύτερο "πρέπει" είναι η απόσυρση των φαινομενικά πρωτοκλασάτων υπουργών και στελεχών από τα μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθώς με τις αλαζονικές εμφανίσεις, τις κραυγές και τις τοποθετήσεις τους προκαλούν το δημόσιο αίσθημα. Κανείς δεν είναι αναντικατάστατος! Ευτυχώς διαθέτουμε άξια στελέχη σε ολόκληρο τον κόσμο. Για μια θητεία μπορεί να εκλεγεί ο καθένας. Ίσως και για δύο. Όμως, η δεύτερη εμπεριέχει σοβαρές προκλήσεις και, για το λόγο αυτό, είναι αυτή που είτε αποστρατεύει τους διαχειριστές, είτε γεννά ηγέτες. Το ζήσαμε, δυστυχώς, λίγες φορές στο παρελθόν. Η ιστορία θα έπρεπε να μας διδάσκει, αλλά εμείς την αγνοούμε επιδεικτικά. 

Σημείωση: Το άρθρο γράφτηκε πριν ανακοινωθεί εσπευσμένα το Σάββατο η αντικατάσταση των παραιτηθέντων κυβερνητικών μελών. Με αυτή την εσπευσμένη ανακύκλωση προσώπων ο πρωθυπουργός δείχνει να μην θέλει ή να μην μπορεί να αντιμετωπίσει δομικά το πρόβλημα του ευτελούς πελατειασμού που καταδυναστεύει το νεοελληνικό  κράτος από την ίδρυσή του. Φαίνεται να ρίχνει λευκή πετσέτα και να θέλει να πορευτεί διαχειριστικά για όσο πάει. Χωρίς στρατηγική και όραμα. Το υποτιθέμενο όραμα, που υποστήριζε ότι είχε για τη χώρα, εξανεμίστηκε μέσα στον πρώιμο καύσωνα του Ιουνίου. Το κρίμα για τη χώρα είναι μεγάλο, γιατί στον παρόντα χρόνο δεν υπάρχει ούτε διαφαίνεται κυβερνητική εναλλακτική. Ας ελπίσουμε να επιβεβαιωθεί σύντομα η ρήση  "η ιστορία δεν αγαπά τα κενά". Η ελπίδα αυτή είναι πολύ αισιόδοξη, αλλά και η προσδοκία είναι απέραντα ασύνορη. Ευτυχώς, η ζωή είναι τόσο απρόβλεπτη που ακυρώνει τη διορατικότητα κάθε στρατηγικού αναλυτή και μάλιστα συχνά την ειρωνεύεται.

*Ο Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, συγγραφέας