Το τελευταίο ευρωπαϊκό συμβούλιο πριν τον Τραμπ

Του Νικήτα Σίμου

Αποτελεσματικότερο Συμβούλιο

Η μετανάστευση, η σύγκρουση στην Ουκρανία και οι διατλαντικές σχέσεις: Αυτά είναι τα θέματα που κυριάρχησαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που ολοκληρώθηκε στις Βρυξέλλες προ ημερών.

Οι ηγέτες των 27, οι οποίοι συναντήθηκαν για πρώτη φορά υπό την ηγεσία του Αντόνιο Κόστα, μείωσαν τις συζητήσεις σε μία ημέρα αντί για δύο, δουλεύοντας σε μια σχολαστικά προετοιμασμένη ατζέντα και εγκρίνοντας εκ των προτέρων το τελικό κείμενο.

Οι αλλαγές, λένε από τη βελγική πρωτεύουσα, που ήθελε ο πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας και πρόεδρος του Συμβουλίου, Κόστα, είχαν ως στόχο να αφήσουν περισσότερο χώρο για στρατηγικές συζητήσεις, ξεπερνώντας τις εξαντλητικές διαπραγματεύσεις και τους μακρούς προηγούμενους νυχτερινούς μαραθώνιους.

Επιπλέον, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη το απαιτούν.

Ανήσυχη ενότητα

Από τις διατλαντικές σχέσεις, που απειλούνται από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ, μέχρι τις κρίσεις στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία και τον εμπορικό και συστημικό ανταγωνισμό με την Κίνα, υπάρχουν πολλοί λόγοι ανησυχίας.

Εμφανώς απών ήταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν καθ' οδόν προς τη Μαγιότ, ο οποίος ζήτησε να αποκλειστεί από τη συζήτηση η συμφωνία ΕΕ/Mercosur, στην οποία το Παρίσι αντιτίθεται σθεναρά.

Πριν από την αναχώρησή του, ο ηγέτης των Ηλυσίων είχε χρόνο να συναντηθεί με τους ομολόγους του κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Βαλκανίων. Κατά τη συνάντηση υπογραμμίσθηκε, ότι το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων είναι εντός της ΕΕ, με πλήρη δέσμευση των 27 στην προοπτική προσχώρησης των δυτικο-βαλκανικών χωρών, ενώ η διεύρυνση θεωρείται "γεωστρατηγική επένδυση" στην ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία. Παράλληλα ο Γάλλος πρόεδρος συντονίσθηκε τηλεφωνικά με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς, για να του αναθέσει να μιλήσει εξ ονόματος της Γαλλίας, στη συζήτηση για την "Ευρώπη στον κόσμο". Ήταν ένα δείγμα ταυτότητας απόψεων ηγετών, η ισχύς των οποίων είναι σε αποδρομή.

Νέα αντιμετώπιση της μετανάστευσης

Η μετανάστευση ήταν, για άλλη μια φορά, στο επίκεντρο των συζητήσεων των 27.

Το σχέδιο συμπερασμάτων που κυκλοφόρησε σε διάφορα διεθνή μέσα ενημέρωσης υπογραμμίζει τη σημασία της επεξεργασίας "νέων μοντέλων" για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Η κατεύθυνση είχε υποδειχθεί από την πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, σε επιστολή που απέστειλε στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής. Με την επιστολή αυτή η πρόεδρος της Επιτροπής δεσμεύτηκε να παρουσιάσει μια νέα έκδοση της οδηγίας για συζήτηση τον Μάρτιο.

Στόχος της νέας οδηγίας είναι να καταστήσει την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας πιο ευέλικτη και να προσδιορίσει "κόμβους (hub) επιστροφής" σε χώρες που ορίζονται ως "ασφαλείς".

Οι ηγέτες των χωρών που ζητούν αποτελεσματικότερες πολιτικές για την υποδοχή και τον επαναπατρισμό των μεταναστών συναντήθηκαν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής.

Η συνάντηση προωθήθηκε από την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και τη Δανία. Όπως και τον Οκτώβριο, συμμετείχε επίσης η Φον ντερ Λάιεν, μαζί με τους ηγέτες της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Σουηδίας, της Κύπρου, της Ελλάδας, της Πολωνίας, της Μάλτας και της Ουγγαρίας.

Όλα αυτά ενώ η Γαλλία και η Γερμανία, ο παραδοσιακός "άξονας" της ευρωπαϊκής διαδικασίας λήψης αποφάσεων, έχουν παραλύσει από τις κρίσεις στο εσωτερικό τους.

Η Γαλλία είναι σε πολιτική κρίση αφήνοντας τον πρόεδρο Μακρόν αποδυναμωμένο στις επισκέψεις του στις Βρυξέλλες.

Το Βερολίνο αποσπάται επίσης από τις επερχόμενες πρόωρες εκλογές και δεδομένου, ότι η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ο κύριος πληρωτής, το μπλοκ δεν μπορεί να αποφασίσει τίποτα οικονομικό μέχρι να αναλάβει καθήκοντα μια νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο.

Και ακόμη αν υποθέσουμε, ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν συμφωνίες μεταξύ ηγετών χωρών με διαφορετικές οπτικές, ελλείψει των δύο ακρογωνιαίων λίθων της Ένωσης, μια κοινή ατζέντα θα μπορούσε να προχωρήσει μόνο μέχρι ένα ορισμένο σημείο.

Εν τω μεταξύ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο στις περισσότερες αποφάσεις υποστήριξης του Κιέβου.

Δύσκολες προοπτικές

Πριν συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι συναντήθηκε με τον Γάλλο πρόεδρο στην ουκρανική πρεσβεία στο Παρίσι και στη συνέχεια με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε.

Ο κύριος στόχος της συνάντησης, είπε ο Ρούτε, ήταν να διασφαλιστεί ότι η Ουκρανία θα είναι "στην καλύτερη δυνατή θέση μια μέρα, όταν αποφασίσουν να ξεκινήσουν ειρηνευτικές συνομιλίες", αλλά προειδοποίησε ότι, "οι υπερβολικές εικασίες για τον τερματισμό του πολέμου ωφελούν τη Μόσχα".   Ο φόβος -που μοιράζονται στο Κίεβο και τις Βρυξέλλες- είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ  μόλις βρεθεί στον Λευκό Οίκο θα αναστείλει τη βοήθεια προς την Ουκρανία, αναγκάζοντάς την ουσιαστικά να παραδοθεί.

Για την Ουκρανία είναι "πολύ σημαντικό" η Ευρώπη να έχει μια "ενιαία" θέση και να μην είναι διχασμένη, για το πώς να βοηθήσει τη χώρα που δέχτηκε την εισβολή, τόνισε ο Ζελένσκι, ο οποίος τις τελευταίες ημέρες παραδέχτηκε για πρώτη φορά, ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να πάρει πίσω την Κριμαία και το Ντονμπάς.

Ωστόσο, καθώς οι προετοιμασίες για μια διαπραγμάτευση που φαίνεται να πλησιάζει πολλαπλασιάζονται, ο Ζελένσκι επανέφερε τους Ευρωπαίους συμμάχους στο παρόν, τονίζοντας, ματαίως, ότι η συνάντηση των Βρυξελλών θα  ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία για συζήτηση περί των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία, στο παρόν και το μέλλον.

Η ειρήνη είναι στα χείλη όλων, αλλά ας είναι "μια συνολική, δίκαιη και διαρκής ειρήνη βασισμένη στις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου", υπογραμμίστηκε στα συμπεράσματα της τελευταίας ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής, του έτους.

Όλα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά στην επόμενη, προγραμματισμένη για τον Μάρτιο του 2025 συνάντηση.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου είναι ένα Συμβούλιο, "σε αναμονή" κυρίως επειδή δύο μεγάλοι άγνωστοι καραδοκούν.

Ο πρώτος, είναι το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών, καθώς φαίνεται ότι οδεύουμε προς έναν δύσκολο Grosse Koalithiumn, που θα είναι ακόμη πιο περίπλοκος, αν χρειαστεί ένα τρίτο σκέλος.

Είναι εύκολο να φανταστεί κάποιος, ότι οι διαπραγματεύσεις για σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο θα διαρκέσουν μήνες.

Ο δεύτερος, είναι η γαλλική πολιτική κρίση, της οποίας η επίλυση (με την κυβέρνηση Μπαϊρού) θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά βραχύβια (ο συνταγματικός περιορισμός που εμποδίζει την επιστροφή στις κάλπες λήγει τον Ιούλιο).

Οι προσδοκίες της ΕΕ θα μπορούσαν επομένως να επεκταθούν πρακτικά σε ένα μεγάλο μέρος του 2025, ενώ ο Τραμπ ορκίζεται, ήδη, τον Ιανουάριο και οι συγκρούσεις στα ανατολικά και νότια της Ένωσης εξελίσσονται γοργά.

Καθώς φαίνεται έχουν γίνει βήματα, όσον αφορά την αποτελεσματική διεξαγωγή των νέων ευρωπαϊκών συνόδων κορυφής, αλλά είναι κυρίως οι χώρες μέλη, που δεν φαίνονται έτοιμες να περάσουν από την αναμονή στη δράση.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι οικονομολόγος, γεωπολιτικός αναλυτής