Από το Open Banking στο Open Finance: Πώς τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες θα προετοιμαστούν για τον ευρωπαϊκό Κανονισμό FiDA;

*Του Γιάννη Μπολόση

Η νέα νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πρόσβαση στα Χρηματοοικονομικά Δεδομένα (Financial Data Access - FiDA), φέρνει θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης των χρηματοοικονομικών δεδομένων. Ο Κανονισμός, που αναμένεται να ψηφιστεί το προσεχές διάστημα, θα διευρύνει την υποχρεωτική ανταλλαγή χρηματοοικονομικών δεδομένων πελατών (όπως δεδομένα καταθέσεων, ασφαλιστικών και επενδυτικών προϊόντων, κ.ά.), τόσο μεταξύ των ιδρυμάτων που διατηρούν τα δεδομένα αυτά, αλλά και τρίτων μερών (π.χ., fintechs, ινστιτούτα ηλεκτρονικών πληρωμών, διαχειριστές crypto, κ.ά.) – με τη συγκατάθεση, φυσικά, των πελατών μέσω ψηφιακών πλατφορμών και APIs.

Είναι σαφές ότι ο Κανονισμός δεν αφορά μόνο τις τράπεζες – που παραδοσιακά διαχειρίζονται χρηματοοικονομικά δεδομένα – αλλά αγγίζει τον ευρύτερο τομέα χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, όπως τις ασφαλίσεις και τη διαχείριση επενδύσεων. Αυτό, δεν αποτελεί μόνο μια διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του υφιστάμενου πλαισίου αναφορικά με το Open Banking, αλλά μια θεμελιώδη αλλαγή στον γενικότερο τρόπο πρόσβασης σε, χρήσης και ανταλλαγής χρηματοοικονομικών δεδομένων.

Γιατί η FiDA είναι διαφορετική;

Μέσω της FiDA, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τη μετάβαση από το Open Banking στο Open Finance και το Open Insurance, που έχει απώτερο στόχο την καλύτερη προστασία του καταναλωτή, την περαιτέρω ενθάρρυνση της ανάπτυξης καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και την ενίσχυση του ανταγωνισμού. Τα χαρακτηριστικά και τα προσδοκώμενα οφέλη του νέου Κανονισμού, συνοψίζονται στα παρακάτω:

•Ευρύτερο πεδίο υποχρέωσης ανταλλαγής δεδομένων: Σε αντίθεση με την υφιστάμενη νομοθεσία του Open Banking (Οδηγία PSD2), η FiDA καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα υπηρεσιών και προϊόντων, δημιουργώντας το πλαίσιο για μια πιο ολιστική προσέγγιση στην ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των ιδρυμάτων του χρηματοοικονομικού κλάδου. Για παράδειγμα, πέραν των καταθετικών, δανειακών και επενδυτικών προϊόντων που αφορούν τις τράπεζες, εντάσσονται σε αυτή οι ασφαλίσεις – γενικές και ζωής – που αφορούν τις ασφαλιστικές εταιρείες.

•Ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών: Η FiDA δίνει έμφαση στην αυξημένη προστασία των καταναλωτών μέσω της δυνατότητας συγκατάθεσης, καθώς και του ενισχυμένου ελέγχου στη διαχείριση των χρηματοοικονομικών τους δεδομένων.

•Ενίσχυση του ανταγωνισμού και της καινοτομίας: Ο Κανονισμός εκτιμάται ότι θα εντείνει τον ανταγωνισμό, όχι μόνο στον τραπεζικό τομέα, αλλά στον ασφαλιστικό και τον ευρύτερο χρηματοοικονομικό κλάδο, προσελκύοντας περισσότερες fintechs και άλλες εταιρείες, ενθαρρύνοντας, έτσι, τους υφιστάμενους οργανισμούς στη δημιουργία περισσότερων καινοτόμων μοντέλων, προϊόντων και λύσεων για τους πελάτες τους.

Πόσο έτοιμες είναι οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρείες;

Με το χρονοδιάγραμμα υποχρεωτικής σταδιακής εφαρμογής της FiDA να εκτείνεται από 18 έως 42 μήνες μετά την ψήφισή της, η ανάγκη για έναρξη της προετοιμασίας για τις τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες είναι άμεση.

Από τις συζητήσεις μας με στελέχη χρηματοοικονομικών οργανισμών σε όλη την Ευρώπη, ο αντίκτυπος της FiDA εκτιμάται ότι θα είναι σημαντικός και πολλοί πιστεύουν ότι θα είναι μεγαλύτερος από εκείνον που δημιουργούν άλλες επικείμενες κανονιστικές αλλαγές, όπως η αναθεωρημένη τρίτη Οδηγία για τις Υπηρεσίες Πληρωμών (PSD3), ο Κανονισμός για τις Υπηρεσίες Πληρωμών (PSR), αλλά και το Ψηφιακό Ευρώ (Digital Euro). Μάλιστα, βάσει έρευνας της EY τον Ιούνιο του 2024 για τις πληρωμές στην ΕΕ, στην οποία συμμετείχαν κορυφαίοι Ευρωπαϊκοί οργανισμοί, διαπιστώθηκε χαμηλός βαθμός ετοιμότητας για τη FiDA. Συγκεκριμένα, ενώ αναφέρθηκε ότι το 48% των οργανισμών αναμένουν σημαντικές επιπτώσεις στα επιχειρηματικά τους μοντέλα, μόνο το 15% πιστεύουν ότι είναι επαρκώς προετοιμασμένοι.

Τακτικές και στρατηγικές προκλήσεις

Οι επιπτώσεις της FiDA σε τακτικό επίπεδο αναμένεται να είναι σημαντικές. Οι τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να προετοιμαστούν και να διασφαλίσουν την έγκαιρη – και σε πραγματικό χρόνο (real-time) – δυνατότητα διάθεσης των δεδομένων τους σε τρίτους, να διαχειριστούν αποτελεσματικά την υποχρέωση εξασφάλισης συγκατάθεσης των πελατών τους, καθώς και να συμμορφωθούν με τις αυστηρές υποχρεώσεις ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων. Σε στρατηγικό επίπεδο, είναι σημαντική η αξιολόγηση των επιπτώσεων που θα έχει η διευρυμένη ανταλλαγή δεδομένων, των ευκαιριών που θα μπορούσαν να προκύψουν γι’ αυτές, αλλά και των πιέσεων που αναμένεται να δεχτούν από άλλους οργανισμούς στο πεδίο του ανταγωνισμού.

Καθώς αυξάνεται η κατανόηση των επικείμενων επιπτώσεων, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρείες σπεύδουν να αναπροσαρμόσουν την στρατηγική τους και να εξασφαλίσουν τα κεφάλαια για τις αναγκαίες επενδύσεις. Στη συνέχεια θα προβούν στον καθορισμό απαιτήσεων για την υλοποίηση έργων πληροφορικής και δεδομένων, και τη συγκρότηση εσωτερικών και εξωτερικών ομάδων εργασίας, τόσο για τη διαχείριση της συμμόρφωσης, όσο και την ενθάρρυνση της καινοτομίας.

Άμεσες ενέργειες και προτεινόμενος οδικός χάρτης για μία επιτυχημένη συμμόρφωση

Από την εμπειρία της EY στη συνεργασία μας με οργανισμούς που ήδη υλοποιούν πρωτοβουλίες Open Banking και Open Finance, οι τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να εστιάσουν σε οκτώ τομείς, ώστε να προετοιμαστούν αποτελεσματικότερα:

1. Ανάγκη για άμεση έναρξη της προετοιμασίας και κατανόηση των επιπτώσεων στον οργανισμό, καθώς το χρονικό πλαίσιο εναρμόνισης από την στιγμή που θα ψηφιστεί, θα είναι στενό.

2. Η ανάγκη για άμεση κανονιστική συμμόρφωση, δεν θα πρέπει να λειτουργήσει εις βάρος των μακροπρόθεσμων προτεραιοτήτων. Πέρα από την άμεση ανάγκη για κανονιστική συμμόρφωση, οι οργανισμοί θα πρέπει να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο η FiDA θα επηρεάσει τα ψηφιακά τους κανάλια διανομής δεδομένων, τις διεπαφές με τρίτους οργανισμούς, αλλά και να εξετάσουν με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να τις εξελίξουν περαιτέρω.

3. Αξιοποίηση των δεδομένων τρίτων οργανισμών. Μέσα από τη ανάλυση και χρήση δεδομένων που τηρούν τρίτοι οργανισμοί, θα μπορούσαν να εντοπίσουν ευκαιρίες για ανάπτυξη νέων, καινοτόμων προϊόντων και λύσεων για τους πελάτες τους.

4. Νέα πηγή εσόδων. Παρουσιάζεται η ευκαιρία για ανάπτυξη νέας πηγής εσόδων, καθώς το νομοθετικό πλαίσιο θα παρέχει τη δυνατότητα χρέωσης προμήθειας στους τρίτους οργανισμούς για την παροχή πρόσβασης στα δεδομένα που διαχειρίζονται.

5. Στενότερη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων μερών. Το ευρύ φάσμα εφαρμογής της FiDA απαιτεί στενότερη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων και καθορισμό ενιαίας στρατηγικής αναφορικά με την τεχνολογία, την κανονιστική συμμόρφωση, την ανάπτυξη προϊόντων, την καινοτομία, τις πωλήσεις, την ψηφιοποίηση, και τη διαχείριση δεδομένων.

6. Υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών, από άλλες αγορές. Οι τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να αντλήσουν εμπειρίες από περιοχές εκτός Ευρώπης, όπου το Open Banking και το Open Finance βρίσκονται ήδη σε άνθηση. Για παράδειγμα, αντίστοιχο νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει από το 2021 στη Βραζιλία, όπου σήμερα περισσότεροι από 30 εκατομμύρια καταναλωτές και επιχειρήσεις συναινούν στον διαμοιρασμό των χρηματοοικονομικών τους δεδομένων με εξουσιοδοτημένους τρίτους παρόχους.

7. Ενίσχυση των πρωτοβουλιών που αφορούν τον ευρύτερο εκσυγχρονισμό. Αξιοποίηση της FiDA, καθώς και των επικείμενων κανονιστικών αλλαγών, ως ευκαιρίες για ευρύτερο ψηφιακό μετασχηματισμό, εστιάζοντας ακόμα περισσότερο στην προσωποποιημένη εξυπηρέτηση των πελατών και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων των οργανισμών.

8. Έναρξη συζητήσεων γύρω από τα Σχήματα Ανταλλαγής Χρηματοοικονομικών Δεδομένων (FDSS – Financial Data Sharing Schemes). Με βάση το προτεινόμενο σχέδιο νόμου, το χρονικό πλαίσιο για τη δημιουργία και ένταξη των τραπεζών και των ασφαλιστικών εταιρειών στο FDSS, θα είναι εξαιρετικά σύντομο. Συνεπώς, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει άμεσα να προσδιορίσουν τη στρατηγική τους αναφορικά με την ανταλλαγή δεδομένων με τρίτους οργανισμούς, ώστε στη συνέχεια να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για τη συμμετοχή τους στα σχήματα αυτά. Οι διαπραγματεύσεις αυτές, θα μπορούσαν να αφορούν τις απαιτούμενες τεχνολογικές υποδομές, τη διακυβέρνηση δεδομένων, τον επιμερισμό των εσόδων, αλλά και το γενικότερο πλαίσιο συνεργασίας των συμμετεχόντων.

Μέσω της δυνατότητας για αξιοποίηση δεδομένων που δεν είναι μέχρι σήμερα ευρέως διαθέσιμα, δημιουργείται ευκαιρία για τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες για ακόμα μεγαλύτερη εστίαση στις ανάγκες των πελατών. Συνεπώς, πέραν της απαίτησης για κανονιστική συμμόρφωση, θα πρέπει να αναπτύξουν κατάλληλες στρατηγικές που θα τις επιτρέψουν, τόσο να προσαρμοστούν στο υπό διαμόρφωση νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, όσο και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν για περαιτέρω ανάπτυξη.

*Director, Συμβουλευτικές Υπηρεσίες EY Ελλάδος