Συνέντευξη με ένα άλογο το 1925

Του Λευτέρη Παπαγεωργίου

Την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, η κοινωνία στην Αμερική άλλαξε ταχύτατα. 

Υπάρχει μάλιστα μια διάσημη φωτογραφία στην 5η λεωφόρο του Μανχάταν, όπου στο αριστερό μέρος της, το 1900, φαίνονται 100 άμαξες με άλογα και ένα αυτοκίνητο ενώ στο δεξί, το 1913, φαίνονται 100 αυτοκίνητα και μια άμαξα.

Τι συνέβη;

Ο Henry Ford δημιούργησε το πρώτο "αυτοκίνητο για το λαό", το περίφημο Ford Model T το 1908 και οι άμαξες μειώθηκαν δραματικά. Η ανάγκη για άλογα μάλιστα μειώθηκε τόσο ώστε ο πληθυσμός τους από 22 εκατομμύρια το 1915 έπεσε στα 3 εκατομμύρια σε λίγες μόλις δεκαετίες.  

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι σε αυτή τη νέα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, τα άλογα είμαστε εμείς… Οι άνθρωποι.

Σήμερα όλοι ψάχνουμε για τον επόμενό μας ρόλο. Για το τι δουλειά θα κάνουμε εμείς και τα παιδιά μας σε 5, 10, 15 χρόνια από σήμερα.

Τι θα έλεγε ένα άλογο – αν είχε λόγο – εκείνη την εποχή;

Και αν ήταν καλεσμένος στο (φανταστικό) podcast μου; 

ΛΠ:
Καλωσήρθατε στο ‘’Γύρω από την φωτιά”. 

Σήμερα έχουμε έναν απροσδόκητο καλεσμένο. Έναν καλεσμένο που, για αιώνες, ήταν στο κέντρο της ανθρώπινης προόδου. Ήταν μέσο μεταφοράς, εργαλείο δουλειάς, σύντροφος στον πόλεμο και την ειρήνη.

Αλλά τώρα, το 1925, όλα αλλάζουν.

Μαζί μου στο στούντιο είναι ένα… άλογο. Ναι, ένα άλογο ονόματι… Ranger.

Ranger, καλωσήρθες.

Άλογο (Ranger):
Χαίρομαι που με καλέσατε. Αν και δεν είμαι σίγουρος αν είμαι εδώ για να με ακούσετε… ή για να με αποχαιρετήσετε.

ΛΠ:
Αυτό είναι που με απασχολεί κι εμένα. Όλοι μιλούν για τον κύριο Ford και το "Model T”. Λένε πως η επιτυχία του θα αλλάξει τον κόσμο. Εσύ… το νιώθεις; Τη βλέπεις αυτή την αλλαγή;

Ranger:
Τη νιώθω στο χώμα. Οι δρόμοι σκληραίνουν. Όλο και λιγότερες τροφές αποθηκεύονται για εμάς. Οι στάβλοι είναι πιο άδειοι από ποτέ.

Παλιά ήμασταν οι κινητήρες του κόσμου. Σήμερα; Μας κοιτούν όπως κοιτά κάποιος ένα παλιό εργαλείο που δεν χρειάζεται πια.

ΛΠ:
Σου προκαλεί φόβο αυτό; Ή λύπη;

Ranger:
Δεν είναι λύπη. Είναι κάτι πιο βαθύ. Είναι... απουσία σκοπού. Γεννήθηκα για να τρέχω, να κουβαλώ, να οδηγώ. 

Ο άνθρωπος με χρησιμοποίησε από την αρχαιότητα ως μέσο μετακίνησης. Αποτέλεσα βασική κινητήρια δύναμη των αμαξών, αλλά και χρήσιμο εργαλείο στον πόλεμο, όπως και σε αθλητικούς αγώνες. Βοήθησα την εξάπλωση των ανθρώπων σε νέες περιοχές, καθώς και τη μετανάστευση ολόκληρων λαών. 

Αν οι άνθρωποι δεν με χρειάζονται… τότε ποιος είμαι;

ΛΠ:
Τι πιστεύεις ότι σημαίνει αυτή η νέα εποχή για την εργασία σας; Για την "καριέρα" ενός αλόγου;

Ranger:
Καριέρα… ναι. Εργασία ήταν όλη μας η ζωή. Από το πρώτο βήμα μας, μέχρι την τελευταία μας πνοή, ο ρυθμός της ζωής μας καθοριζόταν από το βάρος που κουβαλούσαμε.

Αλλά τώρα… τώρα τα καμιόνια φορτώνουν το σιτάρι. Τα ταξί δεν χρεμετίζουν. Ο ήχος της μηχανής αντικατέστησε τον καλπασμό.

