Τα πρώτα δείγματα γραφής του Ντόναλντ Τραμπ εκπέμπουν μερκαντιλισμό

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Εκ προοιμίου δηλώνω, ότι δεν τον πάω τον Ντόναλντ Τραμπ, ούτε συμφωνώ με τις πολιτικές του ιδέες και με τρομάζουν οι πρώτες μετά την ανάληψη της Προεδρίας των ΗΠΑ δηλώσεις και κινήσεις του, που δείχνουν ότι δεν πρόκειται να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες που η χώρα του υπόγραψε, ούτε την ανεξαρτησία των άλλων χωρών, ούτε το Χάρτη του ΟΗΕ, όταν δεν εξυπηρετούν τους σκοπούς του να κάνει την Αμερική ξανά μεγάλη. Οι δηλώσεις του, ότι θα προσαρτήσει τον Καναδά ως 51η Πολιτεία των ΗΠΑ, θα αγοράσει τη Γροιλανδία και θα καταλάβει τη διώρυγα του Παναμά είναι ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο και την παγκόσμια έννομη τάξη και προκάλεσαν την άμεση αντίδραση των ενδιαφερόμενων χωρών και τρόμο και αμηχανία σε κάποιες άλλες. Φαίνεται όμως, ότι μιλούσε σοβαρά για  το πλέον εξωφρενικό σχέδιο για την επίλυση του Παλαιστινιακού δηλαδή, αφού το Ισραήλ εκδιώξει σε όμορες χώρες τους Παλαιστινίους από τη λωρίδα της Γάζας, να περιέλθει αυτή στην Αμερική, που θα την κάνει Ριβιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, σχέδιο που μόνο η εξαγγελία του, θα προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις των Αράβων. 

Προσωπικά νομίζω ότι δεν πρόκειται να πραγματοποιήσει κάποια από τις απειλές και τα σχέδια του, όπως τα παρουσιάζει, αλλά συμπεριφέρεται σαν επιχειρηματίας στις διεθνείς σχέσεις και οι απειλές του αποτελούν την αρχική πρόταση για τυχόν διαπραγματεύσεις σε κρατικό επίπεδο. Ήδη manu militari και χωρίς πολλές αντιδράσεις άρχισε η διαδικασία καταγραφής και εκδίωξης από τις ΗΠΑ των παρανόμων μεταναστών, κυρίως Μεξικανών και Κολομβιανών, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει και τη λύση του μεταναστευτικού προβλήματος. Πιο ενδιαφέρουσες όμως είναι οι δηλώσεις του, ότι στην ανθρώπινη κοινωνία υπάρχουν μόνο δύο φύλα και το τρίτο φύλο με όποια αναγνώριση και δικαιώματα έχει πετύχει μέχρι τώρα απλά δεν υπάρχει με ότι αυτό συνεπάγεται και ότι ιδρύει Γραφείο Πίστης για να περιορίσει τις επιθέσεις κατά των χριστιανών. Παράλληλα, επέβαλε κυρώσεις στο Ποινικό Διεθνές Δικαστήριο, θεσμό του ΟΗΕ.

Πολύ σοβαρές όμως είναι οι προτάσεις του για την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ ως μέσον να τις κάνει ξανά μεγάλες, που άρχισε ήδη να υλοποιεί. Συγκεκριμένα με προεδρικά διατάγματα ήθελε να επιβάλει δασμούς ύψους 25% στα εισαγόμενα προϊόντα από το Καναδά και Μεξικό, ενώ ήδη επέβαλε δασμούς 10% στη Κίνα και ετοιμάζεται να επιβάλει δασμούς και στα εισαγόμενα προϊόντα από τη Ε.Ε., αμέσως όμως οι πληττόμενες χώρες αναμένεται να ανακοινώσουν αντίστοιχους δασμούς στα εισαγόμενα από τις ΗΠΑ προϊόντα. Με το τρόπο αυτό πλήττεται σοβαρά το διεθνές μεταξύ κρατών ελεύθερο εμπόριο για το οποίο έχουν συναφθεί διεθνείς συνθήκες που λειτούργησαν με μεγάλη επιτυχία επί σειρά ετών. Φαίνεται, ότι ο Τραμπ επιδιώκει το περιορισμό εισαγωγής πρώτων υλών και έτοιμων προϊόντων στις ΗΠΑ με παράλληλο περιορισμό της εξαγωγής συναλλάγματος και παράλληλα, όπως δήλωσε, θα καλέσει να επιστρέψουν στη χώρα οι αμερικανικές εταιρείες, που παράγουν στο εξωτερικό, δίνοντας επιχορηγήσεις και φορολογικές απαλλαγές, ώστε να αυξηθεί η βιομηχανική παραγωγή και η παραγωγή ενέργειας με την άντληση (drill) πετρελαίου και χρήση λιγνίτη, για  να περιοριστούν οι εισαγωγές και η ανεργία και να δημιουργηθεί πλούτος. Φαίνεται όμως πως δεν τον ενδιαφέρει ούτε η αύξηση του πληθωρισμού στη χώρα του, που πλήττει τις ασθενέστερες τάξεις, ούτε η μόλυνση του περιβάλλοντος, ούτε η διατάραξη των σχέσεων με τρίτες χώρες, ούτε ότι θα πληγούν φτωχές χώρες, που εξάγουν πρώτες ύλες. 

