Οι παραλίγο ευκαιρίες και το πεισματάρικο σκηνικό που επιμένει

Του Νίκου Κασκαβέλη

Η εν εξελίξει εκλογική διαδικασία του ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε το βασικό πολιτικό θέμα (και θέαμα) των τελευταίων ιδίως εβδομάδων. Και μόνο το γεγονός πως το συγκεκριμένο κόμμα απασχόλησε ξανά τη δημοσιότητα, σε τέτοιο βαθμό και για τόσο χρόνο, αποτελεί γεγονός από μόνο του και πιθανό αυτόνομο πολλαπλασιαστή πολιτικής επιρροής. Βέβαια όλα αυτά θα κριθούν στο χρόνο, με βάση τα αποτελέσματα της διαδικασίας και τις πράξεις που θα ακολουθήσουν. Ακόμα, βρισκόμαστε απλά στη φάση του επικοινωνιακού "κρεσέντο". 

Η ευρύτερη πολιτική συγκυρία είχε συντελέσει τα μάλα, έτσι ώστε να δοθεί αυξημένη προσοχή στα συμβαίνοντα στο χώρο αυτό που ταλαιπωρήθηκε χαρακτηριστικά τα χρόνια της κρίσης. Πρώτα και κύρια οι διαλυτικές τάσεις που εκδηλώνονται στην (τυπικά ακόμα) αξιωματική αντιπολίτευση και οι άμεσες μελλοντικές της προοπτικές που δεν διαφαίνονται και τόσο…ειρηνικές. Και έπειτα η γενικευμένη απαισιόδοξη οπτική που έχει κυριεύσει μεγάλο μέρος των κινουμένων πέριξ της Κυβερνητικής παράταξης, εν μέρει λόγω της εκλογικής επίδοσης των ευρωεκλογών (παραβλέποντας ως συνήθεις(;) τις 14 μονάδες από το δεύτερο κόμμα) και με αφορμή διαφαινόμενες τάσεις εσωστρέφειας, με αποκορύφωμα τα συνεχιζόμενα "γινάτια" των δύο πρώην Πρωθυπουργών, που δεν έχουν ακόμα διευκρινίσει τι ακριβώς ζητούν.  

Μια απαισιοδοξία ανακυκλούμενη, βασισμένη και στο άγραφο αξίωμα μιας πολιτικής παράδοσης που λέει ότι στις δύο θητείες κάθε Κυβέρνηση φθίνει και τελικά εκπίπτει. Αυτή η παράδοση, τείνει να λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία και υπονομεύει το όποιο έργο, αφού στο μυαλό πολλών αποτελεί ανυπέρβλητο βραχνά και εμπόδιο. Αν δούμε όμως τα συμβαίνοντα στην πραγματική συγκυρία, σήμερα, καθόλου βέβαιο δεν είναι πως θα οδηγούμασταν σε παρόμοια, νομοτελειακά συμπεράσματα ως προς τις πολιτικές εξελίξεις. 

Και ας επικεντρωθούμε στο ΠΑΣΟΚ. Πράγματι, η προεκλογική διαδικασία υπήρξε σχεδόν υποδειγματική. Ως προς τους τύπους και τη διαδικασία. Σε επίπεδο περιεχομένου, χωρίς ιδιαίτερους ενθουσιασμούς. Κάτι που φάνηκε και στη λαϊκή συμμετοχή. Γιατί ναι μεν, σε αυτούς τους καιρούς οι 300.000 πολίτες δεν είναι προς υποτίμηση, αλλά οι προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί εσχάτως, ακόμα και για πλήρη ανατροπή των ισορροπιών, κάτι που θα ήταν ανιχνεύσιμο σε ένα δυσθεώρητο νούμερο συμμετοχής, δεν επιβεβαιώθηκαν. 

Σε επίπεδο ουσίας, κινηθήκαμε σχετικά ρηχά. Ελάχιστοι υποψήφιοι, ίσως ένας, πλην του Προέδρου η πολιτική του οποίου είναι γνωστή και διοκιμασμένη, είχαν μια πιο επεξεργασμένη πρόταση, με εξειδικευμένες προτάσεις και με ευρύτερη εκλογική στόχευση. Κατά τα λοιπά, κυρίως "τσιτάτα" και γενικευμένη φρασεολογία, πιο πολύ συνειρμικού ή συναισθηματικού τύπου και λιγότερο πολιτικό πρόγραμμα. Και οι προσεγγίσεις κατά βάση τρεις. Μια με πιο κεντρώα χαρακτηριστικά και ευρύτερες στοχεύσεις, ακόμα και αμφίπλευρης διεύρυνσης (υπό προϋποθέσεις), μια πιο αριστερόστροφη με φιλική φρασεολογία προς ποικίλες συνεργασίες και η κλασική, του νυν Προέδρου, που δεν υποσχόταν ιδιαίτερες εκπλήξεις ή ξεχωριστές συγκινήσεις. 

Οι δημοσκοπήσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είχαν καταλήξει στο δίπολο. Και έδειχναν και "προτίμηση" και για την 3η θέση. Εφόσον μάλιστα δεν υπήρχαν εξαιρέσεις σε αυτές, η αποτύπωση στην οποία συνέκλιναν διαμόρφωσε σχετικό κλίμα, που ίσως επηρέασε ψηφοφόρους, στη λογική της χαμένης ψήφου. Γιατί το χθεσινό αποτέλεσμα, επιβεβαιώνοντας κατά οριακό τρόπο το ανωτέρω δίπολο, αποτέλεσε και μια έκπληξη. Η υποψηφιότητα Γερουλάνου, επιβεβαιώνοντας μια πιο μεγάλη οριζόντια δυναμική και διεισδυτικότητα, διεκδίκησε μέχρι τέλους τη δική της ευκαιρία και έχασε στα σημεία την πρόκρισή της στο 2ο γύρο. Το αποτέλεσμα αυτό, οπωσδήποτε προκαλεί σκέψεις και προβληματισμό και θα φανεί οριστικά στην πορεία, πόσο θα επηρεάσει τις κομματικές, αλλά και συνολικές εξελίξεις. Κατά μία έννοια, η πιθανότητα ανατροπών, γενικά, μοιάζει να ψαλλιδίστηκε ουσιαστικά. 

Πάντα με βάση τις έρευνες, αυτή ήταν μια υποψηφιότητα που θα απειλούσε με αξιώσεις την επανεκλογή Ανδρουλάκη. Δεν θα μετρηθεί τελικά αυτό, παρά θα δούμε τη σύγκρουση του έμπειρου σε συγκρότηση μηχανισμών αρχηγού, εναντίον του νεοεισελθέντα στην πολιτική ζωή Δημάρχου Αθηναίων, που θα επιδιώξει, σε μια ριψοκίνδυνη ζαριά, να εξαργυρώσει την καλή του "συναστρία" και το σχετικό ρεύμα υπέρ του αρχικά. Με τα πρώτα σύννεφα να έχουν ήδη μαζευτεί στον ορίζοντα, λόγω της αντίδρασης των εκλογέων στην Αττική, αλλά και των αντισυσπειρώσεων που ενδεχομένως δημιούργησε η ρητορική του όλο το προηγούμενο διάστημα. Δεν είναι βέβαια προεξοφλημένη η μάχη αυτή, αλλά η τάση έχει διαφανεί, στις ίδιες ως άνω έρευνες. 

Τα ανωτέρω δίνουν τροφή για προβληματισμό πολλαπλώς. Δείχνουν για παράδειγμα, πως συχνά δεν αρκεί η ύπαρξη πολιτικού κοινού/υποκειμένου (εδώ, "εκσυγχρονιστικό" κοινό), αλλά χρειάζεται και η αντιστοίχισή του με την ηγετική βαθμίδα. Αν στο ίδιο, παρεμφερές κοινό απευθύνονται πλείονες προτάσεις, δεν προκύπτει ως εύλογη η συνέπεια της πολυδιάσπασης και άρα της υπονόμευσης της πολιτικής πρότασης; Αν το ζητούμενο ήταν συγκεκριμένο πολιτικά (έστω και με μερικές διαφοροποιήσεις), με μέρος αυτού την αλλαγή ηγεσίας, δεν θα ήταν σκόπιμη έως αυτονόητη η καλύτερη συνεννόηση, ο συντονισμός ενεργειών, ώστε να επέλθει άθροισμα/πολλαπλασιασμός δυνάμεων και όχι διχοτόμηση; Το αποτέλεσμα της έλλειψης προσέγγισης (με ενδεχόμενη υποχώρηση όποιου είχε τους περισσότερους αντικειμενικούς λόγους να το κάνει, εύκολα εντοπίζονται) ήταν ο συγκεκριμένος, σχετικά πλειοψηφικός, χώρος, τελικά να μην εκπροσωπηθεί και να μη διεκδικήσει την ηγεσία του κόμματος. 

