Η συμπαθής "τάξη των συμπαθών" και η σεβαστή "τάξη των μετρίων"

Του Γιώργου I. Κωστούλα

Στον απόηχο του προηγούμενου (28/03) άρθρου μου, με τίτλο, "Satisfactory underperformance: Δυο λέξεις - ακτινογραφία της δημοσιοϋπαλληλικής αξιολόγησης", το σημερινό και το επόμενο άρθρο μου. Αφιερωμένα σε δυο ομάδες εργαζομένων, τις οποίες σε παλιότερα κείμενά μου ονόμασα, αντιστοίχως, "συμπαθείς" και "μέτριους".

Ο λόγος σήμερα για την πρώτη κατηγορία, αυτών που κατέχουν το "πτυχίο", το "δίπλωμα" του συμπαθούς. Είναι αυτοί που ενώ έχουν μηδαμινά προσόντα, ανύπαρκτες ουσιαστικές επιδεξιότητες και κανένα ταλέντο, έχουν συγχρόνως την ταπεινότητα να το παραδέχονται. Mε άλλα λόγια, είναι αυτοί που καλύπτουν τις ελλείψεις και την ασημαντότητά τους πίσω από τη μάσκα, από τον μανδύα της σεμνότητας. Δύσκολα μπορεί κανείς να τους αντιπαρατεθεί, χωρίς, αργά ή γρήγορα, να αναρωτηθεί ποιος είναι ο χειρότερος: Αυτός που κρύβει τη ματαιοδοξία του, ή αυτός που διαφημίζει την ταπεινότητά του.

Μέτρο και οδηγός επιβίωσης των απανταχού συμπαθών, η επιείκεια, συνισταμένη με τη σειρά της, μιας πληθώρας συνιστωσών ανούσιων αρετών - επιδεξιοτήτων που θα τις ονόμαζα, από δανειζόμενο όρο, "κατοικίδιες αρετές": Ευγένεια, προσήνεια, καθαριότητα, προθυμία, φιλικότητα, σεμνότητα, καλοσύνη, καταδεκτικότητα, ευπρέπεια, ακρίβεια προσέλευσης στη δουλειά κ.λπ. Όλες, αυτονόητες, που έτσι κι αλλιώς πρέπει να υπάρχουν σε κάθε περιβάλλον. Κάτι, ας πούμε, σαν συνθήκες υγιεινής, που όμως συχνότατα αναβαθμίζονται, από μέτριους και αναποτελεσματικούς προϊστάμενους, σε κριτήρια αξιοσύνης και αποτελεσματικότητας.

Σε κάποιες απ’ αυτές αναφέρεται και ο Καμύ: "Η μετριοφροσύνη με βοηθούσε να διαπρέπω, η ταπεινοφροσύνη να υπερτερώ και η αρετή να καταπιέζω".

Στην ίδια ομάδα άλλωστε και με τη βολικότατη σύνεση, όλες οι πάρα πάνω "αρετές" μοιάζουν με πανάσχημες γεροντοκόρες, που τόσο πολύ τις νοστιμεύεται η ανικανότητα. Η προσωποποίηση της μικρόψυχης ορθοφροσύνης του Χατζηαβάτη. Τις συναντάμε και στους γλυκομίλητους γιατρούς: "Σηκώστε το ποδαράκι σας", "βγάλτε το πουκαμισάκι σας...". Όσο χειρότερος είναι ο γιατρός, τόσο καλύτερος είναι ο "παρά τη κλίνη" τρόπος του.

Είναι αυτές οι αρετές, που όλοι θυμόμαστε πόσο μεγάλη πέραση είχαν κατά τα μαθητικά μας χρόνια. Και που όμως, στατιστικά, παύει να τις συναντά κανείς αργότερα σε σημαντικούς ανθρώπους. Όλες μαζί, το περισσότερο που μπορούν να προσφέρουν είναι να αναπτύξουν εργαζόμενους που διαπρέπουν στο να κάνουν "τα πράγματα σωστά" (και αν...), αντί να κάνουν "τα σωστά πράγματα".

Στην κορυφαία θέση της κατηγορίας: Η καλοσύνη του μέσου ανθρώπου. Το δίστιχο του Μενάνδρου: "Ανήρ δίκαιος έστιν ουχ’ ο μη αδικών αλλά όστις αδικείν δυνάμενος μη βούλεται", καθώς και του Δημόκριτου: "Αγαθόν ου το μη αδικείν αλλά το μηδέ εθέλειν", αποδίδονται περαιτέρω από τον Λαροσφουκώ: "Κανέναν δεν αξίζει να τον επαινέσουμε για την καλοσύνη του, αν δεν έχει την δύναμη να είναι κακός". Δηλαδή: "Σε θέλω και νάχεις θεό και να μην προσκυνάς".

Ακόμα και η ανικανότητα, ή έστω η απροθυμία κάποιου να μαθαίνει είναι μια "επιδεξιότητα". Άλλης τάξεως βεβαίως είναι αυτοί που δύσκολα θα καταλάβουν κάτι, αν πληρώνονται να μην το καταλάβουν. Και εδώ, μάλλον πρέπει να εντάξουμε την άλλη μεγάλη κατηγορία-μάστιγα εργαζομένων, τους κουτοπόνηρους. Κύριο όπλο τους: η από αρχαιοτάτων χρόνων μετεξέλιξη της επιτηδειότητας, επί τα χείρω. Ίσως, το πρώτο στάδιο της απάτης. Ο ικανός, ο τίμιος άνθρωπος δεν  έχει ανάγκη της επιτηδειότητας, όπως δεν έχει ανάγκη και της απάτης.

Στο επόμενο, ο λόγος για την καθόλα σεβαστή και χρησιμότατη "τάξη" των ούτω καλουμένων: Μετρίων.

* O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα.

gcostoulas@gmail.com