Στρατιωτικά διδάγματα από Ουκρανία και Ιράν

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Αντιφατική και ποδοσφαιροποιημένη, η προσέγγιση της ελληνικής κοινωνίας στους πολέμους άλλων χωρών καθόλου δεν βοηθά τη βαθύτερη κατανόησή τους: Οι ίδιοι που εξοργίζονται με τη ρωσική εισβολή σε ανεξάρτητο κράτος, ενθουσιάζονται με την επίθεση στο επίσης ανεξάρτητο Ιράν. Στην απέναντι όχθη, οι ίδιοι άνθρωποι που απειλούνται από την Τουρκία, παθιάζονται υπέρ του Ιράν, συμμάχου τής Τουρκίας, και εναντίον του αντιπάλου τής Τουρκίας, Ισραήλ. Οι φιλοϊσραηλινοί θυμούνται μόνον την 7η Οκτωβρίου, οι φιλοπαλαιστίνιοι μόνον τους μαζικούς θανάτους αμάχων στη Γάζα. Τίποτε δεν έχει αλλάξει από την εποχή του "δεξιότερα Κουροπάτκιν", το 1905, όταν οι θαμώνες των ελληνικών καφενείων συμβούλευαν τον Ρώσο στρατηγό Κουροπάτκιν να κινηθεί προς τα δεξιά στον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο. 

Είναι κατανοητές οι προσωπικές προτιμήσεις του καθενός, στη χώρα που παραμένει στη νοοτροπία του ‘αγγλικού’, του ‘γαλλικού’ και του ‘ρωσικού’ κόμματος. Είναι θέμα προσωπικής αισθητικής, πολιτικών, ιδεολογικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, ακόμη και προσωπικής ιδιοτέλειας. Όμως πεποιθήσεις τέτοιας προέλευσης και αντίστοιχες, τηρουμένων των αναλογιών, με τα κριτήρια ‘επιλογής’ ποδοσφαιρικής ομάδας, συμπίπτουν με τα συμφέροντα της Ελλάδας και του Ελληνισμού μόνον κατά σύμπτωση.

Στην πράξη βέβαια, για την ελληνική πολιτική τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Στο ουκρανικό η Ελλάδα τάσσεται με τις ΗΠΑ (άρα με την Ουκρανία), ενώ στο ιρανικό η Ελλάδα τάσσεται με τον στρατηγικό της εταίρο, Ισραήλ. Η επικέντρωση όμως της κοινωνίας στις "ποδοσφαιρικού" χαρακτήρα προτιμήσεις της, αποτρέπει την ψύχραιμη ανάλυση των γεγονότων, ιδίως από στρατιωτικής σκοπιάς, που είναι η σημαντικότερη για τις εξελίξεις και εντέλει για την εθνική μας επιβίωση. Η στρατιωτική τεχνολογία και τακτική θα καθορίσουν τον νικητή κάθε επόμενου πολέμου. Η Ελλάδα πρέπει να γνωρίζει πώς πολεμιέται σήμερα ένας αντίπαλος πολύ μεθοδικός και με στρατηγική υπομονή στην εκμετάλλευση της αδυναμίας των άλλων.

Τα στρατιωτικά διδάγματα που εξάγονται από τους δύο πολέμους είναι λοιπόν τα εξής:

Πρώτον: Μετά τα Ίμια προετοιμαζόμασταν κυρίως για θερμό επεισόδιο και όχι για μακροχρόνιο πόλεμο. Αυτό έχει αλλάξει. Η πιθανότητα μακροχρόνιου πολέμου υπάρχει ξεκάθαρα. Απαιτεί προετοιμασία όλης της κοινωνίας, κραταιή εγχώρια βιομηχανία για το στρατιωτικό υλικό του επόμενου πολέμου, ανοικτές εμπορικές διόδους και συμμαχίες για όσα δεν θα παράγονται εδώ.

