Γιατί δεν υπάρχει αντιπολίτευση

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Δεν έχω σπουδάσει πολιτικές επιστήμες, για να ξέρω κατά πόσο το φαινόμενο διδάσκεται επιστημονικά. Όμως το ολοφάνερα μείζον μέλημα των πολιτικών δυνάμεων είναι, πώς θα καταφέρουν να εμφανιστούν ισχυρές. Το εκλογικό σώμα τείνει να πηγαίνει με τον ισχυρό και να εγκαταλείπει τον αδύναμο παραμερίζοντας ηθικότερες παραμέτρους, ως αρκούντως ωφελιμιστικό. Δεν είναι όμως το εκλογικό σώμα ως σύνολο τόσο ανήθικο, ώστε να αποτελεί η ισχύς μοναδικό εκλογικό κριτήριο.

Από τις ευρωεκλογές και μετά είναι φανερό ότι το μοναδικό μέλημα της κυβερνώσας παράταξης είναι, να μην χάσει την εικόνα του ισχυρού στο εκλογικό σώμα. Όλοι θυμόμαστε ότι λίγο πριν τις απρόβλεπτα μεγάλες διαδηλώσεις για τα Τέμπη της 26ης Ιανουαρίου 2025 ο φιλοκυβερνητικός τύπος πανηγύριζε για τη δημοσκοπική άνοδο της ΝΔ. Ξαφνικά, μετά τις διαδηλώσεις, η ΝΔ έπεσε. Ιδού λοιπόν η σημασία της εικόνας ισχύος.

Η εικόνα ισχύος από μόνη της, πάντως, δεν μπορεί να διασώσει τον "άρρωστο". Αυτό αποδείχθηκε τον Μάιο 2023: Το ομολογημένο "σπρώξιμο" των δημοσκόπων δεν έσωσε τον ΣΥΡΙΖΑ από τον καταποντισμό και την εν συνεχεία διάλυση. Μεθοδολογικά ζητήματα, όπως η πρόσφατη διαφωνία για το αν οι μετρήσεις πρέπει να σταθμίζονται με το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ή των τελευταίων βουλευτικών εκλογών, δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα.

Όμως ούτε η ανατροπή πολλών σταθερών της πολιτικής εξίσωσης από τα Τέμπη, έχει αποδώσει καρπούς αντίστοιχους με το αντιμνημονιακό κίνημα του 2010-11, με εξαίρεση την τρέχουσα δημοσκοπική άνοδο της Πλεύσης Ελευθερίας.

Η ουσιώδης διαφορά του κινήματος των Τεμπών από το αντιμνημόνιο, είναι, ότι το πρώτο είναι κίνημα στον πυρήνα του "αριστερό", ενώ το δεύτερο "δεξιό": Παρά την πεποίθηση των "παλαιομνημονιακών" (οπαδών του πρώτου Μνημονίου), οι "παλαιοαντιμνημονιακοί" αντιδρούσαν κυρίως στο πλήγμα επί της εθνικής κυριαρχίας. Αυτό ήταν δεξιά προτεραιότητα. Τα υλιστικά στοιχεία του αντιμνημόνιου έπαιζαν δευτερεύοντα ρόλο.

Σήμερα αντιθέτως στα Τέμπη η αντίδραση εδράζεται κυρίως στην απόδοση δικαιοσύνης, προτεραιότητα κυρίως αριστερή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συνεγείρονται και δεξιοί ή κεντρώοι πολίτες από τα Τέμπη. Όμως αξίζει να θυμηθούμε το "Δικαιοσύνη Παντού" του ΣΥΡΙΖΑ τον Μάιο του 2023, που αν και απέτυχε εκλογικά σε εκείνη την πολιτική στιγμή, όμως εξέφραζε τις αριστερές προτεραιότητες καλύτερα από κάθε άλλο σύνθημα.

Όπως δεν αδιαφορούν οι δεξιοί ή οι κεντρώοι για την απόδοση δικαιοσύνης, έτσι δεν αδιαφορούν οι αριστεροί για την εθνική κυριαρχία. Κάθε πτέρυγα του πολιτικού συστήματος θέτει όμως άλλες προτεραιότητες. Για άλλους είναι σημαντικότερη η εθνική κυριαρχία, για άλλους η οικονομία, για άλλους η δικαιοσύνη. Ιδανικά τα θέλουμε όλοι όλα. Στον καθένα υπερισχύει αυτό που έχει μάθει να θεωρεί σημαντικότερο στην προσωπική του πολιτική παιδεία.

Τα Μνημόνια άφησαν πάντως την ελληνική κοινωνία δεξιότερη από πριν. Καταρχάς το μεγάλο κόμμα της κεντροαριστεράς, η ισχυρότερη έως τότε σταθερά της μεταπολίτευσης, το ΠΑΣΟΚ, έπαψε να υπάρχει ως κόμμα εξουσίας. Προσωρινά πήρε τη θέση του ο ΣΥΡΙΖΑ. Με την επάνοδο στην κανονικότητα που φάνηκε να ολοκληρώνεται στις βουλευτικές εκλογές του 2023, ο ΣΥΡΙΖΑ έκλεισε τον βίο του ως κόμμα εξουσίας. Το ΠΑΣΟΚ όμως δεν επανήλθε. Γιατί; Διότι δεν μετεξελίχθηκε σε κεντρώο κόμμα, σε μια πειστική εναλλακτική του Μητσοτάκη, επιδιώκοντας ψήφο από όσους ψηφίζουν σήμερα Μητσοτάκη και όχι από όσους το 2019 και το 2023 ψήφιζαν ΣΥΡΙΖΑ.

Τηρουμένων των αναλογιών, αυτό που έχει συμβεί στην Ελλάδα μετά τη δεκαετία των Μνημονίων και την πρώτη τετραετία Μητσοτάκη είναι πολιτική μετάλλαξη αντίστοιχη με της Αγγλίας μετά την ενδεκαετή διακυβέρνηση Θάτσερ: Ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος έχει αλλάξει. Ζητείται παραγωγική ανασυγκρότηση, παραγωγή πραγματικού πλούτου. Συγκράτηση της μετανάστευσης των νέων. Δημιουργία πραγματικών ευκαιριών. Να μπορεί να φτιαχτεί εδώ η επόμενη Google. Να γίνουμε κόμβος παραγωγής τεχνολογίας. Ζητείται ασφάλεια από την αυθαιρεσία των φορολογικών αρχών. Να μην οικειοποιείται την τυράννια σου το κράτος ή οι εκλεκτοί του. Να μην χρειάζονται επιδόματα για να ζήσεις. Το δε λεφτόδεντρο έχει κατανοηθεί ως ψέμα (τουλάχιστον από την πλειοψηφία).

Οι προτάσεις της κας. Κωνσταντοπούλου καθιστούν σαφές γιατί δεν υπάρχει σήμερα ισχυρή αντιπολίτευση: Αυτές είναι που την καταδικάζουν στο περιθώριο του πολιτικού συστήματος. Η ρητορική της για τα Τέμπη είναι ελκυστική σε όσους υιοθετούν την εκδοχή του λαθρεμπορικού φορτίου καυσίμων, όμως αυτό μόνον δεν μπορεί να την καταστήσει κυρίαρχη αντιπολίτευση. Η περίπτωση Τσίπρα ήταν διαφορετική, όχι μόνον λόγω της πολύ εντονότερης αναταραχής του πρώτου Μνημονίου, αλλά κυρίως διότι πολίτες και επιχειρήσεις πίστευαν ενστικτωδώς ότι ο Τσίπρας δεν εννοούσε όσα έλεγε και θα τα εγκατέλειπε με την πρώτη ευκαιρία (εντέλει τους δικαίωσε). Αντιθέτως, η ενστικτώδης πεποίθηση για την κα. Κωνσταντοπούλου είναι ότι όντως επιδιώκει τη ρεβάνς του καλοκαιριού του 2015.

Δεν θα διαλύσουν λοιπόν τα Τέμπη το πολιτικό σκηνικό; Δεν είναι εύκολο να συμβεί. Καταρχάς, διότι εάν όντως η αιτία της πυρόσφαιρας των Τεμπών είναι λαθρεμπορικό φορτίο καυσίμων, η προστασία του λαθρεμπορίου αυτού στην Ελλάδα πηγαίνει πολύ μακριά, χρονικά και σε βάθος. Η επιρροή των όποιων λαθρεμπόρων δείχνει διαχρονική, διαπαραταξιακή, ισχυρή. Συνεπώς, απέναντι στη χειρότερη δυνατή εκδοχή για τη σημερινή κυβέρνηση, να συγκαλύπτει δηλαδή όντως λαθρεμπόριο στα Τέμπη, σχεδόν όλοι εμφανίζονται μουδιασμένοι, με εξαίρεση τον κ. Βελόπουλο και την κα. Κωνσταντοπούλου. Ακόμη και γι’ αυτούς όμως δεν θα έβαζαν πολλοί το χέρι τους στη φωτιά ότι, εάν βρίσκονταν σε θέση εξουσίας, θα υλοποιούσαν όσα λένε.

Τα Τέμπη λοιπόν ανατρέπουν συνολικά την πίστη στο πολιτικό σύστημα. Γι’ αυτό δεν επωφελείται το ΠΑΣΟΚ (όχι επειδή, κατά την παμπόνηρη κυβερνητική ρητορική, τάχα "ταυτίζεται με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου"). Γι’ αυτό η κάποτε φέρελπις στον χώρο της δεξιάς, Αφροδίτη Λατινοπούλου, υποχώρησε δημοσκοπικά με μία μόνον κίνηση που ερμηνεύθηκε καχύποπτα: Τη μη συμμετοχή της στο συλλαλητήριο της 28ης Φεβρουαρίου, με αιτιολογία τη μη κομματικοποίηση του συλλαλητηρίου. Και γι’ αυτό, παρά την καχυποψία που και ο ίδιος ο πρωθυπουργός βιώνει στο δικό του ακροατήριο, οι αντίπαλοί του δεν πείθουν ότι θα τα έβαζαν με το λαθρεμπόριο και, έτσι, συνεχίζει να επιλέγεται από μεγάλο μέρος των προπερσινών ψηφοφόρων του. 

Πόσο μεγάλο; Για πόσο ακόμη; Ουδείς γνωρίζει. Το πολιτικό σκηνικό είναι πολύ ρευστό. Σε τέτοια ρευστότητα, πρόσωπα εκτός κομμάτων με πολιτικό "γκελ" στην κοινωνία (θα αποφύγουμε άσκοπη ονοματολογία), θα είχαν θεωρητικά καλύτερη τύχη από τους υφιστάμενους σχηματισμούς. Από τη θεωρία στην πράξη, όμως, η απόσταση είναι συνήθως τεράστια.

Το πιθανότερο είναι οι εξελίξεις να μας εκπλήξουν. Όταν η κοινωνία δεν έχει σαφή κατεύθυνση, ούτε τα πράγματα έχουν σαφή κατεύθυνση.

Τα Τέμπη πάντως δεν δείχνουν να έχουν αλλάξει (όχι ακόμη τουλάχιστον) τη βασική μεταμνημονιακή στροφή του πολιτικού συστήματος δεξιότερα. Συνεπώς, η αντιπολίτευση πρέπει πρωτίστως να πείσει ότι θα ασκήσει μια βελτιωμένη εκδοχή της πολιτικής Μητσοτάκη της α΄ τετραετίας προς την ίδια αναπτυξιακή κατεύθυνση. Και παράλληλα ότι δεν θα φεισθεί οιασδήποτε ρήξης για κάθαρση στην υπόθεση των Τεμπών.

Τέτοια αντιπολίτευση δεν φαίνεται σήμερα πουθενά. Όσο δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία μιας πολιτικής οικονομικής ελευθερίας και ευνομίας, που θα σπάσει τα ευνοιοκρατικά, φαυλοκρατικά, κλεπτοκρατικά και φορολογικά δεσμά που κρατούν καθημαγμένη την ελληνική κοινωνία, μιας πολιτικής που θα επιτρέψει στην οικονομία να αναπτυχθεί πραγματικά, η αντιπολίτευση θα παραμένει δομικά ανύπαρκτη. Το απρόβλεπτο των εξελίξεων θα παραμένει η μόνη βεβαιότητα.

* Δ.Ν., Δικηγόρος