Θεομηνίες - φυσικές καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Αυτές τις μέρες η περιοχή της Φλόριντα των ΗΠΑ πλήττεται από τον καταστροφικό και πρωτοφανή τυφώνα Miton με ανυπολόγιστες υλικές ζημίες και με ανθρώπινες απώλειες χωρίς κανείς να μπορεί να αντιμετωπίσει τη θεομηνία αυτή παρά μόνο  να προειδοποιήσει τους κατοίκους για την έγκαιρη εκκένωση της περιοχής. Είναι γεγονός  ότι το δυτικό μέρος της υφηλίου πλήττεται συχνά από τυφώνες, καταιγίδες και ακραία καιρικά φαινόμενα για τα οποία κατόπιν των μετεωρολογικών και από δορυφόρο προβλέψεων λαμβάνονται  προστατευτικά μέτρα. Στο σημείο αυτό πρέπει να διακρίνομε τα ακραία καιρικά φαινόμενα, για τα οποία μπορούμε να πάρουμε προστατευτικά μέτρα, από τις θεομηνίες.

Οι αλλεπάλληλες και με γεωμετρική πρόοδο μεγάλες φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα σε ολόκληρη την υφήλιο μπορούν να ονομασθούν θεομηνίες, όχι όμως με τη βιβλική έννοια της οργής του Θεού( ira dei), αλλά ως καταστροφές λόγω του μεγάλου αριθμού θυμάτων και υλικών ζημιών, που οφείλονται κυρίως σε φυσικά αίτια, στις οποίες όμως ο άνθρωπος με πράξεις ή παραλείψεις συντέλεσε  ως προς την πρόκληση τους και το μέγεθος της καταστροφής δηλαδή είναι συνυπαίτιος.

Υπάρχουν πολλών ειδών θεομηνίες  σύμφωνα με  την εκκλησιαστική  δέηση "προφυλάξε μας από σεισμού, λοιμού, λιμού και καταποντισμού", που είναι οι πλέον συνήθεις και ποικίλλουν κατά χώρα και εποχές, δεδομένου ότι οι μεγάλες επιδημίες, όπως η πανώλη και η ισπανική γρίπη προκάλεσαν εκατομμύρια θανάτους, όπως και οι εκτεταμένες ξηρασίες προκάλεσαν φοβερή έλλειψη τροφίμων με εκατομμύρια θανάτους από πείνα,  αλλά που είχαν και γεωπολιτικές συνέπειες, γιατί προκάλεσαν  τη μεγάλη μετανάστευση των λαών και την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Είναι γεγονός, ότι μια θεομηνία έχει πολλαπλές συνέπειες όπως την απώλεια ανθρώπων και  ζωών, οικονομικές ζημιές και κοινωνικά προβλήματα,όμως αν γίνει σωστή διαχείριση της  μπορεί να προκύψουν οφέλη, όπως έγινε με τους σεισμούς της Ζακύνθου και Καλαμάτας και την πυρκαγιά  της Θεσσαλονίκης το 1917, που μετά ανοικοδομήθηκαν και έγιναν όμορφες πόλεις. Έτσι όμως δίδεται η ευκαιρία  να διορθωθούν προβλήματα και καταστάσεις, που για καιρό λίμναζαν. Χαρακτηριστικό όταν έγιναν το 1953 ο σεισμός στη Ζάκυνθο, ο τότε διοικητής της ΤΕ Ξ.   Ζολώτας είπε στο διευθυντή, ότι αυτό δεν είναι σεισμός, αλλά Σασμός. Λέγεται, ότι λόγω των εκατομμυρίων νεκρών από την επιδημία της πανώλης το 1347 στην Ευρώπη και τη  συνέπεια αυτής έλλειψη εργατικών χεριών αυξήθηκαν τα ημερομίσθια που πλήρωναν οι φεουδάρχες στους ελεύθερους αγρότες, γεγονός που συντέλεσε στη δημιουργία αστικής τάξης με συνέπεια την οικονομική και πολιτιστική  ανάπτυξη της Ευρώπης και την  έξοδο της  από τον Μεσαίωνα.

Ενδεικτικά  σχετικά πρόσφατες  θεομηνίες μπορεί να θεωρηθούν για τη χώρα μας οι μεγάλοι σεισμοί της Κορίνθου και της Επτανήσου, η πλημμύρα στη Μάνδρα, αλλά κυρίως οι μεγάλες πυρκαγιές  στο Μάτι με την εκατόμβη των θυμάτων, στην Πεντέλη το 2007, στην Ηλεία με τα πολλά θύματα, στη Βόρεια Εύβοια λόγω της εκτάσεως της, της Πεντέλης από το Βαρνάβα μέχρι τα Άνω Βριλήσσια και της Κορινθίας αλλά  και της καταιγίδας Daniel, που πλημμύρισε τη Θεσσαλία και κατάστρεψε την αγροτική παραγωγή. Αναλογικά όμως οι σε άλλες χώρες φυσικές  καταστροφές και μάλιστα οι πρόσφατες ήταν πολύ μεγαλύτερες  ως προς το μέγεθος και τον αριθμό των θυμάτων.

Ανακύπτει λοιπόν το ερώτημα, πως  θα μπορούσαν να αποτραπούν οι φυσικές  αυτές καταστροφές  και σε κάθε περίπτωση να περιορισθούν οι συνέπειες τους. Το θέμα είναι τεράστιο  και παγκοσμίου ενδιαφέροντος με περιβαλλοντικές, πολιτικές, αποκρυφιστικές και θεωρίες συνωμοσίας  αλλά και οικονομικές προεκτάσεις, που  δεν είναι δυνατόν  αναλυθούν σε ένα άρθρο ούτε είμαι ικανός προς τούτο.

Μπορώ όμως να κάνω κάποιες παρατηρήσεις με κάποιες απλές και πρακτικές προτάσεις  μόνο ως προς τι συμβαίνει στη χώρα μας, γνωρίζοντας καλά ότι το θέμα είναι κατά εξοχή πολιτικό, που απαιτεί καθολική και ειλικρινή συναίνεση  με συνεργασία όλων των πολιτικών δυνάμεων και όχι μια ευκαιρία για πολιτικά κέρδη και στείρα αντιπολίτευση και ότι η θέσπιση και εφαρμογή  κάποιων μέτρων προσκρούει στο πελατειακό κράτος, την επικρατούσα έλλειψη της έννοιας του δημόσιου συμφέροντος έναντι του ιδιωτικού, την αποφυγή ανάληψης πολιτικής ευθύνης και στην ανεπάρκεια της δικαιοσύνης.

Σύμφωνα με τα παραπάνω οι φυσικές  καταστροφές που μπορούν να συμβούν στη χώρα μας είναι κυρίως οι σεισμοί, που συμβαίνουν σπάνια και οφείλονται σε φυσικά αίτια σε αντίθεση με τις πλημμύρες, που  συμβαίνουν συχνότερα  και οφείλονται στη διαχρονική λανθασμένη ανθρώπινη πρακτική υπερεκμετάλλευσης της γης, που έχει ως συνέπεια  την  ερημοποίηση του εδάφους, την κατάληψη των κοιτών των ποταμών από οικοδομές και τη χρησιμοποίηση τους σαν οδούς, την κατασκευή ανεπαρκών αντιπλημμυρικών έργων και τις πυρκαγιές, που  συμβαίνουν σε ετήσια και αυξανόμενη βάση και πολλές φορές προκαλούνται από  εμπρησμούς. Τα δε μέτρα που πρέπει να ληφθούν  είναι πρόληψης, διαχείρισης κρίσεως και αποκατάστασης των ζημιών, τα οποία πρέπει να συνδυασθούν εγκαίρως με τη δημιουργία των καταλλήλων μηχανισμών και νομοθετικές προβλέψεις για την ταχεία και παραδειγματική τιμωρία των εμπρηστών και την άμεση καταβολή των αποζημιώσεων στα θύματα με τη ίδρυση Ειδικού Ταμείου με ικανούς πόρους ή του ΟΠΕΚΕΠΕ.(Capital 11-9-23 - Ρακιντζής: Φυσικές καταστροφές και ευθύνη της Πολιτείας). Είναι γεγονός, ότι πρόσφατα θεσπίστηκαν αυστηρότερες ποινικές  προβλέψεις για τους εμπρησμούς.

Οι πυρκαγιές εντός του αστικού ιστού βασικά οφείλονται σε ανθρώπινη αμέλεια και όταν υπάρξουν ανθρώπινα θύματα και υλικές ζημιές αποτελούν αντικείμενο δικαστικής διερεύνησης. Το πρόβλημα είναι οι πυρκαγιές στην ύπαιθρο και κυρίως των δασικών εκτάσεων, που διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατακαίουν μεγάλες δασικές εκτάσεις με κατοικημένες νησίδες, απειλούν να κάψουν οικισμούς, τους οποίους η Πολιτεία  υποχρεώνεται να εκκενώσει και όταν υπάρχουν ισχυροί άνεμοι επικρατεί φόβος και αγωνία από τον κίνδυνο επεκτάσεως τους.

Τα προβλήματα επιτείνονται από την εγκατάλειψη της υπαίθρου από τον αγροτικό πληθυσμό, τη γήρανση και τη μη επαρκή αναπλήρωση του και για το λόγο αυτό και από την αλλαγή των οικονομικών συνθηκών  μη καλλιέργεια των αγρών και μη ξύλευση των δασών με αποτέλεσμα να έχουν σωρευθεί τεράστιες ποσότητες εύφλεκτης ύλης, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να αυτοαναφλεγεί. Η ορθότερη λύση είναι ο καθαρισμός των αγρών και των περιαστικών δασών  από τα ξεραμένα χόρτα, που για λόγους οικονομικούς και έλλειψης εργατικών χεριών δεν είναι εφικτός, αλλά αν η Πολιτεία μιμείτο το New Deal του  Franklin Roosevelt και χρησιμοποιούσε τους εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους ή πρόσφυγες στους οποίους έχει χορηγηθεί άσυλο για τον σκοπό αυτό αντί να τους επιδοτεί  ή με την παροχή κοινωφελούς εργασίας από τους καταδικαζόμενους,  ασφαλώς θα είχαμε θετικά αποτελέσματα  στην πρόληψη των πυρκαγιών.

Σαφώς  πρέπει να γίνει από τώρα ένας προγραμματισμός με συντονισμό και όχι ανταγωνισμό των εμπλεκομένων  υπηρεσιών (πυροσβεστικής-δασικής) για την πρόληψη και αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, σύνταξη ενός νέου δασικού κώδικα πιο εύκαμπτου, διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών, προμήθεια συγχρόνων  μέσων πυρόσβεσης και συντήρηση του υπάρχοντος δικτύου, γιατί στη χώρα μας δεν έχομε συνέχεια (follow up) π.χ. το σύστημα πυρόσβεσης που λόγω Ολυμπιακών Αγώνων είχε εγκατασταθεί στο πευκόδασος του Σχοινιά Μαραθώνα αμφιβάλλω, αν λειτουργεί και την ενεργοποίηση της τοπικής κοινωνίας στην κατάσβεση των πυρκαγιών με τη χρησιμοποίηση των εθελοντών πυροσβεστών, που συμβαίνει κυρίως στην περιφέρεια.

Σε γενικές γραμμές πρέπει το όλο ζήτημα να αντιμετωπισθεί με διαφορετική ματιά, να αφεθεί το δάσος στη φυσική αναδάσωση χωρίς τεχνική αναδάσωση με φυτά που δεν ταιριάζουν ούτε στο χώρο ούτε στο κλίμα. Εξάλλου με δεδομένο ότι  η χώρα μας ήδη  αντιμετωπίζει καταστάσεις λειψυδρίας  και  για λόγους περιβαλλοντολογικούς και οικονομικούς πρέπει να προτιμηθεί η καθαρή ενέργεια με λελογισμένη εγκατάσταση ανεμογεννητριών με σεβασμό πάντοτε στην προστασία του περιβάλλοντος.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.