Επίσης, η συζήτηση άνοιξε και πάλι, σχετικά με την ανοιχτή εκλογική διαδικασία. Αυτή, φαίνεται πια να αποτελεί δημοκρατικό κεκτημένο. Πλην όμως, η απόλυτη της "ανοικτότητα", με τη δυνατότητα ακόμα και σε "περαστικούς" να διαμορφώνουν αποτέλεσμα, δείχνει τρωτά σημεία. Μοιάζει προτιμότερη η ανοικτή εκείνη διαδικασία, που με υπό συζήτηση τρόπο, θα διασφαλίζει αμεσότερη και στενότερη σύνδεση των εκλογέων-μελών με το ίδιο το κόμμα. Το ενσυνείδητο μέλος (κάθε κόμματος), που ενημερώνεται, συμμετέχει και νιώθει άμεσος "μέτοχος" του κόμματος αυτού, είναι και εύλογο και δίκαιο να θεωρείται πως έχει καλύτερη εικόνα και πιο ολοκληρωμένη άποψη για τα τεκταινόμενα στο κόμμα του. Άρα, εύλογο να έχει και την αποφασιστική ευθύνη λειτουργίας του. 

Μετά από όλη αυτή τη διαδικασία, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο το ΠΑΣΟΚ να βρεθεί ξανά στο σημείο της αφετηρίας. Φορώντας τα ίδια ρούχα, αναβαπτισμένα στη νωπή εντολή, να προσπαθεί να πείσει πως βρήκε την αναγκαία ορμή, το φρέσκο αέρα που θα του επιτρέψει να ανατρέψει το σκηνικό. Θα χρειαστεί να το αποδείξει. Και τα κριτήρια θα είναι αυστηρά και συγκεκριμένα, αφού πλέον θα έχουν αναφορά στην πραγματικότητα. Γιατί βέβαια, από την άλλη, θα περιμένει ένας παίκτης που ξέρει τα βασικά του παιχνιδιού. Κι ο οποίος εσχάτως, έχει μάθει να καταγάγει νίκες, απλώς αποδεικνύοντας πως είναι αν μη τι άλλο επαρκέστερος των αντιπάλων του. 

Στη φάση που τώρα βρισκόμαστε, ο παίκτης αυτός, η κυβερνώσα ΝΔ, παίζει μόνη της, με αντιπάλους πραγματικούς (τα αληθινά προβλήματα), αλλά και φαντασιακούς (τους δυνητικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης, που "θα" τα αντιμετώπιζαν καλύτερα). Ελλείψει μάλιστα άμεσα απειλητικού αντιπάλου, επιδίδεται σε εικονικές μάχες εσωτερικού τύπου, άνευ άμεσου ή συγκεκριμένου διακυβεύματος. 

Αυτό τελειώνει άμεσα και όλοι, πάλι, θα συγκρίνονται ευθέως με το διπλανό τους. Και μόλις συμβεί αυτό (όταν ολοκληρωθούν όλες οι διαδικασίες εκλογής, παντού), όλοι θα δουν πως είναι άλλο πράγμα η πραγματικότητα και άλλο η διάθεση "στην άμμο να χτίζεις παλάτια". Όλα θα κριθούν στην εφαρμοσμένη, μετρήσιμη πολιτική και στη δυνατότητα παραγωγής της. Και μετά, στην πραγματική βούληση για άσκηση διακυβέρνησης. Γιατί ενώ κάποιοι όντως επιζητούν την ευθύνη αυτή, άλλοι, τελευταία, προτιμούν το "πέταγμα χαρταετού". Και ενώ είχαν τη φήμη του πλέον έμπειρου στη διακυβέρνηση, έχουν καταντήσει να μοιάζουν με παίκτες του "βραδυποριακού". Την κρίσιμη ώρα, αυτός που θα έχει πειστική πρόταση και θα είναι πρόθυμος να την υλοποιήσει, αυτός και θα έχει το πάνω χέρι. Τα υπόλοιπα, τελικά δεν έχουν σημασία και ανήκουν είτε στη σφαίρα της παραπολιτικής, είτε του "ευσεβούς πόθου". 

*Δικηγόρος (ΜΔΕ, ΜSc)