Δεύτερον: Οι ΗΠΑ ως παγκόσμιος χωροφύλακας, που παρενέβησαν το 1996 μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, δεν λειτουργούν πια έτσι. Οι περιφερειακοί παίκτες κινούνται πολύ πιο ανεξέλεγκτα από ό,τι 20 χρόνια πριν. Οικονομικά, πολιτικά, βιομηχανικά και τεχνολογικά οι ΗΠΑ παραμένουν ο ηγέτης της Δύσης. Όμως στο ουκρανικό μέτωπο τα φθηνά FPV drones των 300 και 500 ευρώ φτιάχνονται όχι με αμερικανικούς, αλλά με πάμφθηνους κινεζικούς κινητήρες. Και από τις δύο πλευρές.

Τρίτον: Λάθη όπως το ολοκληρωτικό "ξέπλυμα" της κατοχικής Τουρκίας μέσω της αγνώστου (για εμάς) σκοπιμότητας "Διακήρυξης των Αθηνών", είναι λάθη που δεν παίρνονται πίσω, δένουν τα χέρια της Ελλάδας όταν πρέπει να ενεργήσει και δίνουν τη δυνατότητα στην Τουρκία να εμφανίζεται ως ειρηνοποιός δύναμη και γενικής αποδοχής διαμεσολαβήτρια μεταξύ π.χ. Ουκρανίας και Ρωσίας και γιατί όχι αύριο μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.

Τέταρτον: Ο σύγχρονος πόλεμος διεξάγεται πια κυρίως στον αέρα, ακόμη και για τον στρατό ξηράς. Η σύγκρουση στην Ουκρανία άλλαξε καταλυτικά τον πόλεμο, λόγω της μεγάλης χρήσης drones. Η χρησιμότητα αρμάτων μάχης και μηχανοκίνητου πεζικού μειώνεται δραματικά, καθώς αποτελούν εύκολο στόχο για τα drones. Ένα φθηνό drone εξουδετερώνει άρμα μάχης κόστους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Αλλαγές έχουν επέλθει και στην τακτική του πολέμου: Όταν σμήνη από FPV (First Person View) drones στοχεύουν οτιδήποτε κινείται σε απόσταση 5 με 10 χιλιόμετρα, η γραμμή επαφής των εμπολέμων έχει αποκτήσει πλάτος 10-15 χιλιόμετρα όπου στην κυριολεξία σκοτώνεται ό,τι κινείται. Υπολογίζεται ότι πλέον το 70% των απωλειών Ουκρανών και Ρώσων μαζί προέρχεται από χτυπήματα οπλισμένων drones, κυρίως φθηνών drones. Ούτε από πυροβολικό, ούτε από άρματα μάχης, ούτε από νάρκες, ούτε από βομβαρδισμούς, αλλά από drones.

Πέμπτον: Τόσο τα drones, όσο και η φύση της αντιπαράθεσης Ιράν-Ισραήλ αποδεικνύουν τη μείζονα σημασία που έχει πια η αντιαεροπορική κάλυψη για τον σύγχρονο πόλεμο.

Τα drones αντιμετωπίζονται κυρίως από συγκεκριμένα αντιαεροπορικά συστήματα ή από άλλα drones. Ιδίως τα FPV drones που πετούν χαμηλά, δεν αντιμετωπίζονται από επανδρωμένα πολεμικά αεροσκάφη. Τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου είναι άχρηστα απέναντι σε νέα drones, που συνδέονται με τον χειριστή τους δια οπτικής ίνας μήκους δεκάδων χιλιομέτρων.

Η φύση της ένοπλης αντιπαράθεσης Ιράν-Ισραήλ ανέδειξε κι άλλες πτυχές. Το Ιράν στερείται επαρκή αντιαεροπορική κάλυψη και βρέθηκε απροστάτευτο από την ισραηλινή πολεμική αεροπορία. Το πολυδιαφημισμένο ισραηλινό Iron Dome έδειξε ανεπαρκές στις επιθέσεις κορεσμού ιρανικών βαλλιστικών πυραύλων. Για να αντιληφθούμε τη σημασία των βαλλιστικών πυραύλων, ας αναλογιστούμε ότι η Τουρκία έχει ήδη αναπτύξει μικρού και μέσου (έως 2.000 χιλιόμετρα) βεληνεκούς βαλλιστικούς πυραύλους. Αναπτύσσουμε εμείς είτε κάτι αντίστοιχο, είτε επαρκή αντιπυραυλική άμυνα;

Έκτον: Η διαρκής καινοτομία κατέστη ουσιώδης παράμετρος κάθε πολεμικής προσπάθειας. Η ουκρανική υπεροχή στα drones τα δύο πρώτα έτη του πολέμου ήταν αυτή που κράτησε όρθια την Ουκρανία. Από τον Φεβρουάριο 2024 και μετέπειτα που η Ρωσία ξεπέρασε την Ουκρανία στην καινοτομία στα drones, τα πράγματα άλλαξαν. Η χρησιμότητα κάθε καινοτομίας, όμως, διαρκεί έως δυο-τρεις μήνες. Ο αγώνας για περισσότερη καινοτομία στο ουκρανικό μέτωπο είναι διαρκής και αμείλικτος. 

Εμείς από την πλευρά μας, πόσο καιρό παιδευόμαστε με εκείνο το ελληνικό drone "Αρχύτας", που ακόμη δεν έχει καν μπει σε παραγωγή; Η εντατική χρήση drones είναι αδύνατη χωρίς μαζική εγχώρια συναρμολόγηση drones διαφόρων ειδών, καθώς και χωρίς ευχερή πρόσβαση σε φθηνά και αξιόπιστα τμήματά τους, όπως κινητήρες, αισθητήρες, κάμερες και οπλισμό. Η συναρμολόγηση αυτή πρέπει εκ των προτέρων (από τώρα δηλαδή) να σχεδιαστεί να γίνεται σε προστατευμένες υπόγειες εγκαταστάσεις.

Έβδομον: Τα οικονομικά του πολέμου έχουν αλλάξει. Ένα F-35 κοστίζει περίπου 100 εκ. δολάρια. Με τα ίδια χρήματα φτιάχνονται 200.000 FPV drones. Η ιρανο-ισραηλινή σύγκρουση απέδειξε ότι χρειάζονται και F-35. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε όμως ότι χωρίς μαζική παραγωγή φθηνών drones δεν μπορεί πια να διεξαχθεί πόλεμος στην ξηρά. Στον επόμενο πόλεμο, τα drones θα είναι στοιχειώδης εξοπλισμός κάθε στρατιώτη.

Όγδοον: Τεράστια αποδεικνύεται η σημασία των θαλασσίων drones. Χάρη σε αυτά η Ουκρανία έχει σχεδόν εξουδετερώσει τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας κρατώντας τον ερμητικά κλεισμένο στους ναυστάθμους του. Στο Αιγαίο με τα πάμπολλα ελληνικά νησιά, η υπεροχή σε ναυτικά drones θα καθορίσει κάθε μελλοντική σύγκρουση. Τόσο οι φρεγάτες Belharra, όσο και το τουρκικό αεροπλανοφόρο Anadolu, μπορεί να αποδειχθούν ανυπεράσπιστα απέναντι σε επίθεση μερικών δεκάδων θαλάσσιων drones.

Τελευταίο και σημαντικότερο: Όλα τα παραπάνω είναι άχρηστα, εάν ένα κράτος δεν είναι αποφασισμένο να αντισταθεί σε έξωθεν απειλές. Από τότε όμως που παρατήσαμε την Κύπρο ανυπεράσπιστη το 1974, δεν χρειάστηκαν παρά λίγα χρόνια για να υπονομευθεί πλήρως η παραδοσιακή ελληνική ανδρεία. Όταν αυτό αλλάξει, τότε θα συζητήσουμε και τι είδους στρατιωτική θητεία και εκπαίδευση θέλουμε και χρειαζόμαστε.

*Δ.Ν., Δικηγόρος