Ουκρανία: Ηθοποιοί και θεατές

Του Νικήτα Σίμου

"Συζητήσαμε για την Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή, την ενέργεια, την τεχνητή νοημοσύνη, τη δύναμη του δολαρίου και διάφορα άλλα θέματα": στο τέλος, το τηλεφώνημα του Donald Trump έφτασε, αλλά στο Κρεμλίνο αντί για τις Βρυξέλλες. 

Ο Αμερικανός πρόεδρος το ανακοίνωσε θριαμβευτικά, προσθέτοντας ότι με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν συμφώνησαν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις αμέσως, παρακάμπτοντας όμως, τόσο την Ουκρανία, όσο και την Ευρώπη.

Ο Πούτιν και ο Τραμπ μίλησαν επί μακρόν - μιάμιση ώρα σύμφωνα με το Κρεμλίνο - συμφωνώντας να συνεργαστούν και "ακόμη και να επισκεφθούν τα αντίστοιχα έθνη τους". Αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι η συνάντηση με τον Ρώσο ηγέτη "θα πραγματοποιηθεί στη Σαουδική Αραβία", τονίζοντας, ότι η εκεχειρία στην Ουκρανία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί "στο όχι πολύ μακρινό μέλλον" και διευκρινίζοντας ότι η ένταξη του Κιέβου στο ΝΑΤΟ "δεν θα ήταν ρεαλιστική".

Η ομάδα των ΗΠΑ για τις διαπραγματεύσεις θα περιλαμβάνει τον υπουργό Εξωτερικών Marco Rubio, τον διευθυντή της CIA John Ratcliffe, τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Michael Waltz και τον πρέσβη και ειδικό απεσταλμένο Steve Witkoff.

"Δεν θα υπάρξει δίκαιη και διαρκής ειρήνη στην Ουκρανία χωρίς τους Ευρωπαίους", δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Jean-Noël Barrot.  Αλλά η υπόθεση ότι οι Βρυξέλλες θα βρεθούν προ τετελεσμένων γεγονότων κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος.

Πολιτική ωμότητα

Η θέση της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ απέναντι στο Κίεβο και την ήπειρο, από την άλλη πλευρά, απεικονίστηκε με ωμή σαφήνεια από τον υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ, Pete Hegseth, ο οποίος μίλησε στη συνεδρίαση της ομάδας επαφής για την Ουκρανία.

"Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πιστεύουν, ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα ήταν ένα ρεαλιστικό αποτέλεσμα", δήλωσε ο Hegseth, προσθέτοντας ότι οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας προσφέρονται στο Κίεβο, πρέπει να υποστηρίζονται από ευρωπαϊκά στρατεύματα.

"Για να είμαστε σαφείς, ως μέρος οποιασδήποτε εγγύησης ασφαλείας, δεν θα αναπτυχθούν αμερικανικά στρατεύματα στην Ουκρανία", δήλωσε ο υπουργός, διευκρινίζοντας, ότι η επιστροφή της Ουκρανίας στα προ του 2014 σύνορά της, πριν η Ρωσία εισβάλει στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία, "είναι ένας μη ρεαλιστικός στόχος".                                                                                               

Με άλλα λόγια, οι Ουκρανοί πρέπει να εγκαταλείψουν την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ανακατάληψη των εδαφών, που είχαν στην κατοχή τους μέχρι το 2014.

Οι ΗΠΑ, οι οποίες δεν έχουν καν ανακοινώσει νέα βοήθεια προς την Ουκρανία, δεν σκοπεύουν να συμμετάσχουν σε καμία ειρηνευτική δύναμη μετά την κατάπαυση του πυρός.

Ορισμένοι πρώην αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν αντέδρασαν στα λόγια του νέου προέδρου με αμηχανία, επισημαίνοντας ότι, απορρίπτοντας κάθε πιθανότητα ένταξης του Κιέβου στο ΝΑΤΟ, ο Hegseth στέρησε από τους Ουκρανούς ένα πολύτιμο διαπραγματευτικό πλεονέκτημα, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποσπάσει παραχωρήσεις από τη Ρωσία.

"Απλώς εγκατέλειψαν ένα από τα κύρια σημεία μόχλευσης πριν καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις", δήλωσε ο πρώην εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μάθιου Μίλερ.                                                                                                                

Αυτό δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη, σημειώνει ο Stephen Collinson , "δεδομένου ότι, όπως και η Ρωσία, η Αμερική έχει τώρα έναν πρόεδρο που πιστεύει, ότι οι μεγάλες δυνάμεις έχουν δικαίωμα στον επεκτατισμό στις περιφερειακές περιοχές επιρροής τους".

Ενώπιος ενωπίω

Οι δηλώσεις του Trump και τα σχόλια του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, είναι η σαφέστερη διατύπωση που έγινε τελευταία, για το πώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ σκοπεύει να κάνει την ουκρανική σύγκρουση ένα εντελώς ευρωπαϊκό πρόβλημα. Αυτή είναι μια σαφής απόκλιση από την προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν, η οποία είχε καταστήσει τη διατλαντική συμμαχία και την υποστήριξη προς την Ουκρανία το επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής της.                                                                                                                                                             Στην ομιλία του, ο Hegseth επανέλαβε επίσης τις εκκλήσεις του Trump προς τους συμμάχους να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ, λέγοντας ότι το 2% "δεν είναι αρκετό" και τονίζοντας, ότι η Ουάσιγκτον "παραμένει δεσμευμένη στη συμμαχία του ΝΑΤΟ και την αμυντική εταιρική σχέση με την Ευρώπη".                                                                                                                      

Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ανεχθούν πλέον μια μη ισορροπημένη σχέση, που ενθαρρύνει την εξάρτηση".                                                                             

Σύμφωνα με τους Financial Times, οι κοινοτικοί διπλωμάτες προβληματίζονται, ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να επωμιστούν το κόστος της μεταπολεμικής ασφάλειας και ανοικοδόμησης, και ανησυχούν όλο και περισσότερο για τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν ανώτεροι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένης της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για την καθιέρωση ενός διαλόγου με τα αντίστοιχα μέλη της κυβέρνησης Τραμπ. 

"Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ εξακολουθούν να αγωνίζονται να βρουν το κατάλληλο πρόσωπο για να μιλήσουν απευθείας με τον Τραμπ", παραδέχθηκε πηγή με γνώση των προσπαθειών.

Αυτά ενώ στην συνάντηση του Μονάχου, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Βανς άσκησε κριτική κατά της Ευρώπης, διότι απομακρύνεται από τις αξίες της, όπως η ελευθερία του λόγου, ενώ περιορίζει την δράση των εξτρεμιστικών κομμάτων, για να τονίσει, ότι κινδυνεύει εκ των ένδον.

Νίκη του Πούτιν

Αν δεν είναι ένα τηλεφώνημα που τερματίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι επίσης αλήθεια ότι για τη Μόσχα αυτό που συνέβη αυτές τις ημέρες, κατά κάποιο τρόπο, είναι ήδη μια νίκη.

Πριν από τρία χρόνια, η απόφαση του Πούτιν να ξεκινήσει μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον μετέτρεψε σε διεθνή παρία.

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είχε εγκρίνει με μεγάλη πλειοψηφία ψήφισμα, το οποίο καταδίκαζε τη Ρωσία για την "παράνομη χρήση βίας κατά της Ουκρανίας" και έκτοτε η Μόσχα έχει πληγεί με πολλά πακέτα κυρώσεων , ενώ το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει εκδώσει ένταλμα σύλληψης για τον ηγέτη του Κρεμλίνου. 

Σήμερα, αντίθετα, ο Πούτιν φαίνεται να παίρνει αυτό που ήθελε δηλ. την ευκαιρία να επιστρέψει στο κέντρο της διεθνούς σκηνής και τη δυνατότητα να διαπραγματευτεί απευθείας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αγνοώντας το Κίεβο και την Ευρώπη.

Ρώσοι αξιωματούχοι λένε, ότι η Μόσχα είναι έτοιμη για συνομιλίες, αλλά πάντα αναφέρονται στην πρόταση του Ιουνίου 2024, η οποία στην πραγματικότητα μοιάζει περισσότερο με τελεσίγραφο.                                          

Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, η οποία διατυπώθηκε από τον Πούτιν, η Ρωσία θα εφάρμοζε άμεση κατάπαυση πυρός:

Α) Εάν οι ουκρανικές δυνάμεις αποσύρονταν από τις 4 επαρχίες ( Ντονέσκ, Λουχάνσκ, Χερσών, Ζαπορίζια) τις οποίες η Μόσχα έχει προσαρτήσει. Δεδομένου, ότι η Ρωσία δεν έχει πλήρως καταλάβει γεωγραφικά τις επαρχίες αυτές, αν ο όρος γινόταν αποδεκτός, θα σήμαινε γεωγραφικά οφέλη για την Ρωσία επί πλέον των εδαφών, τα οποία τα στρατεύματά της κατέχουν.

Β) Με την άμεση άρση των κυρώσεων οι οποίες έχουν επιβληθεί στην Ρωσία από τη Δύση. 

Γ) Με την άρνηση της Δύσης στο αίτημα του Κιέβου για εισδοχή στο ΝΑΤΟ.     

Δ) Με την ουδετερότητα της Ουκρανίας στις διεθνείς σχέσεις. Σε αυτό το έγγραφο, ο κατάλογος των μη διαπραγματεύσιμων σημείων σύμφωνα με το Κρεμλίνο, περιλαμβάνει την εξάλειψη "όλων των λόγων οι οποίοι οδήγησαν στην τρέχουσα σύγκρουση", και ουσιαστικά απαιτεί τον αφοπλισμό και την ουδετερότητα της Ουκρανίας.

Εάν τα σημεία αυτά, επιβεβαιωθούν ως οι προϋποθέσεις των επόμενων διαπραγματεύσεων, δίνουν μια εικόνα της αντίληψης της Μόσχας για το πλαίσιο της αναμενόμενης ειρήνης.

Η πρώτη πραγματική εμπειρία των Ευρωπαίων με την ομάδα Τραμπ, φαίνεται ότι ήταν ένα απροσδόκητο σοκ.

Αποκλεισμένη (τουλάχιστον προς το παρόν) από μια διαπραγμάτευση με τον Πούτιν για την Ουκρανία, ενώ έχουν ήδη γίνει σημαντικές παραχωρήσεις από τις ΗΠΑ, η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει την προοπτική του να αναλάβει σχεδόν μόνη της, τόσο το οικονομικό-χρηματοπιστωτικό κόστος, όσο και τους στρατηγικούς-στρατιωτικούς κινδύνους  μετά την ανακωχή (υποθέτοντας ότι κάτι τέτοιο θα επιτυγχάνοταν ). Οι ηγέτες της Ένωσης πρέπει πραγματικά να αρχίσουν να προετοιμάζονται, για να υπερασπιστούν την ήπειρό τους, και να το επιτύχουν με ένα λιγότερο αμερικανικό ΝΑΤΟ.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής