Πούτιν - Ερντογάν και το σύνδρομο της ύβρεως

*Του Άγγελου Ζαχαρόπουλου

Τον όρο "Σύνδρομο της Ύβρεως" εισήγαγε ο Sir David Owen, Άγγλος διακεκριμένος γιατρός με μακρά και επιτυχή πολιτική σταδιοδρομία. "Ύβρις" στην αρχαία  τραγωδία σημαίνει αλαζονική συμπεριφορά, η οποία οδηγεί σε υπέρβαση του ηθικού και του θεϊκού νόμου. Επιφέρει δε την ανάλογη τιμωρία.

Ανοίγω εδώ μία παρένθεση για να αναφέρω μία θετική υπέρ ημών παρέμβαση του Sir David σε κάποια κρίσιμη φάση των ενταξιακών μας διαπραγματεύσεων πριν 47 χρόνια. Είχαν προχωρήσει αρκετά οι δικές μας διαπραγματεύσεις, όταν υπέβαλαν αίτηση ένταξης η Ισπανία και η Πορτογαλία. Αμέσως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη έθεσαν θέμα ομαδοποίησης των διαπραγματεύσεων των τριών υποψηφίων χωρών. Εμείς προβάλαμε κυρίως δύο επιχειρήματα κατά της ομαδοποίησης. Πρώτον επειδή είχαμε προηγηθεί και δεύτερον επειδή είχαμε συμφωνία σύνδεσης με την ΕΟΚ από το 1962, ενώ οι δύο Ιβηρικές χώρες είχαν απλή εμπορική συμφωνία. Η μόνη θετική φωνή υπέρ ημών προήλθε από τον Sir David, ο οποίος, υπό την ιδιότητα του Υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας, υποστήριξε ότι η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει "on its own intrinsic merits”, δηλαδή με βάση τις δικές της ενυπάρχουσες αξίες. Με πέντε λέξεις, ο Sir David συνόψισε τα δικά μας επιχειρήματα. Τελικά, η ομαδοποίηση αποφεύχθηκε με αποτέλεσμα η Ελλάδα να ενταχθεί πέντε χρόνια πριν από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Κερδίσαμε δηλαδή πέντε χρόνια ενταξιακής ζωής με τεράστια οικονομικά και πολιτικά οφέλη και όρους ένταξης κατά πολύ ευνοϊκότερους.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στην Καθημερινή της 27.2.2022, ο Sir David δηλώνει ότι θεωρεί τη συμπεριφορά του Πούτιν ως κλασική περίπτωση Ύβρεως. Κατέχοντας την εξουσία επί υπερβολικά μακρά περίοδο, εμφανίζει συμπεριφορά που απορρέει από τη μέθη της εξουσίας: μεγάλη οίηση, αλαζονεία, περιφρόνηση προς τους συνανθρώπους του. 

Την ίδια συμπεριφορά εμφανίζει και ο γείτονάς μας Ερντογάν. Και εκείνος παραμένει στην εξουσία επί πολύ μακρύ διάστημα. Άλλα κοινά χαρακτηριστικά των δύο ανδρών είναι:

Πρώτον, ενώ έχουν εκλεγεί με δημοκρατικές διαδικασίες, κατέληξαν να κυβερνούν ως απόλυτοι άρχοντες.

Δεύτερον, όνειρο αμφοτέρων είναι να επανιδρύσουν τις αυτοκρατορίες του παρελθόντος. Την αυτοκρατορία της Σοβιετικής Ένωσης ο ένας και την Οθωμανική αυτοκρατορία ο άλλος.

Ανιστόρητοι, αγνοούν το γεγονός ότι όλες οι αυτοκρατορίες του παρελθόντος πέρασαν νομοτελειακά από την ακμή στην παρακμή και από την ύβρη στη Νέμεση, για να καταλήξουν στη διάλυση. Καμία δεν επανιδρύθηκε. 

Τα κοινά χαρακτηριστικά των δύο ανδρών τους έφεραν κοντά, παρόλο που ο Ερντογάν ανήκει στο ΝΑΤΟ που είναι το αντίπαλο δέος του Πούτιν. "Όμοιος ομοίω αεί πελάζει", έλεγαν οι Αρχαίοι. Ο όμοιος πλησιάζει πάντα, γίνεται κολλητός με τον όμοιό του. Τόσο δε κολλητός έγινε ο Ερντογάν με τον Πούτιν που αγνοεί θρασύτατα την απόφαση για επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας, τόσο από το ΝΑΤΟ του οποίου η Τουρκία είναι μέλος, όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, της οποίας η Τουρκία είναι υποψήφια προς ένταξη.

Υποβιβάζει ή παντελώς αγνοεί την εγκληματική εισβολή της Ρωσίας σε γειτονική χώρα, προκαλώντας ανείπωτη δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους και πολυάριθμα ανθρώπινα θύματα από τις δύο πλευρές.

Ο λόγος αυτής της στάσης του Ερντογάν δεν μπορεί να είναι άλλος από την υστερόβουλη σκέψη να μιμηθεί τον κολλητό του και να εισβάλει κι’αυτός σε γειτονική χώρα.

Όμως ο Ερντογάν, πριν πάρει τέτοια απόφαση, οφείλει να συνεκτιμήσει την πρωτοφανή συσπείρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι της θρασύτατης εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και πόσο μάλλον που η χώρα αυτή δεν συνδέεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση με κάποια ιδιαίτερη συμφωνία. Οφείλει, κατά συνέπεια, να σκεφτεί δέκα φορές να εισβάλει σε χώρα που αποτελεί μέλος της.

Δεν θα πρέπει επίσης να αγνοήσει τη διμερή αμυντική συμφωνία της Ελλάδας με τη Γαλλία η οποία είναι η ισχυρότερη στρατιωτική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προπαντός αφού η συμφωνία περιλαμβάνει και "ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας και συνδρομής" σε περίπτωση που η μία ή η άλλη χώρα υποστεί επίθεση στο έδαφός της.

*Επίτιμος Διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής