Φορολογικοί Έλεγχοι και Ενδικοφανείς Προσφυγές

Του Παναγιώτη Ψαριανού

Οι Φορολογικοί Έλεγχοι στη χώρα μας αποτελούν ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στη ζωή των επιχειρήσεων, που επηρεάζει, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, τη λειτουργία και την εξέλιξη τους. 

Λόγω της ιδιομορφίας αυτής των Φορολογικών Ελέγχων, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η σωστή εφαρμογή και ερμηνεία των Φορολογικών Νόμων από τα Λογιστήρια, ώστε να αναιρείται κάθε λόγος επιβολής αναίτιων φόρων και, κατά συνέπεια, προσαυξήσεων και προστίμων από τις Ελεγκτικές Αρχές. 

Η ερμηνεία των νόμων απαιτεί ευρεία και βαθιά γνώση, αλλά και μεγάλη εμπειρία, προκειμένου η επιχείρηση να αποφύγει την αδικαιολόγητη πληρωμή φόρων, πολλές φορές, χωρίς να το γνωρίζει η Διοίκησής της. Σημειωτέον, ότι άγνοια της σωστής εφαρμογής και της ερμηνείας των Φορολογικών Διατάξεων παρατηρείται, όχι μόνο από το προσωπικό των επιχειρήσεων, αλλά και τους Εφοριακούς Ελεγκτές.

Όμως, και αν ακόμα τα διάφορα λάθη εγγραφούν στα Φύλλα Ελέγχου και επιβληθούν οι ανάλογοι φόροι, οι προσαυξήσεις και τα προβλεπόμενα πρόστιμα, απαιτείται η διεκδίκηση των συμφερόντων των επιχειρήσεων στα Φορολογικά Δικαστήρια, όπου υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ανατραπεί ολικά ή μερικά το αποτέλεσμα του Φορολογικού Ελέγχου. Εννοείται, βέβαια, ότι η διαχείριση ενός τόσου σπουδαίου θέματος εμπίπτει στην αρμοδιότητα των ειδικών, οι οποίοι διαθέτουν τις αναγκαίες γνώσεις για την επιτυχή διαχείρισή του. 

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, στο διάστημα Ιανουαρίου - Δεκεμβρίου 2024, από τις Ενδικοφανείς Προσφυγές που υποβλήθηκαν στη ΔΕΔ (Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών) - που αποτελεί τον προθάλαμο των Φορολογικών Δικαστηρίων - σχεδόν ένας στους τρεις φορολογούμενους δικαιώθηκε. 

Αξιοσημείωτο, δε, είναι το γεγονός, ότι το ποσοστό δικαίωσης των φορολογουμένων που προσφεύγουν στη ΔΕΔ, κυμαίνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια γύρω στο 32%. Αξίζει να αναφερθεί, ότι, σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία της ΑΑΔΕ, μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί 94.460 Ενδικοφανείς Προσφυγές, από τις οποίες οι 90.545  εκδικάστηκαν και απ’ αυτές, στις 22.545 (24,90%) ακυρώθηκαν οι αποφάσεις των Ελεγκτικών Αρχών από τη ΔΕΔ, δικαιώνοντας, ολικά ή μερικά, τους φορολογούμενους.

Να επισημάνουμε, ότι το ποσοστό 24,90% της δικαίωσης των φορολογουμένων από τη ΔΕΔ είναι συγκεντρωτικό, και αντί να μειωθεί, με το χρόνο αυξάνεται. Σημειωτέον, ότι με τη λειτουργία της ΑΑΔΕ και πριν αυτή γίνει Ανεξάρτητη Αρχή,  λόγω των παρεμβάσεων του υπ. Οικονομικών, το ποσοστό αυτό ήταν 4%, ενώ όταν ανεξαρτητοποιήθηκε, έφτασε στο 32%, το οποίο και διατηρείται σταθερά.  

Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ σημαντικά και αποδεικνύουν την ανεπάρκεια του Ελεγκτικού Μηχανισμού στην εφαρμογή και ερμηνεία των Φορολογικών Νόμων, λόγω έλλειψης εκπαίδευσης και γνώσεων των Ελεγκτών, αλλά και της τακτικής και της εθιμικής αντίληψης των Ελεγκτικών Οργάνων να απορρίπτουν επιχειρηματικές δαπάνες σαν μη παραγωγικές, παρά τις αποφάσεις των Διοικητικών Δικαστηρίων, και ειδικά του ΣτΕ, που αποφαίνονται ότι οι Ελεγκτικές Αρχές δεν είναι αρμόδιες να κρίνουν την παραγωγικότητα μιας δαπάνης, αφού αυτή  συνδέεται με τις διοικητικές αποφάσεις και τους σκοπούς της επιχείρησης, δεδομένου ότι οι Διοικήσεις τους επηρεάζουν τις εξελίξεις και παράγουν το οικονομικό αποτέλεσμα της οικονομικής οντότητας, δηλαδή το κέρδος ή τη ζημιά.  

Επιπλέον, να προσθέσουμε, ότι το παράδοξο φαινόμενο ενός τόσου μεγάλου ποσοστού δικαίωσης των φορολογουμένων από τη ΔΕΔ - αλλά και τα Διοικητικά Δικαστήρια στη συνέχεια -, οφείλεται και στην πίεση των Ελεγκτικών Αρχών να αναδείξουν μεγάλες Λογιστικές Διαφορές κατά τον Έλεγχο και να καταλογίσουν υψηλούς φόρους, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους της ΑΑΔΕ, οι οποίοι, αντί να περιλαμβάνουν τον ετήσιο αριθμό και το είδος των ελεγκτικών υποθέσεων, προσδιορίζουν το ύψος των προϋπολογισμένων εσόδων, κάτι που δεν ευσταθεί, αφού οι επιχειρήσεις που θα ελεγχθούν, μπορεί να τηρούν σε μεγάλο βαθμό τους ισχύοντες φορολογικούς νόμους και να μην προκύψουν πρόσθετα φορολογικά έσοδα στο βαθμό που προϋπολογίζονται από την ΑΑΔΕ.

Να αναφέρουμε εδώ, ότι τα έσοδα από φόρους το 2023 ήταν 61.627 δισ. ευρώ, ενώ του 2024 ανήλθαν σε 68.787 δισ., αυξημένα κατά 7.160 δισ. και 11,62%, όταν η αύξηση του ΑΕΠ ανέρχεται στο 2,2%. Και ο στόχος των φορολογικών εσόδων του 2025 είναι 71,6 δισ. ευρώ. 

Θεωρούμε, ότι η ΑΑΔΕ θα μπορούσε να επιτύχει πολύ υψηλότερα έσοδα από εκείνα που προϋπολογίζει, αν αύξανε τον αριθμό των Ελέγχων, καταργώντας την τεράστια γραφειοκρατία και χρησιμοποιώντας έξυπνα ελεγκτικά κριτήρια και σύγχρονα πληροφοριακά εργαλεία, με βάσει τα οικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων. Να θυμίσουμε μόνο, ότι, σε ένα Φορολογικό Έλεγχο μιας θυγατρικής γερμανικής εταιρείας που έγινε στην Ελλάδα, η Έκθεση Ελέγχου ήταν 236 σελίδες, όταν στη Γερμανία η Έκθεση Ελέγχου της μητρικής εταιρείας ήταν  1 σελίδα και στον αντίστοιχο Έλεγχο της Ισπανικής θυγατρικής, αυτή ήταν μόλις 1,5 σελίδα! Για τον Έλεγχο αυτό απαιτήθηκε ένας μήνας, από τον οποίο η μία εβδομάδα αναλώθηκε στον Έλεγχο των στοιχείων της επιχείρησης και οι τρεις βδομάδες στο γράψιμο της Έκθεσης Ελέγχου!  

Όπως γίνεται αντιληπτό από κάθε λογικό άνθρωπο - και όχι μόνο τον ειδικό -, η γραφειοκρατία είναι τεράστια και επιζήμια, που δημιουργεί πολλά προβλήματα στον Ελεγκτικό Μηχανισμό, αλλά και στις επιχειρήσεις, απασχολώντας άσκοπα και ανούσια το προσωπικό τους, αφού κατά τη διάρκεια των Φορολογικών Ελέγχων, οι Ελεγκτές ζητούν στοιχεία από τις επιχειρήσεις τα οποία έχουν ήδη υποβληθεί στις αρμόδιες Υπηρεσίες και είναι ήδη διαθέσιμα από αυτές (όπως π.χ. οι Δηλώσεις ΦΠΑ και άλλων Φόρων ή τα Πρακτικά των Γενικών Συνελεύσεων των Διοικητικών Οργάνων που υπάρχουν στο ΓΕΜΗ). 

Όμως, θα πρέπει να επισημανθεί, ότι ακόμα και στην περίπτωση που η ΔΕΔ δικαιώσει το φορολογούμενο - κρίνοντας αβάσιμο το αποτέλεσμα του Ελέγχου -, η Ενδικοφανής Προσφυγή δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα στις επιχειρήσεις, αφού απαιτούνται οικονομικά στοιχεία για τη στήριξη των επιχειρημάτων των φορολογουμένων, συνεργασία με τους λογιστές και τους δικηγόρους για τη σύνταξη της Προσφυγής, και, βέβαια, κόστη αμοιβών. Και, πέραν, αυτών των προβλημάτων, οι φορολογούμενοι, επιχειρηματίες και διοικούντες, απασχολούνται αρκετά, πνευματικά και ψυχικά, σ’ αυτό το μεγάλο διάστημα των Ελέγχων, σπαταλώντας φαιά ουσία και ψυχική δύναμη, που θα μπορούσαν να τη διαθέσουν για την καλύτερη λειτουργία των επιχειρήσεώς τους. 

Και το παράδοξο είναι, ότι παρά τον τεράστιο αριθμό Ενδικοφανών Προσφυγών που δικαιώνουν τους φορολογούμενους (έναν στους τρεις), το υπ. Οικονομικών εξακολουθεί να απαιτεί την Προκαταβολή του 50% των βεβαιωμένων με τα Φύλλα Ελέγχου ποσών φόρων, προσαυξήσεων και προστίμων για την Προσφυγή στα Φορολογικά Δικαστήρια, αναιρώντας, ουσιαστικά, το συνταγματικό δικαίωμα των πολιτών να προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη, αφού πολλοί αδυνατούν να καταβάλουν τα ποσά αυτά, που σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυσανάλογα υψηλά.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι, ότι παρόλο που τα δεδομένα αυτά της δικαίωσης των Φορολογουμένων από τη ΔΕΔ εμφανίζονται διαρκώς τα τελευταία χρόνια και εκθέτουν την ΑΑΔΕ - αφού το αποτέλεσμα των Φορολογικών Αρχών  αυτοαναιρείνται σε μεγάλο βαθμό (κατά 32%) από τους ίδιους τους υπαλλήλους τους -, δε λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα, όπως είναι η εκπαίδευση των Ελεγκτών, η αλλαγή και η απλοποίηση του Φορολογικού Συστήματος, καθώς και ο τρόπος Ελέγχων, αλλά και η ελάφρυνση της πίεσης των Εφοριακών Ελεγκτών για την επίτευξη οικονομικών στόχων, που, ουσιαστικά, με τις υπάρχουσες συνθήκες και τις δυνατότητες του Ελεγκτικού Μηχανισμού, είναι ανέφικτοι. Αποτέλεσμα όλων αυτών των παραγόντων, είναι  ο αδικαιολόγητος χαρακτηρισμός δαπανών σαν Λογιστικών Διαφορών, λόγω μη παραγωγικότητάς τους, και ο καταλογισμός επιπλέον Φόρων, Προσαυξήσεων και Προστίμων.

Τα προαναφερόμενα σοβαρότατα θέματα, είναι χρήσιμο να τα γνωρίζουν οι επιχειρήσεις, προκειμένου να οργανωθούν και να λειτουργούν καλύτερα, αλλά και να ενισχυθούν με τους κατάλληλους συνεργάτες, ώστε να προστατέψουν τα δίκαια συμφέροντά τους. Διαφορετικά, θα πληρώνουν αναίτια σημαντικά ποσά, αφού, αφενός δε θα είναι σε θέση να αντιπαρατεθούν με τους Εφοριακούς Ελεγκτές για τη σωστή Εφαρμογή και Ερμηνεία των Φορολογικών Νόμων, ή δε θα γνωρίζουν καν ότι πληρώνουν φόρους, χωρίς να τους οφείλουν, κάτι που παρατηρείται αρκετά συχνά.  

Τέλος, να επισημάνουμε, ότι αυτά τα φαινόμενα που παρατηρούνται στο κρίσιμο πεδίο του υπ. Οικονομικών, δε δημιουργούν την αναγκαία φορολογική συνείδηση των πολιτών, με τις ευθύνες και τα δικαιώματα που πρέπει να έχουν σε ένα σύγχρονο κράτος. 

*Ο κ. Παναγιώτης Ψαριανός είναι Managing Director - CEO της ΓΡΑΦΕΙΟ ΨΑΡΙΑΝΟΥ ΑΕ ΕΛΕΓΚΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