Συνεχης ενημερωση

ΜΕ ΑΠΟΨΗ

Πέμπτη, 27-Φεβ-2025 00:04

Πένθος, προπαγάνδα και τεχνητή νοημοσύνη

Εκτύπωση
Αποστολή με email
Προσθήκη στη λίστα ανάγνωσης
Μεγαλύτερο μέγεθος κειμένου
Μικρότερο μέγεθος κειμένου

Του Ηλία Ψυχογιού

Στην αυγή του 21ου αιώνα, η ανθρωπότητα ανακαλύπτει έναν νέο θεό: την Τεχνητή Νοημοσύνη. Μια θεότητα που δεν έχει σώμα, αλλά διαθέτει σκέψη. Δεν ανασαίνει, αλλά υπολογίζει. Δεν γεννιέται, δεν πεθαίνει, αλλά βελτιστοποιείται. Αλλά ταυτόχρονα, στην εποχή της ψηφιακής παντογνωσίας, όπου κάθε ερώτημα βρίσκει απάντηση με ένα άγγιγμα, συμβαίνει το αδιανόητο: όσο περισσότεροι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στη γνώση, τόσο πιο έτοιμοι μοιάζουν να βυθιστούν στην άβυσσο της παραπληροφόρησης.

Τι ειρωνεία! Όταν οι παλαιότερες κοινωνίες αναζητούσαν γνώση, την έβρισκαν δύσκολα: σε χειρόγραφα κλειδωμένα σε μοναστήρια, σε πανεπιστήμια για τους λίγους εκλεκτούς. Τώρα, κάθε ψίθυρος σοφίας και κάθε ψέμα έχουν την ίδια βαρύτητα στα χείλη του διαδικτύου. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γράψει για εμάς, να συνθέσει, να παράγει ολόκληρα βιβλία μέσα σε δευτερόλεπτα, αλλά καμία γνώση από αυτή που απλόχερα προσφέρεται δεν μπορεί να διαπεράσει το τείχος των πεποιθήσεων εκείνων που θέλουν να βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα παραμορφωτικά γυαλιά της συνωμοσίας.

Έτσι, ενώ οι μηχανές εκπαιδεύονται για να εντοπίζουν την αλήθεια, οι άνθρωποι φαίνεται πως προτιμούν το ψέμα που τους γοητεύει. Η πρόοδος στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης έχει φτάσει σε σημείο όπου μπορεί να εντοπίζει λεπτομέρειες που διαφεύγουν από το ανθρώπινο μάτι, να προβλέπει με ακρίβεια, να διαχειρίζεται τεράστιες βάσεις δεδομένων. Και την ίδια στιγμή, ο άνθρωπος –με έναν απίστευτα αυτοκαταστροφικό τρόπο– επιλέγει να ακούει τις σειρήνες εκείνων που του ψιθυρίζουν παραμύθια για πανίσχυρες μυστικές δυνάμεις, σκοτεινά σχέδια και αόρατους εχθρούς.

Δεν χρειάζεται να πάει κανείς μακριά για να δει πώς η γοητεία του λαϊκισμού μετατρέπει την αλήθεια σε άθυρμα των διαθέσεων του πλήθους. Μια τραγωδία, μια καταστροφή, μια στιγμή πόνου γίνεται, όχι αφορμή για περισυλλογή, αλλά έδαφος για φαντασιώσεις. Αντί να σκύψουν στο γεγονός, να το αναλύσουν με ψυχραιμία, να δουν πώς οι πραγματικές αιτίες και τα προβλήματα μπορούν να διορθωθούν, κάποιοι επιλέγουν να γαντζωθούν σε θεωρίες που ικανοποιούν την αίσθηση του δραματικού και του απόκρυφου. Και έτσι, ο μηχανισμός της προπαγάνδας βρίσκει έδαφος. Γιατί η αλήθεια είναι πολύπλοκη και ψυχρή, αλλά το ψέμα, όπως κάθε καλό παραμύθι, έχει ήρωες και κακούς, αγώνες και προδοσίες, είναι άσπρο και μαύρο, ποτέ όμως γκρι.

Οι δυστοπικές ταινίες της δεκαετίας του 1980 μας είχαν προειδοποιήσει για την κυριαρχία των μηχανών, αλλά πάντα, με κάποιον μαγικό τρόπο, ο άνθρωπος στο τέλος κατάφερνε να νικήσει. Από το "Blade Runner" μέχρι το "The Terminator", η τεχνολογία έμοιαζε ανίκητη, και όμως, η ανθρώπινη ευφυΐα και θέληση αποδεικνυόταν το απόλυτο όπλο. Τότε ήταν επιστημονική φαντασία, αλλά τώρα, που η τεχνολογία έχει ξεπεράσει τα πιο τολμηρά σενάρια, το ερώτημα παραμένει: θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε τον έλεγχο και να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης; Εδώ δεν μπορούμε να προσπεράσουμε δεισιδαιμονίες, φαντασιοπληξίες και εξόφθαλμα fake news, θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε την νοημοσύνη των ακούραστων μηχανών;

Μας αξίζει λοιπόν αυτή η τεχνολογική επανάσταση, όταν ως είδος δεν έχουμε εξελιχθεί αρκετά ώστε να τη διαχειριστούμε; Όταν ακόμα και με όλη τη γνώση του κόσμου στα χέρια μας, επιλέγουμε να ζούμε μέσα σε σκιές; Είναι σαν να έχουμε αποκτήσει το δώρο της φωτιάς, αλλά να το χρησιμοποιούμε όχι για να φωτίσουμε, αλλά για να καίμε.

Ίσως, τελικά, η ανθρώπινη νοημοσύνη να μην είναι θέμα μνήμης και μαθησιακής ικανότητας, αλλά θέλησης, αντίληψης και απομόνωσης των διαστρεβλωτικών παραγόντων. Και ίσως το μεγαλύτερο ερώτημα που πρέπει να απαντήσει ο άνθρωπος δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα τον ξεπεράσει, αλλά αν θα καταφέρει να ξεπεράσει ο ίδιος τον εαυτό του.

Αν όμως οι ταινίες της δεκαετίας του '80 μας έμαθαν κάτι, είναι πως, όσο σκοτεινά κι αν γίνονται τα πράγματα, πάντα υπάρχει μια πιθανότητα να νικήσει η ανθρώπινη ψυχή. Και αυτή την πιθανότητα δεν πρέπει ποτέ να την υποτιμήσουμε.

Απλά ίσως κι αυτή να χρειαστεί τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης για να μην "πέφτει σε λάθη", κατά το λαϊκό άσμα, και χειραγωγείται.

ilpsychogios@gmail.com