Ελλάδα - Τουρκία - Ευρώπη

Του Άγγελου Ζαχαρόπουλου*

Η Τουρκία ακολούθησε κατά πόδας την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή της πορεία. Διακατέχονταν από το φόβο μήπως η Ελλάδα αποκτήσει σχετικά συγκριτικό πλεονέκτημα. Έτσι, όταν η Ελλάδα υπέβαλε αίτηση για συμφωνία σύνδεσης το 1958, δηλαδή τον ίδιο χρόνο που ιδρύθηκε η ΕΟΚ, η Τουρκία την ακολούθησε δύο μήνες αργότερα. Η Κομισιόν και ειδικότερα η Γενική Διεύθυνση Εξωτερικών Σχέσεων, με επιμονή, προσπάθησε να διατηρήσει την ισορροπία που είχε δημιουργηθεί με τις συμφωνίες σύνδεσης των δύο χωρών. Όταν λοιπόν η Ελλάδα, μετά την πτώση της δικτατορίας, υπέβαλε αίτηση ένταξης, η Κομισιόν ανησύχησε επειδή η Τουρκία δεν μπορούσε να κάνει το ίδιο λόγω δικτατορίας Εβρέν. Για να μην διαταραχτεί η ισορροπία, η Κομισιόν, στην έκθεσή της επί των επιπτώσεων λόγω της ελληνικής ένταξης, ζήτησε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα υπέρ της Τουρκίας.

Άστραψε και βρόντηξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν έλαβε γνώση των ανωτέρω και με δραστικές παρεμβάσεις στους Πρωθυπουργούς των κρατών μελών, τους έπεισε να μη λάβουν υπόψη τις προτάσεις της Κομισιόν περί Τουρκίας.

Στην δεκαετία του 1980, έπεσε η δικτατορία Εβρέν και η Τουρκία, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ελλάδας, υπέβαλε αίτηση ένταξης το 1987. Στην επιτροπή που συγκρότησε η Κομισιόν για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων της Τουρκικής ένταξης, έλαβε μέρος και ο γράφων με ευθύνη τη σύνταξη του ιδιαίτερα σημαντικού κεφαλαίου Γεωργία. Η Ελλάδα, τότε, δεν είχε αρχίσει να εκφράζεται ενθουσιωδώς υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας. Αντιθέτως, ο αρμόδιος Υπουργός Θεόδωρος Πάγκαλος είχε μπλοκάρει το 4ο χρηματοδοτικό πρωτόκολλο, που εδικαιούτο η Τουρκία ως συνδεδεμένη χώρα, καθώς και την τελωνειακή ένωση.

Ανοίγω εδώ μία παρένθεση, όσον αφορά την τελωνειακή ένωση ΕΟΚ – Τουρκίας, για να σημειώσω ότι εκείνη προχώρησε ραγδαίως και ολοκληρώθηκε μετά την αλλαγή τής ελληνικής πολιτικής όσον αφορά την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας επί Κυβερνήσεως Σημίτη. Η τελωνειακή ένωση συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό στην ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας που της επέτρεψε να αναπτύξει μία ισχυρή αμυντική βιομηχανία. Να σημειωθεί επίσης ότι, από το 2005 που η Τουρκία ανακηρύχθηκε υποψήφιο μέλος της ΕΕ, παρά το γεγονός ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις καρκινοβατούν, η Τουρκία δέχτηκε και δέχεται τεράστια ποσά δωρεάν βοήθειας εις βάρος του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Κλείνω την παρένθεση και επανέρχομαι στο αντιτουρκικό κλίμα εκ μέρους της Ελλάδας που επικρατούσε όταν η Τουρκία υπέβαλε αίτηση ένταξης το 1987. Μέσα σ’αυτό το κλίμα είχαν εκφρασθεί υπόνοιες στους κύκλους της Γενικής Διεύθυνσης Εξωτερικών Υποθέσεων ότι ένας Έλληνας μπορεί να μην είναι αμερόληπτος κατά τη σύνταξη ενός τόσο σημαντικού κεφαλαίου, όπως η Γεωργία. Με σκοπό λοιπόν να αποφύγω μια τέτοια κριτική, η έκθεσή μου θεμελιώθηκε σχεδόν αποκλειστικά πάνω σε μελέτες και εκθέσεις Τούρκων Καθηγητών και Εμπειρογνωμόνων σε Διεθνείς Οργανισμούς, που είχαν συνταχθεί σε ανύποπτο χρόνο. Τοιουτοτρόπως, είχε αποφευχθεί κάθε υποψία περί μεροληψίας. Για να συμπληρώσω τις γνώσεις μου πάνω στην τουρκική γεωργία και οικονομία, πραγματοποίησα μία πολυήμερη περιοδεία σε διάφορες περιοχές της χώρας, επί κεφαλής ομάδας στελεχών της Κομισιόν, κυρίως γεωπόνων και οικονομολόγων. Από τις ανωτέρω μελέτες προέκυψαν δύο, ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία:

Πρώτον, η τουρκική ένταξη θα προκαλούσε μία εξαιρετικά σημαντική επιβάρυνση του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Δεύτερον, ένας σοβαρός κίνδυνος ανταγωνισμού των μεσογειακών γεωργικών προϊόντων της Νοτίου Γαλλίας, της Νοτίου Ιταλίας, της Ισπανίας και της Ελλάδας.

Το δεύτερο προέκυψε από την επίσκεψη του υπό κατασκευήν γιγαντιαίου φράγματος Κεμάλ Ατατούρκ επί του ποταμού Ευφράτη που θα εξασφάλιζε την άρδευση εκατομμυρίων στρεμμάτων ξηρικών εκτάσεων προσφερόμενων για εντατική εκμετάλλευση με δυνατότητα ανάπτυξης μεσογειακών καλλιεργειών, σε συνδυασμό με το εξαιρετικά χαμηλό κόστος εργασίας. Τα στοιχεία αυτά αποτέλεσαν αποφασιστικά κριτήρια για την αρνητική έκθεση της Κομισιόν και για την εν συνεχεία αρνητική απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών. Να σημειωθεί ότι, λίγο πριν την αρνητική απόφαση της Κομισιόν, μου ζητήθηκε από την Γενική Διεύθυνση Εξωτερικών Σχέσεων να αλλάξω ορισμένα σημεία της έκθεσής μου, ώστε να γίνει λιγότερο αρνητική. Αρνήθηκα επειδή όλα τα αναφερόμενα στην έκθεση ήταν απολύτως ακριβή.

Θεωρώ ενδιαφέρον να αναφέρω μίαν εμπειρία μου από την επίσκεψη του γιγαντιαίου φράγματος Κεμάλ Ατατούρκ. Ζήτησα να μου δείξουν τους μηχανισμούς ρύθμισης της στάθμης και της παροχής στις διώρυγες μεταφοράς και διανομής του νερού. ("επαγγελματική παραμόρφωση") λόγω προηγούμενης εμπειρίας στην Ελλάδα). Με συνόδευαν δύο Τούρκοι Μηχανικοί και ένας Γεωπόνος. Κατά την επιστροφή και ενώ συζητούσαμε για το φράγμα και τις διώρυγες, το δε αυτοκίνητο έτρεχε με 60 χμ., πήρε το μάτι μου δεξιά του δρόμου μία συστάδα δέντρων βερικοκιάς με εμφανή συμπτώματα χλώρωσης που, κατά κανόνα, οφείλεται σε τροφοπενία σιδήρου. Δεν έκανα σχόλια, Πιο κάτω όμως, παρατήρησα δεύτερη και τρίτη συστάδα με τα ίδια συμπτώματα. Τότε είπα ξαφνικά ότι τα εδάφη της περιοχής πρέπει να είναι φτωχά σε σίδηρο. Ο Τούρκος Γεωπόνος μου απάντησε έκπληκτος ότι, πράγματι, τα εδάφη εκείνα είναι φτωχά σε σίδηρο αλλά με ρώτησε πώς το γνωρίζω. Του εξήγησα πώς έκανα τη διάγνωση και η συζήτηση έκλεισε. Την επόμενη μέρα ο εν λόγω Τούρκος Γεωπόνος, συζητώντας με έναν Βέλγο Γεωπόνο που ήταν μαζί μου, του είπε ότι είχε εντυπωσιαστεί από τη διάγνωση και τον τόπο που έγινε και προσέθεσε στον κατάπληκτο Βέλγο φίλο μου : "Να γιατί εμείς φοβόμαστε τους Έλληνες”. 

*Επίτιμος Διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής