Η κρυφή αξία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας

Του Αθανασίου Ρήγα*

Το πρόσφατο άρθρο του κ. Στούπα, με τον τίτλο Κυριάκο άσε με να κάνω λάθος, μαζί με την κάτωθι αυτού επιστολή αναγνώστη για το φόρο στα ασφάλιστρα υγείας αλλά και οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Ντέκλαν Κοστέλλο ότι έχουν κολλήσει οι μεταρρυθμίσεις για το επιχειρηματικό περιβάλλον που θα επέτρεπαν την επίτευξη ρυθμών ανάπτυξης έως και 6% αντί για 2 έως 3%, έδωσαν πλούσια τροφή για το παρόν άρθρο.

Αναντίρρητα η στροφή πολιτών προς ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης μειώνει σημαντικά την πίεση σε δημόσια νοσοκομεία και σχολεία, επιτρέποντας, θεωρητικά τουλάχιστον, την καλύτερη εξυπηρέτηση όσων εξαρτώνται από το δημόσιο σύστημα. Επιπλέον, η ιδιωτική ασφάλιση καλύπτει περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, μειώνοντας τον κίνδυνο και το κόστος για το κράτος να αποζημιώνει πληγέντες, ειδικά σε μια εποχή που οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής εντείνονται.

Παράλληλα, οι ιδιωτικές αυτές δραστηριότητες δημιουργούν μια ακμάζουσα αγορά που προσφέρει χιλιάδες θέσεις εργασίας. Οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι πράκτορες, οι εκτιμητές, το προσωπικό ιδιωτικών σχολείων και νοσοκομείων αποτελούν κρίσιμα γρανάζια αυτής της μηχανής που παράγει εισόδημα για τους πολίτες και έσοδα για το κράτος. Οι δραστηριότητες αυτές δεν είναι απλώς αυτοσυντηρούμενες αλλά μεγενθύνουν την οικονομία συνολικά, δημιουργώντας επενδυτικές ευκαιρίες και προάγοντας την ανάπτυξη.

Η ενίσχυση της ιδιωτικής ασφάλισης και εκπαίδευσης έχει πολλαπλασιαστικές επιδράσεις σε κλάδους όπως οι κατασκευές, το real estate, η τεχνολογία και οι υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών. Νέα εκπαιδευτικά και νοσηλευτικά ιδρύματα, καθώς και ασφαλιστικές εταιρείες, επενδύουν σε κτίρια, εξοπλισμό και υποδομές, αυξάνοντας τη ζήτηση στην αγορά ακινήτων και συμβάλλοντας στη δημιουργία σύγχρονων εγκαταστάσεων. Παράλληλα, οι εξελίξεις στην ασφάλιση και στην εκπαίδευση (μέσω πρωτοβουλιών όπως οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες μάθησης και οι online ασφαλιστικές εφαρμογές) δίνουν ώθηση σε τεχνολογικές εταιρείες και παρόχους τηλεπικοινωνιών, ενισχύοντας περαιτέρω την καινοτομία και τις επενδύσεις σε όλους αυτούς τους τομείς.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αρκετές χώρες προσφέρουν φορολογικά κίνητρα ή επιδοτήσεις για οικογένειες που επιλέγουν την ιδιωτική εκπαίδευση ή την ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη. Στη Γερμανία, το 30% των διδάκτρων ιδιωτικών σχολείων είναι εκπεστέο από τη φορολογία, ενώ οι εισφορές για ασφάλιση υγείας είναι πλήρως εκπεστέες. Στην Ισπανία, η ιδιωτική ασφάλιση υγείας μπορεί να παρέχεται ως αφορολόγητο όφελος. Στη Γαλλία η ιδιωτική ασφάλιση υγείας υποστηρίζεται φορολογικά. Στην Ιρλανδία, παρέχεται φορολογική ελάφρυνση για ιδιωτικές ιατρικές δαπάνες. Στην Ιταλία, ορισμένα ιδιωτικά σχολεία επιδοτούνται εφόσον ακολουθούν τα κρατικά πρότυπα, ενώ υπάρχουν φορολογικά κίνητρα για όσους χρησιμοποιούν ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας, ιδιαίτερα για εύπορους.

Το κράτος οφείλει να στηρίζει ενεργά αυτές τις δραστηριότητες με στοχευμένες πολιτικές. Η επιβολή φόρων, όπως ο σημερινός φόρος 15% στα ασφάλιστρα (ν. 3492/2006), λειτουργεί ανασταλτικά και αποτρέπει την ευρύτερη πρόσβαση στις ασφαλιστικές υπηρεσίες. Αντίθετα, απαιτούνται φορολογικά κίνητρα για τους πολίτες, όπως η επαναφορά της έκπτωσης φόρου για δαπάνες ιδιωτικής ασφάλισης και εκπαίδευσης ή η παροχή περαιτέρω ελαφρύνσεων στον ΕΝΦΙΑ για τις ασφαλιζόμενες κατοικίες. Τέτοια μέτρα όχι μόνο ενθαρρύνουν την ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά και αναβαθμίζουν την ασφάλεια και την ποιότητα ζωής.

Ωστόσο, η προώθηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας δεν αναιρεί τη Συνταγματική υποχρέωση του κράτους να διασφαλίζει τη λειτουργία ενός ισχυρού δημόσιου συστήματος υγείας και παιδείας. Στο πλαίσιο του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού, η ανάπτυξη της ιδιωτικής ασφάλισης και εκπαίδευσης προϋποθέτει τη συνεχή και συστηματική εποπτεία από την αρμόδια ανεξάρτητη αρχή (Επιτροπή Ανταγωνισμού). Στόχος είναι να αποτρέπονται πρακτικές που διαστρεβλώνουν τον ανταγωνισμό, όπως εναρμονισμένες τιμολογήσεις, καταχρήσεις δεσπόζουσας θέσης ή αδικαιολόγητες αυξήσεις ασφάλιστρων. Με άλλα λόγια, κάθε επιχειρηματική κίνηση σε αυτούς τους κλάδους οφείλει να τηρεί τις αρχές του υγιούς ανταγωνισμού (π.χ. ελεύθερη είσοδος νέων παικτών, διαφάνεια στο κόστος υπηρεσιών), ώστε οι πολίτες να ωφελούνται από καλύτερες υπηρεσίες και οικονομικότερες λύσεις. Παράλληλα, το κράτος οφείλει, μέσω κατάλληλης νομοθεσίας και ελέγχων, να διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και παιδείας, λαμβάνοντας υπόψη τόσο την προστασία του δημόσιου συμφέροντος όσο και την απρόσκοπτη λειτουργία της αγοράς. 

Συνολικά, η διεύρυνση των ιδιωτικών πρωτοβουλιών σε ασφάλιση και εκπαίδευση δημιουργεί έναν πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο στην οικονομία, προσφέροντας ρευστότητα, νέες θέσεις εργασίας και αυξημένη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες σε επιμέρους κλάδους. Αυτή η κινητικότητα ενισχύει τα δημόσια έσοδα χωρίς να απαιτούνται επιθετικές ή γραφειοκρατικές φορολογικές επιβαρύνσεις. Αντίθετα, η αποτελεσματική φορολογική πολιτική μπορεί να αξιοποιήσει τη δυναμική των ιδιωτικών δραστηριοτήτων, επιβραβεύοντας την υγιή επιχειρηματικότητα και διασφαλίζοντας ισορροπία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων για ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο.

Το κράτος έχει να κερδίσει πολύ περισσότερα από την απελευθέρωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας σε σχέση από την υπερφορολόγηση και υπερρύθμιση κάθε επιμέρους ιδιωτικής δράσης, που αποδεδειγμένα κρατούν τους ρυθμούς ανάπτυξης χαμηλά.

*Ο κ. Αθανάσιος Ρήγας είναι Δικηγόρος, LL.M (multi), Partner KRP Law Firm