Ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα αλλά και συνοχή...

Της Α. Ποδηματά* 

Με την Ανακοίνωση "Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας" που δίνεται επισήμως στη δημοσιότητα στις 29/01 η νέα Επιτροπή φον ντερ Λάιεν δίνει το στίγμα των δράσεων και των πρωτοβουλιών που θα αναλάβει, όχι απλώς στη νέα πενταετία αλλά στη νέα εποχή. Μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα σε όλα τα επίπεδα.  

Η "Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας" φιλοδοξεί να "μεταφράσει"  πολλές από τις συστάσεις της Έκθεσης Ντράγκι, σε προτάσεις πολιτικής. Να "απαντήσει" στην αποβιομηχάνιση της Ευρώπης που συντελείται ήδη με ταχύτατους ρυθμούς και να επιχειρήσει να συνδυάσει την υπαρξιακή ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας με τη διαδικασία της πράσινης μετάβασης-που δεν εγκαταλείπεται αλλά θα προχωρήσει με πιο αργούς ρυθμούς. 

Πριν ακόμα την επικράτηση Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές, ο Ντράγκι έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για τη συστηματική και επιταχυνόμενη υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, τονίζοντας ότι "αντιμετωπίζουμε υπαρξιακό κίνδυνο". 

Εάν υπάρχει ένα κεντρικό μήνυμα στην Έκθεση Ντράγκι, είναι ότι το μέγεθος της πρόκλησης που αντιμετωπίζουμε υπερβαίνει κατά πολύ το μέγεθος των εθνικών κρατών. Κι ότι εάν δεν "ενώσουμε δυνάμεις" δεν θα πληγεί μόνον η Ευρώπη ως σύνολο, αλλά και το σύνολο των κρατών-μελών περιλαμβανομένων των πιο ισχυρών. 

Το μεγάλο στοίχημα για τις ευρωπαϊκές ηγεσίες δεν βρίσκεται στην υιοθέτηση επιμέρους προτάσεων της Έκθεσης Ντράγκι αλλά στο αν θα αρθούν στο ύψος των περιστάσεων ώστε να ανταποκριθούν στο κεντρικό μήνυμα της ενότητας. Το πολιτικό περιβάλλον δεν είναι καθόλου ευνοϊκό, λόγω ενίσχυσης ακροδεξιών και εθνικιστικών κομμάτων σε όλη σχεδόν τη Γηραιά Ήπειρο αλλά και λόγω της εκλογής Τραμπ που ποτέ δεν έκρυψε την απαρέσκειά του για την Ευρωπαϊκή Ένωση -όπως και για κάθε πολυμερή, διεθνή ή ευρωπαϊκό Οργανισμό. Έχει ήδη ανακοινώσει την αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ακόμα κι αν δεν αποχωρήσει από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου είναι προφανές ότι τον υποτιμά κι ότι ουδόλως υπολογίζει τους κανόνες του. 

Η Ευρώπη εξακολουθεί να υπερασπίζεται το ελεύθερο εμπόριο και την ανοιχτή οικονομία αλλά συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να μείνει " η τελευταία που θα κλείσει την πόρτα" κι ότι πρέπει κάπως να αμυνθεί. 

Η "Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας" περιλαμβάνει προτάσεις που υποδηλώνουν αυτή την αλλαγή κατεύθυνσης. Οι αλλαγές που εισηγείται στην Οδηγία για τις Δημόσιες Συμβάσεις, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η Κομισιόν εισηγείται την εισαγωγή μιας ρήτρας "ευρωπαϊκής προτίμησης" (European Preference principle) για κρίσιμης σημασίας κλάδους και τεχνολογίες, ώστε να προστατευτούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από αθέμιτο ανταγωνισμό τρίτων χωρών. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι προτάσεις για ενίσχυση και αυστηρή εφαρμογή όλων των "εργαλείων" εμπορικής προστασίας, αλλά και το νέο πολύ αυστηρότερο screening για τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις εντός της Ένωσης.  

Το νέο περιβάλλον κρύβει ωστόσο και παγίδες που πρέπει να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα, ώστε στο όνομα της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας να μην υπονομευθεί η ευρωπαϊκή συνοχή. 

Στις προτάσεις της "Πυξίδας Ανταγωνιστικότητας" περιλαμβάνονται και οι αλλαγές των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις ( state aid rules) όπως και αλλαγές στις Κατευθυντήριες Γραμμές για τις συγχωνεύσεις (Merger Control Guidelines) ώστε να ευνοηθεί η δημιουργία "Ευρωπαίων Πρωταθλητών" (European Champions).  Aυτά, αν συνδυαστούν με τις συζητήσεις που έχουν ανοίξει ήδη στην προεκλογική Γερμανία, για την τροποποίηση του περίφημου "φρένου χρέους", ενσωματωμένο στο γερμανικό Σύνταγμα, είναι δηλωτικές των προθέσεων των ισχυρών οικονομιών να κάνουν "whatever it takes" -όπως έλεγε και ο Ντράγκι - για να στηρίξουν τις βιομηχανικές επιχειρήσεις τους. 

Λίγο πριν την υποβολή της Έκθεσης Ντράγκι, ο έτερος Ιταλός πρώην Πρωθυπουργός Ενρίκο Λέτα είχε υποβάλλει τη δική του Έκθεση για την ανάγκη ενίσχυσης και ολοκλήρωσης της Ενιαίας Αγοράς. 

Από την πανδημία και μετά, τα σημάδια κατακερματισμού της Ενιαίας Αγοράς και παραβίασης των ισότιμων κανόνων ανταγωνισμού, που αποτελούν το θεμέλιο λίθο της, είχαν ήδη αρχίσει να πυκνώνουν επικίνδυνα. 

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί στο όνομα της δημιουργίας "Ευρωπαίων Πρωταθλητών", ώστε να μπορούν να ανταγωνιστούν ισότιμα στις διεθνείς αγορές, την Κίνα και τις ΗΠΑ, δεν πρέπει και δεν μπορεί να υπονομευθεί η συνοχή της Ευρώπης. Η αναστροφή της αποβιομηχάνισης της Ευρώπης είναι απαραίτητη αλλά πρέπει να αφορά όλους, όχι μόνο τους ισχυρούς. Δεν έχει κανένα νόημα να μειωθεί το εξωτερικό εμπορικό έλλειμμα της Ευρώπης και εντός Ευρώπης να διευρύνουμε το χάσμα ανάμεσα στις πλεονασματικές και τις ελλειμματικές χώρες. 

Σε τελευταία ανάλυση, όπως έδειξε και η ελληνική χρεοκοπία -που δεν ήταν μόνον δημοσιονομική- τον "λογαριασμό" δεν τον πληρώνουν μόνον οι ελλειμματικές χώρες, τον πληρώνει όλη η Ευρώπη. Στο σημερινό γεωπολιτικό περιβάλλον της γενικευμένης αβεβαιότητας, η Ευρώπη πρέπει να υπερασπιστεί την ανταγωνιστικότητα αλλά και τη συνοχή της. 

*δημοσιογράφος, πρώην Αντιπρόεδρος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου