Ενεργειακές Αντουανέτες, ρυθμιστικοί Άμλετ και η σισύφειος τιμωρία των βιομηχανιών

Του Κωνσταντίνου Μανωλίτση

Το αυξανόμενο χάσμα στο παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο καλλιεργείται από την υπερβολική επένδυση ορισμένων χωρών σε τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – αποθήκευσης και πράσινες διαπιστεύσεις, ενώ άλλες βυθίζονται ακόμα στη "φτηνή" πρόοδο που βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα. Έχουμε διερωτηθεί τι πραγματικά ισχύει για το ισοζύγιο των εκπομπών στο σύνολο της στρογγυλής μας σφαίρας; Γιατί οι εκπομπές δε γνωρίζουν ευρωπαϊκά, ή άλλα σύνορα…

Ενεργειακές "Αντουανέτες"

Από τη μια πλευρά, έχουμε χώρες που δαπανούν δισεκατομμύρια σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επιδεικνύοντας περήφανα τα αιολικά πάρκα τους και τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας ως λαμπρά παραδείγματα των δεσμεύσεών τους για το κλίμα. Αγωνίζονται για ουδετερότητα άνθρακα, θέτουν φιλόδοξους στόχους και απολαμβάνουν την ιδέα ότι οδηγούν τον κόσμο σε ένα καθαρότερο, πιο πράσινο μέλλον. Αυτές οι "Ενεργειακές Αντουανέτες" δεν φείδονται κόπων για να δημιουργήσουν μια σχολαστικά περιποιημένη βιτρίνα ανανεώσιμης ενέργειας.

Ωστόσο, αυτό το πράσινο ταξίδι δεν είναι παρά μια όαση στην έρημο. Στην άλλη άκρη της εξίσωσης βρίσκονται αενάως αναδυόμενες οικονομίες – χώρες που προχωρούν με κάθε κόστος, καίγοντας ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα, βιομάζα ή οργανικά απόβλητα, (απελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, διοξείδιο του θείου, μεθάνιο και αιωρούμενα σωματίδια που επιβαρύνουν το περιβάλλον και την υγεία), για να τροφοδοτήσουν τις οικονομίες τους. Χώρες σε μέρη της Ασίας, της Αφρικής και άλλες περιοχές πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην προσιτή και διαθέσιμη ενέργεια (στα προς το ζην) παρά στη πολυτέλεια της βιωσιμότητας (το παντεσπάνι). Επιλέγουν άνθρακα, πετρέλαιο, ακόμα και αυτοσχέδιες πηγές ενέργειας, επειδή αυτές είναι που καθιστούν δυνατή την άμεση οικονομική πρόοδο. 

Η ειρωνεία είναι ότι ενώ ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες επιδιώκουν τεχνολογική υπεροχή στην παραγωγή ενέργειας, άλλες προσπαθούν απλώς να διατηρήσουν τα φώτα αναμμένα. Οι επενδύσεις σε πράσινη τεχνολογία στις πλουσιότερες γωνιές του κόσμου δεν διαγράφουν τις εκπομπές από πιο απεγνωσμένες πηγές ενέργειας αλλού - δημιουργούν μια ανισορροπία που συχνά αγνοείται. Στην προσπάθεια να "γίνουν πράσινες", οι καλά εξοπλισμένες χώρες δημιουργούν την ψευδαίσθηση της προόδου. Όμως παρότι ένα έθνος μπορεί να φτάσει κοντά σε ουδετερότητα άνθρακα εντός των συνόρων του, τα μόρια των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα δεν αναγνωρίζουν σύνορα.

"Ρυθμιστικοί" Άμλετ

Εδραιώνω λοιπόν την προσωπική αντίληψη ότι το διαθέσιμο budget για ανανεώσιμες και για Tesla δεν είναι παρά επίδεσμοι στο κατά τα – καιρικά – φαινόμενα βαριά τραυματισμένο κλίμα. Τι σημαίνει αυτό για τη βιομηχανία και την επιχειρηματική δραστηριότητα; Ο κανονιστικός ζήλος των ευρωπαϊκών αρχών, σε πολλές περιπτώσεις, έχει αντικαταστήσει την παραγωγικότητα, την καινοτομία και την κοινή λογική. Η ρύθμιση έχει γίνει αυτοσκοπός - εις βάρος της δυνατότητας να ηγηθεί στην τεχνολογία και την οικονομική πρόοδο. Εστιάζοντας περισσότερο στη συμμόρφωση και την τήρηση κανόνων παρά στην προώθηση της καινοτομίας, η Ευρώπη κινδυνεύει να μείνει πίσω, παγιδευμένη σε γραφειοκρατικές αναποτελεσματικότητες, ενώ άλλοι τρέχουν μπροστά.

Αυτοί οι κανονισμοί, που ίσως προέκυψαν από ευγενείς προθέσεις για τη δημιουργία δίκαιων αγορών και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας, τώρα καταπνίγουν την οικονομική ανάπτυξη. Οι ενεργειακές πολιτικές είναι τόσο αυστηρές που, αντί να δημιουργούν ένα ισότιμο πεδίο για την καινοτομία, δημιουργούν εμπόδια για νέες ιδέες. Παραδόξως, ακόμα και στην προσπάθειά της να πρωτοστατήσει στην πράσινη ενέργεια (βλ. Green Deal), η Ευρώπη εμποδίζει τις δυνατότητές της μέσω υπερβολικών κανονισμών. Αυτή η εμμονή με τη συμμόρφωση επιβραδύνει την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, αποδυναμώνει την επιχειρηματικότητα και εμποδίζει την ήπειρο να καλύψει την απόσταση που τη χωρίζει από τεχνολογικούς κολοσσούς αλλού.

Η προσκόλληση της Ευρώπης στη ρύθμιση αντί για την καινοτομία είναι ο λόγος για τον οποίο κινδυνεύει να γίνει ένας απλός ακόλουθος στον τεχνολογικό αγώνα, εξαρτημένη από τα επιτεύγματα που έγιναν αλλού. Αντί να χτίζει τις δικές της τεχνολογικές αυτοκρατορίες, παίζει συνεχώς το ρόλο του να "ρυθμίζει" τεχνολογίες που καλπάζουν στις ΗΠΑ ή την Κίνα. Αυτή η τάση τοποθετεί την Ευρώπη σε ευάλωτη θέση, στο έλεος εξωτερικών τεχνολογικών δυνάμεων, ενώ είναι πεπεισμένη ότι με αρκετούς κανόνες, μπορεί να καθοδηγήσει το μέλλον. Ήτοι επιδιώκει το ρόλο του "ρυθμιστικού" Άμλετ ("paralysis by analysis", "to be or not to be" κλπ), από το ομώνυμο σεξπηρικό πόνημα.

… και η Σισύφειος Τιμωρία των Βιομηχανιών

Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι το εξής: για πόσο καιρό μπορεί η Ευρώπη να αντέξει να ηγείται μόνο σε κανονισμούς ενώ υστερεί σε όλα τα υπόλοιπα; Η ενεργειακή ανισορροπία είναι προφανής. Οι βιομηχανίες σήμερα βρίσκονται σε έναν σχεδόν Σισύφιο αγώνα – σπρώχνοντας τον βράχο της ενεργειακής ευθύνης πάνω σε έναν κανονιστικό λόφο, μόνο για να βλέπουν τους ανταγωνιστές στο εξωτερικό να παρακάμπτουν εντελώς αυτές τις προκλήσεις, εκμεταλλευόμενοι ορυκτά καύσιμα ή φθηνότερες εναλλακτικές. Χωρίς μια σημαντική αλλαγή πολιτικής που να δίνει έμφαση στην καινοτομία και τον πραγματισμό αντί για ατελείωτη συμβατότητα με ισχύοντα ή σχεδιαζόμενα νομικά πλαίσια, η Ευρώπη κινδυνεύει να ενισχύσει περαιτέρω αυτή την ανισότητα, αφήνοντας τις βιομηχανίες της να αγωνίζονται μέσα σε έναν δαπανηρό, πολύπλοκο ενεργειακό λαβύρινθο, ενώ άλλοι συνεχίζουν να προοδεύουν με πολύ λιγότερους περιορισμούς.

*Ο Κωνσταντίνος Μανωλίτσης είναι Μηχανολόγος Μηχανικός με ειδίκευση στα Συστήματα Παραγωγής και Διοίκησης. Είναι συνιδρυτής της MASTER ΑΕ.