Οι Δασμοί του Προέδρου Τραμπ: Επιπτώσεις και Στρατηγικές Αντιμετώπισης για την Ελλάδα

Του Γεωργίου Ράτσικα

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επιστρέφουν σε μια περίοδο προστατευτισμού μέσω της επιβολής νέων δασμών από τον Ντόναλντ Τραμπ, οι συνέπειες απλώνονται χωρίς διακρίσεις στις παγκόσμιες αγορές. Από την 2 Απριλίου 2025, οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει δασμούς σε εξαγόμενα προϊόντα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Κίνα κι άλλες χώρες, προκαλώντας αναταράξεις στο διεθνές εμπόριο. 

Αν και η Ελλάδα δεν αποτελεί άμεσο στόχο, η οικονομία της παραμένει ευάλωτη, όχι μέσω άμεσης σύγκρουσης, αλλά λόγω "συστημικής ευπάθειας". Αυτό σημαίνει ότι, επειδή η ελληνική οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές, τον τουρισμό και τις διεθνείς επενδύσεις, ενδέχεται να πληγεί περισσότερο από χώρες με μικρότερη εξάρτηση από αυτούς τους τομείς.

Η έμμεση απειλή του προστατευτισμού

Η αλλαγή της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής δεν επηρεάζει μόνο τις χώρες με άμεση σύνδεση με την αμερικανική αγορά. Αγγίζει και τις οικονομίες που βασίζονται στη διεθνή εμπορική αλληλεπίδραση, όπως η ελληνική. Από τη ναυτιλία και τις εξαγωγές μέχρι τον τουρισμό και την εμπιστοσύνη των επενδυτών, η Ελλάδα καλείται να προετοιμαστεί για τις διαφαινόμενες οικονομικές αναταράξεις.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται πανικός. Παρά τα διαχρονικά δομικά προβλήματα, η ελληνική οικονομία διατηρεί σταθερή αναπτυξιακή πορεία, ενώ οι πρόσφατες θετικές εξελίξεις, όπως η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας από τον οίκο Moody’s, ενισχύουν την ανθεκτικότητά της.

Η Ευρώπη στο Στόχαστρο

Η επιβολή δασμών από τον Πρόεδρο Τραμπ σηματοδοτεί την επιστροφή στον οικονομικό εθνικισμό, αφού στόχος του είναι η προστασία της αμερικανικής βιομηχανίας από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προειδοποιήσει ότι τέτοιες πρακτικές μπορούν να προκαλέσουν ζημία έως και 260 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ της ΕΕ, ιδίως αν πυροδοτήσουν αλυσιδωτές εμπορικές αντιδράσεις και κατακερματισμό της ενιαίας αγοράς. 

Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει πως, πέρα από τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν τα εξαγόμενα ελληνικά προϊόντα προς τις ΗΠΑ, τα αντίμετρα της ΕΕ στα εισαγόμενα αμερικανικά προϊόντα ενδέχεται να προκαλέσουν μια σειρά από παρενέργειες στην ελληνική οικονομία. Μεταξύ αυτών, η αύξηση του πληθωρισμού, η άνοδος του κόστους ζωής και επιπλέον πιέσεις στην καθημερινότητα των πολιτών.

Ναυτιλία: Η Ελλάδα στην Κορυφή

Η ελληνική ναυτιλία παραμένει παγκόσμια δύναμη, με τα ελληνικά πλοία να κατέχουν περίπου το 20% της παγκόσμιας ναυτικής χωρητικότητας. Η μείωση των εμπορικών όγκων μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό των διατλαντικών φορτίων και σε μεταβλητότητα στις ναυτιλιακές τιμές, πλήττοντας την προβλεψιμότητα των εσόδων.

Αν, ωστόσο, το παγκόσμιο εμπόριο στραφεί προς την Ασία, η Ελλάδα μπορεί μακροπρόθεσμα να αξιοποιήσει τη στρατηγική της θέση, ενισχύοντας τον ρόλο της ως βασικού διαμετακομιστικού κόμβου στη Μεσόγειο.

Τουρισμός: Ευάλωτος στις Παγκόσμιες Αναταράξεις

Το 2024, η Ελλάδα υποδέχθηκε περίπου 36 εκατομμύρια επισκέπτες, με τον τουρισμό να παραμένει βασικός πυλώνας της οικονομίας. Ο τομέας εξαρτάται άμεσα από την αγοραστική δύναμη Ευρωπαίων και Αμερικανών ταξιδιωτών κι αυτό τον καθιστά ευάλωτο σε εξωτερικές οικονομικές πιέσεις. Αν η ευρωζώνη πληγεί από τις εμπορικές εντάσεις, είναι πιθανό να καταγραφεί μείωση στις κρατήσεις, πιο σύντομες διαμονές και περιορισμένη τουριστική κατανάλωση.

Εαν επηρεαστούν αρνητικά οι τουριστικές ροές από τις ΗΠΑ, η Ελλάδα θα πρέπει να στραφεί σε άλλες αγορές, όπως η Μέση Ανατολή και η Ασία, για να αντισταθμίσει τις απώλειες.

Αγροτικά Προϊόντα: Εξαγωγές Αντιμέτωπες με Εμπόδια

Οι ελληνικές εξαγωγές τροφίμων και ποτών προς τις ΗΠΑ, αν και μικρές σε όγκο, είναι κρίσιμες για πολλές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ). Οι επιχειρήσεις αυτές ενδέχεται να μην διαθέτουν την ευελιξία ή τους πόρους για να αντέξουν το κόστος των δασμών ή να στραφούν γρήγορα σε νέες αγορές. Γι’ αυτό απαιτείται έγκαιρη πληροφόρηση και στοχευμένη στήριξη από το κράτος, τους εξαγωγικούς φορείς όπως το Enterprise Greece, τα επιμελητήρια και τις τράπεζες. Μέσα από χρηματοδοτικά εργαλεία, προγράμματα εξωστρέφειας και διπλωματική κινητοποίηση, η Ελλάδα μπορεί να στηρίξει τις ΜμΕ ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές και να εκμεταλλευτούν εναλλακτικές αγορές.

Χρηματοπιστωτικές Αγορές: Μεγαλύτερη Ανθεκτικότητα

Η γεωπολιτική αβεβαιότητα θα επηρεάσει τις διεθνείς αγορές, αλλά η Ελλάδα φαίνεται να διαθέτει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Η πρόσφατη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας και η ενισχυμένη εμπιστοσύνη των επενδυτών προσφέρουν προστασία από τις αυξήσεις των επιτοκίων, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε χρηματοδότηση.

Πολιτικές Αντιμετώπισης: Προσαρμογή με Στρατηγική

Για να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις, η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί στοχευμένα:

•Διαφοροποίηση εξαγωγικών αγορών, δίνοντας έμφαση στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και στην Ασία.

•Επενδύσεις σε υποδομές logistics, ενισχύοντας τη θέση της χώρας ως κόμβος σταθερότητας και ασφάλειας στη Μεσόγειο.

•Στήριξη των ΜΜΕ μέσω εμπορικής πληροφόρησης, χρηματοδοτικών εργαλείων και διαχείρισης κινδύνου, για μεγαλύτερη ευελιξία και προσαρμογή.

Συμπέρασμα: Κρίση ή Ευκαιρία;

Η Ελλάδα δεν είναι στόχος της εμπορικής διαμάχης ΗΠΑ–ΕΕ, όμως παραμένει εκτεθειμένη στις διεθνείς αναταράξεις. Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία δεν αφήνει κανέναν ανεπηρέαστο. Παρ' όλα αυτά, η χώρα μας έχει τις δυνατότητες να βγει πιο ισχυρή, αξιοποιώντας τη γεωστρατηγική της θέση και επενδύοντας σε νέες αγορές και υποδομές.

Προσωπικά, παραμένω αισιόδοξος ότι, με τον κατάλληλο συνδυασμό ευελιξίας, άμεσης αντίδρασης κι ενίσχυσης της οικονομικής της ανθεκτικότητας, η Ελλάδα μπορεί όχι μόνο να αντέξει τις διεθνείς πιέσεις, αλλά και να αναβαθμίσει τη θέση της στο παγκόσμιο εμπορικό τοπίο. Το κλειδί είναι η έγκαιρη δράση και η μετατροπή της κρίσης σε ευκαιρία!

*O κ. Γεώργιος Ράτσικας είναι οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής