Εξελίξεις και προοπτικές της ελληνικής οικονομίας

Του Νίκου Ζόνζηλου

Τις περασμένες δέκα μέρες είχαμε μια πλούσια σοδιά από στατιστικά στοιχεία και εκθέσεις διεθνών οργανισμών που αφορούν τις εξελίξεις και προοπτικές της ελληνικής οικονομίας: Τριμηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασμοί, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, "Ευρωπαϊκό Εξάμηνο", προβλέψεις ΟΟΣΑ και Ευρωπαϊκής Επιτροπής (E.E).  

Με βάση τη διαθέσιμη πληροφόρηση που αναφέρθηκε μπορεί να γίνει μια αξιολόγηση των εξελίξεων και προοπτικών της ελληνικής οικονομίας χωρίς βέβαια να παραγνωρίζεται η τρέχουσα μεγάλη αβεβαιότητα που περιβάλλει κάθε εκτίμηση και πρόβλεψη. Σύμφωνα με τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς το πρώτο τρίμηνο του 2025 η ελληνική οικονομία σημείωσε ρυθμό ανόδου 2,2% μεταβολή που σαφώς υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το αποτέλεσμα αυτό προβάλλεται ιδιαίτερα από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ωστόσο, η κατά 2,2% άνοδος του ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στη μεταβολή των αποθεμάτων και των στατιστικών διαφορών που συμβάλλουν κατά 1,6% στην άνοδο, στην εγχώρια ζήτηση που η συμβολή της είναι 0,9%, ενώ ο εξωτερικός τομέας επιδρά αρνητικά αφαιρώντας 0,3 της εκατοστιαίας μονάδας (2,2=0,9+1,6-0,3). Σε γενικές γραμμές το πρώτο τρίμηνο του 2025 αντιγράφει την εικόνα της οικονομίας του 2024 όπου και πάλι ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ υπερέβαινε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο με μια έντονη συμβολή της μεταβολής των αποθεμάτων, χλιαρή εγχώρια ζήτηση και τον εξωτερικό τομέα αρνητικό.

Όμως υπάρχουν και διαφορές. Το πρώτο τρίμηνο του 2025 οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου υποχώρησαν κατά 3,2%, ανησυχητικό αποτέλεσμα που είχαμε αρκετό καιρό να δούμε, που μάλιστα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητικό αν σκεφτεί κανείς ότι τα διάφορα επενδυτικά προγράμματα (ανθεκτικότητας κλπ.) βρίσκονται σε πλήρη εφαρμογή. Φαίνεται ότι λιμνάζουν πόροι σε υπηρεσίες του δημοσίου και δεν μπορούν να προωθηθούν επενδυτικά σχέδια, ενώ άλλα προγράμματα επαναπροσανατολίζονται σε άλλες δραστηριότητες προκειμένου να μην χαθούν πόροι. Η αναποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης μαζί με τους λόγους που αναφέρονται στο "Ευρωπαϊκό Εξάμηνο" δημιουργούν ένα δυστοπικό περιβάλλον για την προώθηση επενδύσεων. Βέβαια, οι διεθνείς οργανισμοί ΟΟΣΑ και Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και το ελληνικό μεσοπρόθεσμο, εμφανίζονται ιδιαίτερα αισιόδοξοι και προβλέπουν σημαντική αύξηση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου το 2025 και το 2026.

Ωστόσο, η αποτυχία των οργανισμών στην πρόβλεψη των επενδύσεων των δυο τελευταίων ετών δημιουργεί κάποιες επιφυλάξεις για την αξιοπιστία των προβλέψεών τους. Επιπλέον, η παρατηρούμενη επενδυτική καχεξία επηρεάζει και τη  δυνητική παραγωγική ικανότητα της οικονομίας με αποτέλεσμα ο ρυθμός ανόδου της οικονομίας να υπερβαίνει αισθητά το αντίστοιχο δυνητικό ρυθμό ανόδου, και η Ελλάδα να είναι από τις λίγες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προβλέπεται να έχουν θετικό παραγωγικό κενό (η διαφορά μεταξύ των ρυθμών ανόδου του ΑΕΠ και του δυνητικού ΑΕΠ) το 2025 και το 2026 μετά από ένα επίσης θετικό παραγωγικό κενό το 2024. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ελληνικό παραγωγικό κενό εκτιμάται από την Ε.Ε. ως το μεγαλύτερο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.

Το θετικό παραγωγικό κενό είναι μεταξύ των βασικών αιτίων της επιταχυνόμενης ανόδου των τιμών στην Ελλάδα η οποία μάλιστα υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με επιπτώσεις και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας. Με την παρατηρούμενη στασιμότητα των παραγωγικών επενδύσεων η προσφορά δεν ενισχύεται με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση και τελικά έχουμε άνοδο των τιμών. Επιπλέον, υπάρχουν και επιπτώσεις στο εξωτερικό ισοζύγιο με αδυναμία υποκατάστασης εισαγωγών.    

Στρέφομαι τώρα στην αγορά εργασίας όπου έχουμε μια σημαντική πτώση της ανεργίας, κυρίως τον Μάρτιο, γεγονός ασφαλώς θετικό και καλοδεχούμενο. Ωστόσο, από την τριμηνιαία έρευνα εργατικού δυναμικού διαπιστώνεται η συνεχής μείωση του πληθυσμού ενώ το εργατικό δυναμικό είναι σε στασιμότητα. Η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, παράγοντας που αναμένεται να επιδράσει θετικά στην ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, ελάχιστα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, από 45,0% το 2015 πήγε στο 45,3% το 2024, παρά τα κάποια μέτρα που έχουν ληφθεί. Η αδυναμία του εργατικού δυναμικού είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο διότι άμεσα συνδέεται με τη μεσοπρόθεσμη αναπτυξιακή πορεία της χώρας, το μεταναστευτικό και σε τελευταία ανάλυση την κοινωνική συνοχή. Θα ήτανε χρήσιμο για τη χώρα αν το πολιτικό σύστημα εστίαζε τη συζήτηση σε αυτό το μείζον θέμα.  

Με βάση όσα αναφέρθηκαν και λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους βραχυχρόνιους δείκτες καθώς και τα αποτελέσματα ερευνών συγκυρίας, η ελληνική οικονομία ακολουθεί μια ήπια αναπτυξιακή πορεία. Η πορεία αυτή αν και ικανοποιητική συγκρινόμενη με τις επιδόσεις των άλλων χωρών της Ε.Ε. απέχει από το να μας οδηγήσει σε σύγκλιση στους ευρωπαϊκούς μέσους όρους του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε εύλογο χρονικό ορίζοντα. Επιπλέον, οι διαθέσιμοι πόροι των ευρωπαϊκών προγραμμάτων φαίνεται ότι δεν αξιοποιούνται αποτελεσματικά ενώ στατιστικές ασάφειες (προσωρινές εκτιμήσεις των αποθεμάτων-επενδύσεων κλπ.) δεν δίνουν μια καθαρή εικόνα του που ακριβώς βρισκόμαστε. 

Οι πολύ καλές δημοσιονομικές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας δεν μπορούν να μην αναδειχθούν, τα υψηλά πλεονάσματα που υπερβαίνουν τους στόχους και η συνεχής πτώση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων είναι μια πολύ θετική εξέλιξη, που όμως δεν είναι αρκετή για μια ισχυρή μεσοπρόθεσμη αναπτυξιακή πορεία.

*Ο Νίκος Ζόνζηλος είναι πρώην στέλεχος της Διεύθυνσης Οικ. Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος και επιστημονικός συνεργάτης του ΙΟΒΕ