Δεν νομίζω πως θα υπάρχει πια "καριέρα" για τα περισσότερα από εμάς. Μερικά άλογα ίσως βρουν δουλειά στις τελετές, στα πάρκα, στα σπορ. Αλλά για τα εκατομμύρια υπόλοιπα;

Η λέξη είναι "αχρείαστα".

ΛΠ (με ελαφριά συγκίνηση):
Είναι σκληρή λέξη. Πονάει να τη λες.

Αλλά αλήθεια... τι περιμένεις να κάνουν όλα αυτά τα άλογα που δεν έχουν πια σκοπό; Πώς φαντάζεσαι το μέλλον τους;

Ranger:
Κάποια θα εξαφανιστούν σιγά-σιγά. Θα χαθούν όπως τα σύννεφα μετά τη βροχή.

Κάποια ίσως βρουν νέους ρόλους – θα ζουν σε φάρμες αναψυχής, θα βοηθούν παιδιά να μάθουν να ιππεύουν, θα στέκονται δίπλα σε στρατιώτες σε παρελάσεις.

Αλλά το μέλλον για τους περισσότερους δεν είναι ένδοξο. Είναι ήσυχο. Είναι παθητικό. Είναι... αργή απόσυρση.

ΛΠ:
Κι αν σου έλεγα πως οι αλλαγές αυτές, όσο βίαιες κι αν είναι, φέρνουν και ευκαιρίες; Μπορεί το άλογο του πολέμου να γίνει άλογο της αναψυχής. Το ζώο του φορτίου να γίνει σύμβολο ελευθερίας. Βλέπεις εναλλακτικό μέλλον για το είδος σου;

Ranger:
Ίσως. Ίσως κάποιοι μας αγαπήσουν όχι για όσα κουβαλάμε, αλλά για αυτό που είμαστε. Ίσως τρέχουμε πια σε λιβάδια αντί για δρόμους. Σε αγώνες, όχι σε οργώματα. Ίσως γίνουμε σύμβολο παλιών καιρών, αλλά και ενός είδους ευγένειας που ο κόσμος δεν θέλει να χάσει.

Αλλά θα αλλάξει η κοινωνία μας. Θα μειωθεί ο αριθμός μας μια και δεν θα υπάρχει πλέον ανάγκη για αυτό που κάνουμε.

Ποιος ο λόγος να μας ανέχεται μια ανώτερη μορφή ευφυίας – ο άνθρωπος - όταν δεν του προσφέρουμε κάτι χρήσιμο; Όταν δεν είμαστε απαραίτητοι; 

ΛΠ:
Ίσως υπάρχει και κάτι άλλο. Μια υποψία ελπίδας. Ότι ίσως, παρά την απώλεια του "χρήσιμου", μπορεί το άλογο να μείνει σημαντικό για άλλους λόγους. Συναισθηματικούς. Ιστορικούς.

Θα ήθελες να μείνει κάτι από εσάς; Κάτι που οι άνθρωποι να θυμούνται;

Ranger:
Ότι ήμασταν σύντροφοι, όχι εργαλεία. Ότι δεν ήμασταν μόνο πόδια και δύναμη, αλλά καρδιά και πίστη.
Θα ήθελα να μείνει πως μπορεί ο άνθρωπος να έφτιαξε μηχανές πιο γρήγορες…
Αλλά ποτέ καμία που να τον κοιτά στα μάτια.

Η μουσική του podcast ανεβαίνει και μετά σβήνει σιγά-σιγά.
Η σιλουέτα του αλόγου απομακρύνεται σαν σκιά ανάμεσα στους ήχους παλιών κάρων στο background...

Έναν αιώνα μετά, νομίζω ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, καταλαβαίνω αυτό το άλογο.

Ο κόσμος μας αλλάζει με ρυθμό τρομακτικό. Η τεχνητή νοημοσύνη, η αυτοματοποίηση, η ρομποτική… παίρνουν στα χέρια τους ρόλους που για δεκαετίες ή αιώνες ανήκαν σε ανθρώπους. Ο λογιστής, ο οδηγός, ο ταμίας, ο συγγραφέας, ο δημιουργός — όλοι σήμερα κάθονται στη θέση του.

"Αν πάψουν να με χρειάζονται για αυτό που έκανα… θα συνεχίσουν να με εκτιμούν για αυτό που είμαι;"

Οπότε η ερώτηση για εμάς σήμερα δεν είναι μόνο "τι δουλειά θα έχουμε αύριο”. Είναι:

"Τι θα μείνει από εμάς όταν αυτή η δουλειά δεν υπάρχει πια;"

Κι ίσως μέσα από την απάντηση ανακαλύψουμε την επόμενη εκδοχή μας… ελπίζοντας σε μια μοίρα καλύτερη από αυτή του αλόγου.

*CEO της εταιρείας προϊόντων Τεχνητής Νοημοσύνης Enternet, συγγραφέας