Εάν επικρατήσουν όμως οι ιδέες και τα σχέδια του Τραμπ χωρίς παρεκκλίσεις τότε σε σύντομο χρονικό διάστημα το οικονομικό σύστημα των ΗΠΑ θα παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά του οικονομικού δόγματος του μερκαντιλισμού (mercantilism) ή εμποροκρατίας, που είναι ένα οικονομικό δόγμα, που επικράτησε στις μεγάλες χώρες της Ευρώπης κατά τον 17ο και 18ο αιώνα και ξεπεράστηκε από τον Διαφωτισμό και τη βιομηχανική επανάσταση. Ο μερκαντιλισμός πρέσβευε ότι μόνο με κυβερνητικές ρυθμίσεις εθνικιστικού χαρακτήρα μπορεί να εξασφαλιστεί οικονομική ευμάρεια του κράτους και συγκεκριμένα με ένα σύστημα κρατικών προνομίων ή επιδοτήσεων των εξαγωγών με κύρια χαρακτηριστικά τον προστατευτισμό και τη συσσώρευση πλούτου στη χώρα και τον έντονο εθνικισμό.

Εξάλλου λόγω της ιδιαίτερης σχέσης του Τραμπ με τον Ερντογάν έχω επιφυλάξεις  για τη στάση, που θα κρατήσει απέναντι στη χώρα μας και σε κάθε περίπτωση λόγω αυτής της σχέσης η Τουρκία έχει αυξήσει τις προκλήσεις και διεκδικήσεις σε βάρος μας. Στην αναδιανομή όμως της Συρίας, η γείτονα θα είναι η μεγάλη κερδισμένη, αλλά με αυτονομία του Συριακού Κουρδιστάν, γιατί η λύση αυτή συμφέρει το Ισραήλ και τις Αραβικές χώρες.

Φαίνεται όμως από τη σύνθεση της κυβέρνησης του Τραμπ, ιδιαίτερα με τη συμμετοχή του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο Έλον Μασκ ως  υπερυπουργού  και ως alter ego του, της κυριαρχίας του στα δύο νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ, που σημαίνει ότι η πολιτική του θα έχει πλήρη νομοθετική κάλυψη, της κυριαρχίας του στο Συνταγματικό Δικαστήριο των ΗΠΑ κυρίως όμως από την ιδιοσυγκρασία του και το συγκεντρωτισμό της εξουσίας, που του επιτρέπει το πολιτικό σύστημα, θα έχουμε στις ΗΠΑ μια ολιγαρχική διακυβέρνηση με ακροδεξιά απόκλιση και με επίφαση δημοκρατίας. Είναι βέβαιο, ότι κάποιες αποφάσεις του θα έχουν παγκόσμιες γεωπολιτικές συνέπειες ,το ζητούμενο όμως είναι οι επιπτώσεις τους για τη χώρα μας, γιατί κινδυνεύουμε όχι ευθέως, αλλά από τα απόνερα των κινήσεων του.

Θετική με αστερίσκους εντύπωση προξένησε η είδηση για την ίδρυση στην Ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ του Υπουργείου Κυβερνητικής  Αποτελεσματικότητας με Υπουργό τον πλουσιότερο άνθρωπο του πλανήτη Έλον Μασκ και τη παρέα του, που ως μη επαγγελματίες πολιτικοί αλλά επιτυχημένοι επιχειρηματίες, μπορούν να αποφασίζουν χωρίς το φόβο του πολιτικού κόστους. Οι αρμοδιότητες που τους ανατέθηκαν περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την εξάλειψη της γραφειοκρατίας, το δραστικό περιορισμό των υπερβολικών κρατικών δαπανών και τη περικοπή υπηρεσιών και προγραμμάτων με απόλυση μεγάλου αριθμού ομοσπονδιακών υπαλλήλων ως και την αναδιοργάνωση των ομοσπονδιακών  υπηρεσιών. 

Σαφώς με τη λύση του Ουκρανικού πολέμου θα αποσυρθούν κάποια αμερικανικά στρατεύματα που σταθμεύουν στο εξωτερικό, αλλά δεν πιστεύω, ότι θα αποσυρθούν από τη Συρία και από βάσεις στον Ειρηνικό, ενώ κάποιες χώρες του ΝΑΤΟ θα αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 2% του προϋπολογισμού τους για να αναλάβουν οι ίδιες την άμυνα τους.

Εξάλλου σύμφωνα με το προεκλογικό πρόγραμμα των Ρεπουμπλικανών οι παρεμβάσεις θα γίνουν σχεδόν σε όλους τους τομείς από την οικονομία, την υγεία, τη μετανάστευση, τη προστασία του περιβάλλοντος, τις διεθνείς σχέσεις κλπ. Σαφώς πρόκειται περί φιλόδοξου πολιτικού σχεδιασμού για τη μεταμόρφωση όχι μόνο του ομοσπονδιακού κράτους με βάση προτύπων ιδιωτικής επιχείρησης με γενικότερες και κοινωνικές επιπτώσεις, αλλά δεν γνωρίζω πόσο συμβατές με το Σύνταγμα των ΗΠΑ θα είναι οι πολιτικές αυτές παρεμβάσεις, που απαιτούν υπερβάσεις θεσμών, ούτε το πώς θα ξεπεραστούν οι νομικές κυρίως όμως βίαιες αντιδράσεις των θιγόμενων από τα μέτρα, πόσο χρονικό διάστημα θα χρειαστεί για να αποδώσουν καρπούς τα μέτρα και αν θα συνεχίσει να υπάρχει σταθερή πολιτική βούληση για την επιβολή τους. 

Κατά τη προσωπική μου άποψη και με βάση την εμπειρία μου ως ΓΕΔΔ που μετείχα στις προσπάθειες για την αναδιοργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης με το "επανίδρυση του κράτους" στη χώρα μας και στη συνέχεια με το Μνημόνιο, που επιβλήθηκε στη χώρα μας, έκανε το κύκλο του με ελάχιστα αποτελέσματα και ακόμα δεν έχουμε   τουλάχιστον επίσημα εξέλθει από αυτό. Συνεπώς τηρουμένων των αναλογιών με βάση των αντιστοίχων προσπαθειών που έγιναν σε όλα τα δημοκρατικά κράτη δεν αναμένω θεαματικά αποτελέσματα τουλάχιστον στην πάταξη της γραφειοκρατίας   και την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών στις ΗΠΑ, γιατί το esprit des corps των δημοσίων υπαλλήλων απανταχού της γης και με συμπαράσταση ισχυρών συνδικαλιστικών φορέων αποτελεί ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα κάθε πολιτικής προσπάθειας αναδιοργάνωσης, πόσο μάλλον που στις ΗΠΑ οι πολίτες αντιδρούν βίαια, όταν θίγονται τα δικαιώματα τους, αλλά όπως φαίνεται προς το παρόν η πλειοψηφία των πολιτών είναι ικανοποιημένοι με το όραμα να γίνει η Αμερική ξανά μεγάλη. Πιστεύω, ότι στις  ΗΠΑ ,όπως και στη χώρα μας, τα θετικά βήματα γίνονται τις πρώτες 100 ημέρες της νέας κυβέρνησης και επομένως βρισκόμαστε εν αναμονή. Αν παρά ταύτα ο Έλον Μασκ πετύχει, θα ανοίξει λόγω όσμωσης απανταχού ο δρόμος για τη χρησιμοποίηση τεχνοκρατών και επιτυχημένων επιχειρηματιών, αντί πολιτικών, σε θέσεις ηγεσίας στη διακυβέρνηση των χωρών, που σημαίνει σταδιακή διολίσθηση προς την ολιγαρχία με ακροδεξιό πρόσημο, αλλά για τους πολίτες των χωρών αυτών και τους δημοκρατικούς θεσμούς "who cares"...

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.