Πυρηνική Ενέργεια και Τεχνητή Νοημοσύνη

Του Ηλία Ψυχογιού

Σε έναν κόσμο όπου η ζήτηση ενέργειας εκτοξεύεται λόγω της ραγδαίας αύξησης χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης (AI), της έρευνας επάνω σε αυτήν, των data centers και της ηλεκτροκίνησης, η Ελλάδα καλείται να επαναπροσδιορίσει το ενεργειακό της μέλλον.

Η παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από data centers προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί, από 460 TWh το 2022 σε πάνω από 1.000 TWh έως το 2026 και ακόμα υψηλότερα το 2030, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA). Η Ελλάδα, με τη στρατηγική της θέση και τις φιλοδοξίες να γίνει τεχνολογικός κόμβος, δεν μπορεί να μείνει πίσω στην 5η βιομηχανική επανάσταση, συνεπώς θα πρέπει να βρει τρόπο να τροφοδοτήσει με ενέργεια,τις υποδομές της.

Ωστόσο, οι φόβοι για την πυρηνική ενέργεια, μας κρατούν δέσμιους του παρελθόντος. Είναι καιρός να υπερβούμε αυτές τις ανησυχίες και να αγκαλιάσουμε τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMRs) ως συμπλήρωμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), για να εξασφαλίσουμε ενεργειακή αυτονομία, να υποστηρίξουμε την τεχνητή νοημοσύνη και να οδηγήσουμε την Ελλάδα σε ένα βιώσιμο, τεχνολογικά προηγμένο μέλλον.

Οι λέξεις "πυρηνική ενέργεια" προκαλούν ακόμα ανατριχίλα σε πολλούς, καθώς συνδέονται με το Τσερνόμπιλ (1986) και τη Φουκουσίμα (2011). Κυρίως όμως η αντίδραση στην πυρηνική ενέργεια οφείλεται στην προπαγάνδα των Πρασίνων στην Γερμανία από τη δεκαετία του 1970, την οποία ακολούθησε (κοίτα κάτι συμπτώσεις) λίγα χρόνια μετά, η ενεργειακή σύνδεση της ενιαίας Γερμανίας με την Ρωσία. Όμως, η σύγχρονη τεχνολογία έχει αλλάξει το τοπίο. Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMRs) είναι σχεδιασμένοι με παθητικά συστήματα ασφαλείας, που λειτουργούν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση ή εξωτερική παροχή ενέργειας, μειώνοντας εξαιρετικά τον κίνδυνο ατυχημάτων. Για παράδειγμα, η τεχνολογία τηγμένου άλατος, που έχει προσελκύσει επενδύσεις από τεχνολογικούς γίγαντες, εξασφαλίζει χαμηλές πιέσεις λειτουργίας και ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες διαρροής ραδιενέργειας.

Επιπλέον, η πυρηνική ενέργεια είναι από τις ασφαλέστερες πηγές ενέργειας που έχουμε διαθέσιμες. Σύμφωνα με μελέτες, η παραγωγή ενέργειας από άνθρακα προκαλεί 24,6 θανάτους ανά TWh λόγω ρύπανσης, ενώ η πυρηνική μόλις 0,03 - 0,07 (και αυτό κυρίως από ατυχήματα όπως η Φουκουσίμα). Είναι εντυπωσιακό το πώς τα στοιχεία είναι τόσο αντίθετα από την άποψη που έχει κυριαρχήσει στην κοινωνία. Είναι ακριβώς όπως τα στοιχεία για τις μεταφορές που αποδεικνύουν, πέρα από κάθε αμφισβήτηση, ότι το αεροπλάνο είναι το ασφαλέστερο μεταφορικό μέσο. Το ίδιο ισχύει και για την πυρηνική ενέργεια. 

Στην Ελλάδα βέβαια, όπου η οπισθοδρόμηση είναι κυρίαρχη, η κοινωνική αντίσταση παραμένει εμπόδιο, αλλά η εμπειρία χωρών όπως η Γαλλία, όπου η πυρηνική ενέργεια καλύπτει το 70% της ηλεκτρικής ζήτησης χωρίς σημαντικά περιστατικά εδώ και δεκαετίες, δείχνει ότι η ασφάλεια είναι εφικτή. Η ίδρυση ενός ανεξάρτητου ρυθμιστικού φορέα, όπως το Nuclear Regulatory Commission (NRC) στις ΗΠΑ, και η διαφανής ενημέρωση του κοινού μπορούν να καθησυχάσουν τις ανησυχίες και να έτσι να χτιστεί η απαραίτητη εμπιστοσύνη στην κοινωνία. Επιπλέον, το γεγονός ότι το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος θα μειωθεί δραστικά για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, ίσως να είναι ένα ακόμα, το ισχυρότερο ίσως, κίνητρο κοινωνικής αποδοχής.

Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ο κίνδυνος που φοβόμαστε — είναι μια ευκαιρία που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.

Βλέπετε, η Ευρώπη βρίσκεται σε ενεργειακό σταυροδρόμι. Εξαρτάται από εισαγωγές για την παραγωγή του 60% της ενέργειάς της, με το φυσικό αέριο από τη Ρωσία να αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και οι ευρωπαϊκές κυρώσεις που της επιβλήθηκαν, ανέδειξαν την ευπάθεια αυτής της εξάρτησης, με τις τιμές ενέργειας να εκτοξεύονται και τις εκπομπές CO₂ να αυξάνονται λόγω επιστροφής στη χρήση των ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Από την άλλη, η πυρηνική ενέργεια προσφέρει μια λύση: σταθερή, 24/7 παραγωγή χωρίς εκπομπές CO₂.

Κι αν σε Γαλλία και Γερμανία οι αντιδραστήρες που χρησιμοποιούνται είναι στην πλειοψηφία τους σχετικά νέας τεχνολογίας (της Ρωσίας είναι αρχαίοι) και δεν έχουν καταγραφεί σοβαρά ατυχήματα, οι σύγχρονης τεχνολογίας αντιδραστήρες μπορούν να διασφαλίσουν σχεδόν απόλυτη ασφάλεια σε συνδυασμό με φθηνή ενέργεια για όλους. Επιπλέον, οι SMRs είναι ιδανικοί και για την Ελλάδα, καθώς απαιτούν λιγότερο χώρο και επένδυση σε σχέση με τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες. Μπορούν να εγκατασταθούν σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως τα νησιά μας, μειώνοντας την εξάρτηση από πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. 

Χώρες όπως η Τσεχία, η Σλοβακία και η Γαλλία επενδύουν ήδη σε SMRs, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ και η Ελλάδα, με το πλούσιο δυναμικό της σε ΑΠΕ (αιολική, ηλιακή), δεν πρέπει να αδιαφορήσει. Αντιθέτως, οι SMRs μπορούν να συμπληρώσουν τις ΑΠΕ, εξασφαλίζοντας σταθερότητα στο δίκτυο όταν ο ήλιος δεν λάμπει ή ο άνεμος δεν φυσάει. Με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα μπορεί να μειώσει την εξάρτησή της από εισαγωγές, να εξάγει ενέργεια και να γίνει περιφερειακός ενεργειακός κόμβος.

Το άρθρο βέβαια αναλύει τον συσχετισμό χρήσης πυρηνικής ενέργειας με την έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης. Βλέπετε, τα data centers, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της AI, προβλέπεται να καταναλώνουν το 6% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ έως το 2026, ενώ στην Ιρλανδία ήδη ξεπερνούν την κατανάλωση όλων των νοικοκυριών. Η Ελλάδα, με τη γεωγραφική της θέση και τις επενδύσεις σε data centers από εταιρείες όπως η Microsoft, έχει τη δυνατότητα να γίνει κόμβος τεχνολογίας, όμως, οι ΑΠΕ, παρά τις εξαιρετικές προοπτικές τους στη χώρα μας, δεν μπορούν να καλύψουν τη συνεχή, σταθερή ζήτησή τους για ενέργεια. Η αποθήκευση ενέργειας μέσω μπαταριών παραμένει δαπανηρή ενώ αντίθετα, η πυρηνική ενέργεια προσφέρει σταθερή παραγωγή στα $50-$75/MWh.

Ειδικά οι SMRs είναι ιδανικοί για την τροφοδοσία data centers, καθώς μπορούν να εγκατασταθούν κοντά τους, μειώνοντας τις απώλειες μεταφοράς ενέργειας. Η Google, για παράδειγμα, έχει συνάψει συμφωνία με την Kairos Power για την αγορά ενέργειας από SMRs, ενώ η Microsoft επενδύει σε πυρηνική ενέργεια για τα data centers της. Στην Ελλάδα, η υιοθέτηση SMRs θα ενισχύσει την ελκυστικότητα της χώρας για τεχνολογικές επενδύσεις, δημιουργώντας υψηλά αμοιβόμενες θέσεις εργασίας και υποστηρίζοντας την οικονομική ανάπτυξη ενώ η συνύπαρξη με τις ΑΠΕ —όπου η Ελλάδα διαθέτει ηλιακό δυναμικό από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και ισχυρούς ανέμους στα νησιά— εξασφαλίζει ένα ισορροπημένο, βιώσιμο ενεργειακό μείγμα.

Για να κατανοήσουμε το ρόλο που μπορεί να παίξει η ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα, ας εξετάσουμε το κόστος και τη δυνατότητα κάλυψης των ενεργειακών μας αναγκών με SMRs.

Η Ελλάδα καταναλώνει περίπου 50 TWh ετησίως (2023), με προβλεπόμενη αύξηση σε 70-80 TWh έως το 2030, λόγω της ηλεκτροκίνησης, των data centers και της βιομηχανικής ανάπτυξης. 

Ένας SMR ισχύος 300 MW παράγει περίπου 2,2 TWh ετησίως (με 85%-90% διαθεσιμότητα). Για να καλυφθεί πλήρως η ζήτηση του 2030 (80 TWh), απαιτούνται 36 SMRs των 300 MW.

• Κόστος Κατασκευής: Το κόστος ενός SMR κυμαίνεται από $5.000-$10.000 ανά kW (ανάλογα με τον κατασκευαστή), ή $1,5-3 δισ. ανά μονάδα. Για 36 SMRs, το συνολικό κόστος κατασκευής είναι $54-108 δισ.. Οι οικονομίες κλίμακας από τη μαζική παραγωγή SMRs μπορούν να μειώσουν αυτό το κόστος, ιδιαίτερα αν η Ελλάδα συνεργαστεί με διεθνείς εταίρους κατασκευαστές.
• Κόστος Λειτουργίας: Το ετήσιο κόστος λειτουργίας (συμπεριλαμβανομένων καυσίμου, συντήρησης και προσωπικού) είναι $50-100 εκατ. ανά SMR, ή $1,8-3,6 δισ. για 36 μονάδες. Το καύσιμο (εμπλουτισμένο ουράνιο, LEU ή HALEU) κοστίζει $1.500-3.500 ανά κιλό, με κάθε SMR να απαιτεί 15 τόνους κάθε 5 χρόνια, δηλαδή $22,5-52,5 εκατ. ανά κύκλο ή $162-378 εκατ. ετησίως για το σύνολο.
• Ενεργειακή Απόδοση: Ένα κιλό εμπλουτισμένου ουρανίου παράγει 33.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή 120.000 φορές περισσότερο από τον άνθρακα. Αυτό καθιστά τους SMRs ιδανικούς για την κάλυψη των ενεργοβόρων αναγκών των data centers.
• Σύγκριση με Εναλλακτικές: Το κόστος παραγωγής από SMRs, αναμένεται να πέσει στα $50-$75/MWh το 2030 από $100 που είναι σήμερα λόγω ανυπαρξίας οικονομιών κλίμακας στον τομέα, και να είναι ευθέως ανταγωνιστικό με το φυσικό αέριο ($50-$70/MWh) και φθηνότερο από την αποθήκευση ΑΠΕ ($100-150/MWh). Με τη διαφορά ότι με τους SMRs δεν βρίσκεσαι εκτεθειμένος στις διαθέσεις του προμηθευτή σου για φυσικό αέριο. Το καύσιμο του αντιδραστήρα αρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και μπορείς να αγοράσεις απόθεμα. Με πρόχειρους υπολογισμούς, 15 τόνοι Χ 1000 = 15.000 κιλά ανά 5 χρόνια για κάθε SMR. Με $3500 / κιλό (η υψηλότερη τιμή) έχουμε $52,5 εκ. Για 36 SMR, έχουμε $1,89 δις. Τρίχες! Με $9,45 δις δηλαδή, αγοράζουμε αρκετό πυρηνικό καύσιμο για 25 χρόνια! 

Η εξάρτηση βέβαια από τους εξαγωγείς πυρηνικού καυσίμου (κυρίως Ρωσία, ΗΠΑ, Γαλλία, Καζακστάν) αποτελεί πρόκληση, αλλά μπορεί να μετριαστεί με στρατηγικές συνεργασίες και επενδύσεις σε εγχώριες τεχνολογίες διαχείρισης. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, η αγορά του πυρηνικού καυσίμου να γίνει με δικαίωμα προαίρεσης, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος μελλοντικών κρίσεων ενώ η μακροπρόθεσμη απόδοση των SMRs, με διάρκεια ζωής 60+ έτη, καθιστά την επένδυση οικονομικά βιώσιμη και στρατηγικά απαραίτητη.

Συνοψίζοντας, η υιοθέτηση της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες:

• Κοινωνική Αντίσταση: Οι φόβοι για την ασφάλεια και τα ραδιενεργά απόβλητα απαιτούν εκστρατείες ενημέρωσης και διαφάνεια. Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου ρυθμιστικού φορέα και η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα εκπαίδευσης είναι απαραίτητοι παράγοντες που μπορούν να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη.
• Έλλειψη Υποδομών: Η Ελλάδα δεν διαθέτει σήμερα τεχνογνωσία ή εγκαταστάσεις για πυρηνική ενέργεια. Δυστυχώς, το Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών "ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ” δεν έχει αξιοποιηθεί, κυρίως λόγω κομματικών σκοπιμοτήτων, ενώ οι δυνατότητές του ήταν και παραμένουν υψηλές.  Η συνεργασία με χώρες όπως η Γαλλία ή οι ΗΠΑ, και η επένδυση σε εκπαίδευση (π.χ. ΠΜΣ σε πυρηνική μηχανική), μπορούν να καλύψουν όποια κενά υπάρχουν.
• Διαχείριση Αποβλήτων: Οι SMRs παράγουν λιγότερα απόβλητα, αλλά η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει σχέδια για την ασφαλή αποθήκευσή τους, ακολουθώντας διεθνή πρότυπα όπως της Φινλανδίας.
• Εξάρτηση από Καύσιμα: Η εισαγωγή ουρανίου από τη Ρωσία (35% της παγκόσμιας αγοράς) ή το Καζακστάν (40% της παραγωγής φυσικού ουρανίου) δημιουργεί φυσικά γεωπολιτικούς κινδύνους. Η συνεργασία με τη Γαλλία, τις ΗΠΑ ή τον Καναδά, για HALEU και η σταδιακή ανάπτυξη εγχώριων δυνατοτήτων μπορούν να μειώσουν αυτή την εξάρτηση.

Συμπερασματικά, η πυρηνική ενέργεια μέσω SMRs δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά μια αναγκαιότητα για την Ελλάδα. Σε συνδυασμό με τις ΑΠΕ, που παραμένουν πυλώνας του ενεργειακού μας μέλλοντος λόγω του πλούσιου ηλιακού και αιολικού δυναμικού της χώρας, οι SMRs μπορούν να εξασφαλίσουν ενεργειακή αυτονομία, να υποστηρίξουν την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και να οδηγήσουν την οικονομία μας σε νέα ύψη. Η επένδυση $54-108 δισ. για την κατασκευή 36 SMRs και το ετήσιο κόστος $1,8-3,6 δισ. για τη λειτουργία τους είναι υψηλή, αλλά η μακροπρόθεσμη απόδοση —οικονομική, περιβαλλοντική και γεωπολιτική— είναι ανεκτίμητη.

Η Ελλάδα συνεπώς έχει την ευκαιρία να πρωτοστατήσει, αξιοποιώντας τη στρατηγική της θέση και τη δέσμευσή της στη βιώσιμη ανάπτυξη. Αν υπερβούμε τους φόβους, επενδύσουμε στην εκπαίδευση, και χτίσουμε ένα μέλλον όπου η πυρηνική ενέργεια και οι ΑΠΕ θα συνεργάζονται, η χώρα μας θα καταστεί ενεργειακά αυτόνομη και τεχνολογικά πρωτοπόρα.

Αλλιώς σε λίγα χρόνια, πάλι θα κλαίμε για τα βήματα που δεν κάναμε. Πάλι θα κλαίμε όπως το 2010 με τη χρεοκοπία, που διαπιστώσαμε ότι δεν εκμεταλλευτήκαμε σωστά τις προηγούμενες τέσσερις δεκαετίες. Το θέλουμε; Και αν ναι, μας παίρνει να κάνουμε το ίδιο λάθος δεύτερη φορά;

ilpsychogios@gmail.com