Η επιλογή της ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Ενώ διαρκεί η δικαστική διερεύνηση της τραγωδίας των Τεμπών προέκυψε η εξαφάνιση του γιου της Εισαγγελέως Εφετών Λαρίσης, Βασίλη Καλογήρου, του οποίου το πτώμα βρέθηκε μόλις την 20η Φεβρουαρίου. Το ζήτημα αν η εξαφάνιση και ο θάνατός του σχετίζονται με την τραγωδία των Τεμπών προκάλεσε σφοδρή αντιπαράθεση μεταξύ της Εισαγγελέως ΑΠ και του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ, Σ. Φάμελλου, με ανταλλαγή δηλώσεων κατά την οποία ο Σ. Φάμελλος κατηγόρησε την Εισαγγελέα ΑΠ, ότι ενεργεί ως βραχίονας της κυβέρνησης.

Για τα αίτια του θανάτου του Β. Καλογήρου η Εισαγγελέας ΑΠ διάταξε κατεπείγουσα προκαταρκτική εξέταση. Για λόγους αρχής δεν σχολιάζω εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις για να μη θεωρηθεί παρέμβαση στη δικαιοσύνη. 

Στις αιτιάσεις του Σ. Φάμελλου η κ. Εισαγγελεύς ΑΠ απάντησε με ανακοινώσεις. Σαφώς η κ. Εισαγγελεύς ΑΠ μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό της, αλλά ως θεσμός επιβάλλεται να απαντά όχι προσωπικά, αλλά με ανακοινώσεις κατά προτίμηση δια του εκπρόσωπου του ΑΠ με γενικούς και όχι προσωπικούς αφορισμούς. Σε κάθε περίπτωση, η Δικαιοσύνη απαντά με τις αποφάσεις της. Για το ζήτημα αν επιτρέπεται η κριτική κατά των δικαστών παραπέμπω στο άρθρο μου "Capital 5-7-2024 και τίτλο: Και οι κρίνοντες κρίνονται".

Με την αιτίαση του κ. Σ. Φάμελλου, ότι "η κ. Εισαγγελεύς αποτελεί βραχίονα της κυβέρνησης και την κάλεσε να διαβάσει στο Σύνταγμα για τη διάκριση των εξουσιών" σαφώς υπαινίχθηκε ότι εφόσον αυτή επιλέχθηκε για τη θέση της Εισαγγελέως ΑΠ από την παρούσα κυβέρνηση, αποτελεί εκτελεστικό όργανό της. Η άποψη αυτή, εκτός του ότι είναι μειωτική του θεσμού του Εισαγγελέως ΑΠ, δεν ευσταθεί, γιατί: Με το άρθρο 26 του Συντάγματος προβλέπεται η διάκριση των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία, οι οποίες είναι ανεξάρτητες και ισοδύναμες, στην πράξη όμως υπερτερεί κυριαρχικά η εκτελεστική εξουσία.

Η δικαστική εξουσία παρά τη ρητή διακήρυξή της ως ανεξάρτητη, στην ουσία είναι εξαρτημένη διοικητικά, οικονομικά και υπηρεσιακά από την εκτελεστική εξουσία, όχι όμως ως προς τη δικαιοδοτική κρίση, καθόσον ο δικαστικός λειτουργός μπορεί και πρέπει να λειτουργεί ελεύθερα κατά συνείδηση μέσα στα πλαίσια του νόμου.

Τα άρθρα 87επ. του Συντάγματος ρυθμίζουν και κατοχυρώνουν πλήρως τη δικαστική ανεξαρτησία και το αυτοδιοίκητο της δικαστικής εξουσίας. Στο πλήρες αυτό σύστημα υπάρχουν αμφιλεγόμενες διαδικασίες, όπως οι σύμφωνα με το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος προαγωγές στη θέση του Προέδρου και Αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων και Εισαγγελέως ΑΠ γίνεται με προεδρικό διάταγμα ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Ο τρόπος αυτός επιλογής της ηγεσίας των δικαστηρίων αμφισβητείται από την εισαγωγή του με το Σύνταγμα του 1950, αλλά παρά τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του Συντάγματος δεν κατέστη δυνατόν να εξευρεθεί ούτε έχει προταθεί πιο αξιόπιστος τρόπος επιλογής της ηγεσίας των ανώτατων δικαστηρίων. Άλλωστε, το θέμα αυτό συζητήθηκε στην πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ στην Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων χωρίς να ανακοινωθεί διαφορετική ρύθμιση. 

Κάθε κυβέρνηση επιθυμεί φιλική προς αυτή δικαιοσύνη, που νομίζει ότι το επιτυγχάνει με την επιλογή συγκεκριμένου δικαστή μέσα από το πολύ στενό κύκλο των ανώτατων δικαστών που έχουν τα από το νόμο απαιτούμενα προσόντα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει εξαγορά ή χειραγώγηση του δικαστή. Η παραπάνω συνταγματική ρύθμιση δημιουργεί στους αντιπολιτευόμενους την κυβέρνηση, καχυποψία για τις αποφάσεις κάποιων δικαστών, που την εκδηλώνουν με πολλούς τρόπους και που υπονομεύει το κύρος της Δικαιοσύνης, με αποτέλεσμα κάθε φορά, που η Δικαιοσύνη εμπλέκεται με την πολιτική να υποφέρει η Δικαιοσύνη.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.